Działalność organizacji zorientowanych społecznie wymaga współdziałania. Współpraca ta koncentruje się na nawiązywaniu re-lacji z wszystkimi kluczowymi partnerami, bez znaczenia, czy są to instytucje, podmioty gospodarcze, interesariusze, klienci usług, czy też ich otoczenie. Optyka takiego działania musi koncentrować się wokół głównego celu, który górnolotnie określić można mianem mi-sji: poprawie warunków funkcjonowania i jakości życia. Skuteczność działania na tym polu wymaga dodatkowego, kluczowego dla powo-dzenia realizowanych projektów elementu: opartej na zaufaniu kul-tury współpracy.
Istnieje wiele definicji kultury (zob. m.in. Kłoskowska 2002;
Sztompka 2012). Możemy pokusić się o wyodrębnienie kilku ich wspólnych elementów (niezależnie od tego, czy o kulturze będzie-my mówić, odnosząc ją do społeczeństw, poszczególnych wspólnot, czy struktur). Jest to pojęcie opisujące konfigurację wyuczonych za-chowań i ich rezultatów, których trwanie polega na tym, że są one podzielane w danej społeczności i przekazywane między jej członka-mi. Zatem są to nie tylko instytucje, wartości, sformalizowane prak-tyki, lecz także postawy, obyczaje czy język. Dla stworzenia obrazu współpracy między organizacjami zorientowanymi społecznie,
kate-gorie opisujące kulturę odnosi się do obu stron tej relacji, dążąc do tego, aby stały się one dla nich wspólne. Kultura współpracy jest więc zagadnieniem szerszym niż poszczególne formy, obszary czy nawet płaszczyzny porozumienia i współdziałania. Wykracza ona także po-za omawiane wyżej po-zasady współpracy i lokuje się w sferze trudno podlegającej regulacjom czy formalizacji. Za jej kluczowe aspekty można jednak uznać:
1. budowanie wzajemnego pozytywnego postrzegania się partnerów współpracy,
2. budowanie wzajemnego zainteresowania działaniami, wzmacnia-nie procesów dzielenia się wiedzą i doświadczeniami oraz otwar-tości na sugestie,
3. budowanie opartego na wiarygodności zaufania.
Podsumowanie
Wspomniane wyżej dążenia przecinają płaszczyzny i obszary współdziałania zdefiniowane jako czynniki partnerstwa we współ-pracy i zaufania w organizacji. Jednakże nie da się ich ściśle przy-porządkować według przyjętego schematu. Konkretne narzędzia czy wzorce działań, poprzez które buduje się kulturę współpracy, podob-nie jak wszystkie zjawiska kulturowe, mają charakter raczej ogólny niż specyficzny. Dotyczą kształtowania się relacji między różnorod-nymi podmiotami, jak chociażby organizacjami pozarządowymi, ad-ministracją samorządową, podmiotami ekonomii społecznej, orga-nizacjami o charakterze gospodarczym i lokalnymi społecznościami w ogóle.
Spoglądając na tę współpracę od strony systemowej, można stwierdzić, iż jednym z głównych problemów jest konieczność zor-ganizowania na nowo systemu kontroli społecznej, a także przyswo-jenie nowych ról i praktyk społecznych. Każdy z podmiotów współ-pracy powinien przedefiniować swe kompetencje, w szczególności dotyczy to sektora publicznego i organizacji pozarządowych.
Ko-nieczna jest otwartość na zmiany dotychczasowej strategii działania i przyzwyczajeń, a także wzmocnienie „możliwości strukturalnych”
(Sztompka 2007). Nie jest to jednak zadanie łatwe. Należy bowiem pamiętać, iż różni międzysektorowi partnerzy mogą mieć odmienne interesy, a tworzone sieci współpracy nie pozostają wolne od mecha-nizmów walki o władzę i panowanie.
Kultura współpracy może być czynnikiem spajającym i utrwala-jącym działalność partnerską. Włączenie jej w procesy kształtowa-nia relacji pomiędzy organizacjami zorientowanymi społecznie jest kluczowe dla przełożenia jej zasad na praktykę współpracy. Nie-docenienie wagi i zaniechanie rozwoju tego elementu może spo-wodować, że będzie on tylko teoretycznym rozważaniem o współ-pracy, a nie jego praktyczną, przynoszącą wymierne korzyści reali-zacją.
Literatura
Arrow Kenneth J. (1974) The Limits of Organization. New York: Oxford Uni-versity Press.
Bauman Zygmunt (2007) Płynne czasy. Życie w epoce niepewności. Warsza-wa: Wydawnictwo Sic!
Beck Ulrich (2004) Społeczeństwo ryzyka. Warszawa: Wydawnictwo Nauko-we Scholar.
Bogacz-Wojtanowska Ewa, Dudkiewicz Magdalena, Górniak Katarzyna, Makowski Grzegorz, Stokowska Anna (2010) Raport cząstkowy nt. współ-pracy międzysektorowej (na podstawie badań jakościowych), cz. 3. War-szawa: Instytut Spraw Publicznych (maszynopis).
Coleman James S. (1988) Social Capital in the Creation of Human Capital.
„American Journal of Sociology”, 94, s. 95–120.
Defourny Jacques, Develtere Patrick (2006) Ekonomia społeczna: ogólno-światowy trzeci sektor [w:] Jakub Wygnański, wyb., Alina Gałązka, Jan Herbst, opr. red., Trzeci sektor dla zaawansowanych. Współczesne teorie trzeciego sektora — wybór tekstów. Warszawa: Stowarzyszenie Klon/Ja-wor, s. 15–42.
Deutsch Morton (1958) Trust and Suspicion. „Journal of Conflict Resolu-tion”, 2(4), s. 265–279.
Empowering people, driving change. Social innovation in the European Union (2011) BEPA (Bureau of European Policy Advisers), European Commu-nities.
Giddens Anthony (2007) Nowoczesność i tożsamość. Warszawa: Wydawnic-two Naukowe PWN.
Giddens Anthony (2008) Konsekwencje nowoczesności. Kraków: Wydawnic-two Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Górniak Katarzyna (2010/2011) Uwarunkowania współpracy międzysekto-rowej — co wynika z badań. „Trzeci Sektor”, nr specjalny, s. 24–32.
Hausner Jerzy, Laurisz Norbert, Mazur Stanisław (2007) Przedsiębiorstwo społeczne — konceptualizacja[w:] Jerzy Hausner, red., Zarządzanie pod-miotami ekonomii społecznej. Kraków: Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, s. 7–20.
Hardin Russel (2009) Zaufanie. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Leadbeater Charles (1997) The Rise of the Social Entrepreneur. London: De-mos.
Luhmann Niklas (1979) Trust and Power. New York: John Wiley.
Łukowski Wojciech (2011/12) W stronę zrównoważonego rozwoju współpra-cy międzysektorowej. „Trzeci Sektor”, nr specjalny, s. 7–18.
Kłoskowska Antonina (2002) Kultura [w:] Encyklopedia socjologii, t. 2. War-szawa: Oficyna Naukowa, s. 99–110.
Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych [do-stęp 22 sierpnia 2013]. Do[do-stępny w Internecie: http://www.pokl541.
pozytek.gov.pl/files/Model/Produkty/model_wspolpracy.pdf.
North Douglass C. (1990) Institutions, Institutional Change and Economic Performance. New York: Cambridge University Press.
Praga. Ekonomia społeczna 2002. Dokument przygotowawczy, Pierwsza Eu-ropejska Konferencja na temat Ekonomii Społecznej w Europie Środko-wo-Wschodniej, Praga, 24–25 października 2002.
Rymsza Marek, Dudkiewicz Magdalena (2011/2012) Współpraca międzysek-torowa w Polsce. Jak ją modelować, jak standaryzować, jak mierzyć jej ja-kość?„Trzeci Sektor”, nr specjalny, s. 2–6.
Surówka-Marszałek Danuta (2010) Determinanty kształtujące wzrost efek-tywności sieci innowacyjnych[w:] Adam Stabryła, red., Koncepcje zarzą-dzania współczesnym przedsiębiorstwem. Kraków: Fundacja Uniwersyte-tu Ekonomicznego w Krakowie, s. 71–85.
Szarfenberg Ryszard (2012) Standaryzacja usług społecznych [dostęp 22 sierpnia 2013]. Dostępny w Internecie: http://www.wrzos.org.pl/
projekt1.18/download/Ekspertyza%20Ryszard%20Szarfenberg.pdf.
Sikorski Czesław (1998) Ludzie nowej organizacji: wzory kultury organizacyj-nej wysokiej tolerancji niepewności. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
Sztompka Piotr (1999) Trust. A Sociological Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Sztompka Piotr (2005) Zaufanie, nieufność i dwa paradoksy demokracji [w:]
Piotr Sztompka, Marek Kucia, red., Socjologia. Lektury. Kraków: Wydaw-nictwo Znak, s. 397–408.
Sztompka Piotr (2007) Zaufanie. Fundament społeczeństwa. Kraków: Wy-dawnictwo Znak.
Sztompka Piotr (2012) Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Wydaw-nictwo Znak.
Wicks Andrew C., Berman Shawn L., Jones Thomas M. (1999) The Structure of Optimal Trust: Moral and Strategic Implications. „Academy of Mana-gement Review”, 24(1), s. 99–116.