W zakresie działalności centrów, domów, ośrodków kultury, klubów i świetlic źródłem danych jest stałe badanie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, realizowane na formularzu sprawozdawczym o symbolu K07. Badanie to ma charakter pełny i przeprowadzane jest corocznie.
W 2016 r. w Polsce działały 4204 centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice, z których 1499 funkcjonowało w mieście, a 2705 na wsi. Najlicz
niejszą część stanowiły świetlice (33,9% ogółu placówek) i ośrodki kultury (33,3%), najmniej liczną – kluby (7,8%) oraz centra kultury (9,2%). Większość placówek (64,3%) zlokalizowana była na wsi, przy czym charakter placówek wiejskich posiadały przede wszystkim świetlice (94,7% ogółu tego rodzaju jednostek) oraz ośrodki kultury (60,5%). Natomiast domeną miast były kluby, centra i domy kultury – odpowiednio 75,2%, 59,7% i 59,2% tych placówek funkcjonowało w mieście. Najwięcej placówek działało w województwach:
małopolskim (449), podkarpackim (372), śląskim (368) i zachodniopomor
skim (358), najmniej w lubuskim (81) oraz świętokrzyskim (121).
Centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice były prowadzone głównie przez jednostki sektora publicznego (93,6% ogółu jednostek), przy czym samorząd gminny organizował działalność 90,8% ogółu publicznych placó
wek. W sektorze prywatnym organizatorem najczęściej były jednostki spół
ROCZNIK KULTURY POLSKIEJ 2017 dzielcze, które prowadziły działalność 95,5% ogółu prywatnych placówek, przede wszystkim w formie klubów. Niemal wszystkie prywatne placówki (98,9%) zlokalizowane były w miastach. Na obszarach wiejskich funkcjono
wało 68,6% placówek publicznych, w tym co druga jako świetlica.
W 2016 r. na 1 instytucję przypadało średnio 9,1 tys. ludności. Najwyższy wskaźnik dotyczący liczby osób przypadających na 1 instytucję odnotowano w województwie mazowieckim (18,7 tys.), natomiast najniższy w opolskim (4,6 tys.) oraz zachodniopomorskim (4,8 tys.).
CENTRA, DOMY, OŚRODKI KULTURY, KLUBY I ŚWIETLICE WEDŁUG WOJEWÓDZTW W 2016 R.
Stan w dniu 31 grudnia
POMORSKIE
314 215 368 218
372
ROCZNIK KULTURY POLSKIEJ 2017 CENTRA, DOMY, OŚRODKI KULTURY, KLUBY I ŚWIETLICE WEDŁUG MIEJSCA LOKALIZACJI W 2016 R.
Stan w dniu 31 grudnia
miasta wieś
0 centra kultury domy kultury ośrodki kultury kluby świetlice 200
400 600 800 1000 1200 1400
Źródło: dane GUS
ROCZNIK KULTURY POLSKIEJ 2017
OFERTA I ODBIORCY
Centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice są podmiotami, których oferta kulturalna ma wszechstronny charakter – skierowana jest do wszystkich osób i obejmuje szerokie spektrum przedsięwzięć wpisanych w działalność statutową.
W 2016 r. wszystkie placówki zorganizowały w sumie 285,4 tys. przed
sięwzięć, które zgromadziły 36,5 mln uczestników, przy czym największy udział miały ośrodki kultury – skupiły 41,0% ogółu przedsięwzięć oraz 45,9%
uczestników.
STRUKTURA PRZEDSIĘWZIĘĆ I ICH UCZESTNIKÓW WEDŁUG RODZAJÓW PODMIOTÓW W 2016 R.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
centra kultury uczestnicy
domy kultury ośrodki kultury kluby świetlice
26,5 22,7 45,9 2,7 2,2
przedsięwzięcia 20,1 21,3 41,0 7,5 10,1
Źródło: dane GUS
Najpopularniejszą formą działalności była organizacja różnego rodzaju imprez kulturalnych. W 2016 r. wszystkie podmioty zrealizowały 236,4 tys.
imprez, z których co 4 miała charakter imprezy współorganizowanej z innym podmiotem. Najbardziej popularne były warsztaty (36,4 tys.), prelekcje, spotka
nia, wykłady (35,6 tys.) oraz koncerty (33,8 tys.). Koncerty były równocześnie najczęściej organizowanym rodzajem imprezy w placówkach miejskich, pod
czas gdy na wsi przeważały imprezy o charakterze turystycznym i sportowo
rekreacyjnym. Wszystkie imprezy zgromadziły w sumie 35,5 mln uczest
ników – najliczniej na koncertach (11,9 mln). Najbardziej aktywne pod względem organizacji imprez były centra kultury – 1 placówka zorganizowała przeciętnie w ciągu roku 128 imprez, najmniej świetlice – 19 imprez. Najwyż
szy wskaźnik dotyczący organizacji imprez przez 1 placówkę odnotowano w województwie lubuskim (85 imprez w ciągu roku) i mazowieckim (81), najniższy w podkarpackim (32) oraz opolskim (36).
ROCZNIK KULTURY POLSKIEJ 2017 IMPREZY I UCZESTNICY IMPREZ W CENTRACH, DOMACH, OŚRODKACH KULTURY, KLUBACH I ŚWIETLICACH WEDŁUG RODZAJÓW IMPREZ W 2016 R.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
imprezy turystyczne i sportowo-rekreacyjne pokazy teatralne
inne
festiwale i przeglądy artystyczne konferencje
W 2016 r. centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice prowadziły tak
że 25,1 tys. różnego rodzaju kół, klubów, sekcji, zrzeszających 522,6 tys.
członków oraz 17,2 tys. grup artystycznych, skupiających 291,3 tys. człon
ków. W ramach kół, klubów czy sekcji najliczniej działały koła plastyczne i techniczne (21,4% ogółu kół) oraz taneczne (16,2%). Dużą popularnością cieszyły się kluby seniora i Uniwersytety Trzeciego Wieku – stanowiły one 7,9% wszystkich kół, które zrzeszały 20,0% ogółu członków wszystkich kół, klubów i sekcji. Przeciętnie jeden klub seniora czy Uniwersytet Trzeciego Wieku zrzeszał 53 osoby, tj. ponad 3krotnie więcej niż koła plastyczne i techniczne oraz ponad 2krotnie więcej niż koła taneczne. W zakresie prowa
dzonych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice grup artystycz
nych, najliczniejsze były grupy taneczne (4,8 tys.), które były zdecydowanie domeną osób młodych – 90,2% ogółu członków grup tanecznych stanowiły dzieci i młodzież szkolna. W wiejskich placówkach częściej niż taneczne prowadzone były grupy folklorystyczne (ludowe, pieśni i tańca, kapele) – 1,8 tys.
wobec 1,5 tys.
Zadaniem statutowym części jednostek jest także prowadzenie kursów, których ukończenie daje uczestnikom status absolwenta. W 2016 r. kursy takie prowadziło 28,7% ogółu centrów, domów, ośrodków kultury, klubów i świetlic. Zorganizowały one 6,7 tys. kursów, z których ponad połowa (61,5%)
ROCZNIK KULTURY POLSKIEJ 2017 STRUKTURA ODBIORCÓW OFERTY CENTRÓW, DOMÓW, OŚRODKÓW KULTURY, KLUBÓW I ŚWIETLIC WEDŁUG KATEGORII WIEKOWYCH W 2016 R.
dzieci i młodzież szkolna osoby powyżej 60 roku życia pozostałe osoby
0 członkowie
miała charakter odpłatny. Najpopularniejsze były kursy nauki gry na instru
mentach (22,6% ogółu kursów), języków obcych (19,3%) oraz tańca (17,8%).
Status absolwenta uzyskało 110,5 tys. osób. Osoby powyżej 60 roku życia wybierały najczęściej kursy komputerowe, które ukończyło 4,7 tys. osób, co stanowiło 70,8% ogółu absolwentów tej kategorii. Dzieci i młodzież szkolna przeważały wśród absolwentów wszystkich pozostałych rodzajów kursów oprócz kursów komputerowych oraz wiedzy praktycznej i stanowiły 64,0%
ogółu absolwentów.
INFRASTRUKTURA
W 2016 r. wszystkie centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice użytko
wały 4,9 tys. budynków/lokali, z których 58,1% miało charakter odrębnego, samodzielnie użytkowanego budynku. Przeciętna powierzchnia całkowita użytkowanego budynku/lokalu wynosiła 642 m2. Salę widowiskową posia
dało 52,1% placówek o łącznej liczbie miejsc 393,0 tys. W infrastrukturę koncertową i teatralną wyposażonych było 1,7 tys. sal widowiskowych, kon
ferencyjną – 1,2 tys., natomiast możliwości kina cyfrowego lub analogowego posiadało 0,6 tys. sal. Ponadto w centrach, domach, ośrodkach kultury, klu
bach i świetlicach działało 8,1 tys. pracowni specjalistycznych – najczęściej
ROCZNIK KULTURY POLSKIEJ 2017 plastycznych, baletowych, tanecznych i muzycznych (w sumie 5,3 tys.), co odpowiadało najpopularniejszym rodzajom kół, klubów, sekcji oraz grup arty
stycznych prowadzonych przez te placówki. Dostęp do szerokopasmowego Internetu oferowało 80,4% placówek, a wolny (darmowy) dostęp do Inter
netu – 70,9%. Blisko połowa użytkowanych przez centra, domy, ośrodki kul
tury, kluby i świetlice budynków/lokali była przystosowana dla osób niepełno
sprawnych (47,9%), przy czym częściej przystosowania te dotyczyły wejścia niż udogodnień wewnątrz budynku. Ponadto część budynków/lokali (1,9%) wyposażona była w udogodnienia umożliwiające odbiór treści wizualnych osobom niewidzącym i słabowidzącym (technika audiodeskrypcji).