Likwidacja Sądu Wojsk Lotniczych w Poznaniu

Podstawą przekazania przez znoszony SWL dla WSG w Poznaniu akt spraw karnych i innej dokumentacji sądowej był Protokół zdawczo-odbiorczy z dnia 8 lipca 1996 r. W tym celu szef znoszonego Sądu Wojsk Lotniczych oraz zastępca szefa Wojskowego Sądu Garnizonowego w Poznaniu zgodnie z zarządzeniem nr 8 Prezesa IW SN powołali trzyosobowe komisje, w skład, których weszli m. in. zastępcy szefów i kierownicy sekretariatów obu sądów. Na podstawie powyższego Protokołu przekazano przede wszystkim sprawy karne, w których nie zapadły prawomocne orzeczenia (pkt 1), prośby i wnioski oczekujące na rozpoznanie (pkt 3), zastawniki spraw znajdujących się poza sądem (pkt 2) oraz teczki odpisów wyroków (pkt 5⁵²²) i postanowień (pkt 6) za lata 1985-1996 wydanych przez SWL oraz orzeczeń wydanych przez Izbę Wojskową Sądu Najwyższego w Poznaniu, również za lata 1985-1996 (pkt 7). Wśród dokumentacji przekazanej znalazły się także repertoria i księgi sądowe po wcześniejszych sądach, których spadkobiercą prawnym były kolejno Wojskowy Sąd Garnizonowy w Poznaniu (1955-1974) i SWL w Poznaniu (pkt 8). Poza repertoriami spraw karnych „Sg” za lata 1955-1974, „S-lot” za lata 1974-1996 i „S-lot W” za lata 1981-1983, wśród przekazanej dokumentacji znalazły się repertoria „Sr” Wojskowych Sądów Rejonowych w Poznaniu (1946-1955), Zielonej Górze (1950-1954) i Łodzi (1946-1955). Repertoria „Sr” były „produktem kancelaryjnym” WSG w Poznaniu (1955-1974), zawierały, bowiem tylko sprawy, przepisane z repertoriów WSR, gdzie z pierwotnie je zarejestrowano, (ale już nie kontynuowano, a w których postępowanie wykonawcze kontynuowane było już przez WSG (II) w Poznaniu (1955-1974), w tym również sprawy rozpatrywane przez WSR w Poznaniu, a dotyczące przestępstw popełnionych przez żołnierzy⁵²³. Do wszystkich repertoriów spraw karnych dołączono skorowidze imienne osób w nich zarejestrowanych.

Wśród przekazanej dokumentacji znalazły się także repertoria i skorowidze „Żo Un” i „Cs Un” za lata 1993-1994, w których Sąd Wojsk Lotniczych w Poznaniu

522 W Protokole brak pkt. 4.

523

rozpatrywał sprawy z ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego⁵²⁴ w imieniu Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu oraz repertorium „Żo”⁵²⁵ Sądu Wojsk Lotniczych za lata 1987-1996.

Na podstawie Protokołu przekazano repertorium pomocy prawnej „Cs” (1991-1996), repertorium „Z” (1991-1996), księgi i skorowidze należności sądowych (1985-1996), księgi przechowywanych przedmiotów (1985-1996) i warunkowo zwolnionych (1989-1996), wykazy: przerw i odroczeń w odbywaniu kary (1990-1996), osób, wobec których postępowanie karne umorzono (1982-1996), listów gończych (1974-1996) i kar ograniczenia wolności (1975-1996), rejestry kar warunkowo zawieszonych (1989-1996) i próśb o ułaskawienie (1983-(1989-1996).

Osobnym punktem (pkt 9) przekazano księgi prowadzone dla potrzeb postępowania wykonawczego. Wśród nich znalazły się wykazy osób poddanych pod dozór (1988-1995)⁵²⁶, osób, którym wymierzono kary dodatkowe (1988-1995 i 1995-1996).

W postaci dodatkowych załączników przekazano wykazy osób odbywających karę pozbawienia wolności (lit. a) – wraz z aresztem wojskowym⁵²⁷, osób odbywających karę ograniczenia wolności (lit. b)⁵²⁸, osób, którym orzeczono karę pozbawienia wolności z odroczeniem jej wykonania (lit. c)⁵²⁹, wykaz niewykonanych kar dodatkowych (lit. d)⁵³⁰, wykaz spraw, w których nie zakończono egzekucji należności sądowych (lit. e)⁵³¹, spraw zawieszonych (lit. g)⁵³², spraw, w których trwał dozór kuratora bądź przełożonego (lit. f)⁵³³ i wykaz spraw, w których zwieszono

524 Dz.U. 1991, nr 34, poz. 149.

525 W protokole nie wymieniono repertorium „Żo” SWL, k. 5, przejęte razem ze skorowidzem vide AZ WSG Poznań, spis z.o. 37/5.

526 W Protokole powtórzone dwukrotnie.

527 WSG Poznań, teczka nr 4, wg. rej. 29/96, k. 16-18, wykaz zawierał informacje o sygn. akt, skazanym, początku i końcu kary, miejscu przebywania - 22 pozycje/

528

Ibidem, k. 19, wykaz zawierał 1 pozycję.

529

Ibidem, k. 20, wykaz zawierał 4 pozycje.

530 Ibidem, k. 21-25, wykaz zawierał informacje o sygn. akt, skazanym, rodzaju kary dodatkowej i dacie zakończenia -39 pozycji.

531

Ibidem, k. 26-28, wykaz zawierał 42 pozycje.

532 Ibidem, k. 32, wykaz zawierał informacje o sygn. akt, skazanym, kwalifikacji prawnej czynu, przyczyny zawieszenia -4 pozycje.

533 Ibidem, k. 29-31, wykaz zawierał informacje o sygn. akt, skazanym, rodzaju dozoru i dacie zakończenia -40 pozycji.

postępowanie wykonawcze (lit. h)⁵³⁴. Wszystkie wykazy sporządzono w formie tabel i podpisał zastępca szefa SWL – płk Tadeusz Wylegalski.

Dodatkowo w treści kończącej protokołu zawarto informacje, iż Kronikę sądu oraz „pozostałe dokumenty dotyczące funkcjonowania Sądu Wojsk Lotniczych w Poznaniu w 1996 r. niezbędne do przeprowadzenia likwidacji Sądu – przekazane zostaną do Wojskowego Sądu Garnizonowego w Poznaniu w terminie do dnia 30 września 1996 r.” oraz informacja, że strona przyjmująca nie wnosi żadnych uwag do treści Protokołu i stanu fizycznego przejmowanych dokumentów.

Obie strony uwierzytelniły dokument za pomocą pełnych podpisów i urzędowych pieczęci majestatycznych. Cały dokument wykonany w 3 egzemplarzach obejmował 24 kart, z czego aż 18 przypadało na 8 załączników (lit. a-h). Po jednym egzemplarzu otrzymały oba sądy, a trzeci egzemplarz przesłano do Szefa wydziału organizacyjno-kadrowego Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w Warszawie. Protokół został zatwierdzony przez Szefa Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu płk. Lecha Lindeckiego i zarejestrowany przez WSO (pismo nr 40) i WSG w Poznaniu (pismo nr 44⁵³⁵).

Protokołem z dnia 8 lipca 1996 r. WSO w Poznaniu działając w imieniu SWL przekazał akta 261 spraw karnych z lat 1982, 1985-1986, 1988-1996, w których nie zakończono postępowania wykonawczego dla WSG w Poznaniu⁵³⁶. Protokół zawierał informacje o sygnaturze sądowej i imieniu i nazwisku pierwszej oskarżonej osoby. Dokument zawierał 8 kart i został podpisany przez sekretarzy zdającego (z WSO) i przyjmującego (z WSG w Poznaniu) – po jednej osobie⁵³⁷.

Porównując Protokół zdawczo-odbiorczy z dnia 8 lipca 1996 r. z Zarządzeniem nr 8 trzeba zaznaczyć niezwykle daleko posunięte podobieństwo obu dokumentów. Elementy wymienione w § 2 ust. 1 ppkt 1-5 Zarządzenia nr 8 odpowiadają kolejno punktom 1, 3, 8, 9, 5-7 Protokołu zdawczo-odbiorczego. Z kolei dokumentację wymienioną w ppkt 7 ujęto w Protokole w formie dołączonych do niego, oddzielnych załączników; natomiast kronika sądowa wymieniona w ppkt 8 została przytoczona w ostatniej części protokołu. Śmiało można, zatem stwierdzić, że Zarządzenie nr 8 było

534 Ibidem, k. 33, wykaz zawierał informacje o sygn. akt, skazanym, przyczynie zawieszenia i uwagach - 2 pozycje.

535

WSG Poznań, teczka nr 4, wg rej. 16/96, k. 2-36.

536 Za 1982 r. – 2 sprawy, za 1985 r. - 2 sprawy, za 1986 r. – 1 sprawa, za 1988 r. – 1 sprawa, za 1989 r. – 2 sprawy, za 1990 r. –5 spraw, za 1991 r. – 3 sprawy, za 1992 r. – 12 spraw, za 1993 r. – 30 spraw, za 1994 r. – 103 sprawy, za 1995 r. – 77 spraw, za 1996 r. – 23 sprawy.

537

podstawą do skonstruowania samego protokołu. Nie chodzi tu nawet o elementy wymienione w § 5 Zarządzenia, takie jak: miejsce i data podpisania, oznaczenia członków obu komisji, podstawy prawnej, ale o rozwinięcie jego ppkt 4, tj. „oznaczenie zawartości będącej przedmiotem przekazania”. W tym przypadku Zarządzenie okazało się bardzo dobrze skonstruowanym normatywem prawnym.

Olbrzymim ułatwieniem dla nowosformowanego sądu był fakt, iż przejął tylko akta spraw niezakończonych wraz z pełną ewidencją wszystkich spraw sądowych (repertoria i skorowidze) Sądu Wojsk Lotniczych w Poznaniu. Pozwoliło to pracownikom i kadrze sądu na skupieniu się na pracy bieżącej sądu, bez konieczności czasochłonnego przeglądania wszystkich akt w celu ustalenia, w których sprawach prowadzone jest postępowanie wykonawcze oraz przeprowadzenia właściwej kwalifikacji archiwalnej spraw zakończonych.

1.3 Likwidacja Wojskowego Sądu Garnizonowego w Koszalinie i

reorganizacja sądu w Zielonej Górze

Czynności związane ze zniesieniem WSG w Koszalinie rozpoczęto ze strony WSG w Poznaniu zanim ten ostatni sąd rozpoczął nominalne funkcjonowanie. Dnia 26 czerwca 1996 r. szef WSG w Koszalinie płk Jan Radziej, późniejszy szef WSG w Poznaniu, zatwierdził protokół zdawczo-odbiorczy z przekazania przez kierownika sekretariatu WSG w Koszalinie specjalistycznego sprzętu kwaterunkowego w postaci m.in. stołów i foteli sędziowskich, ław publiczności i oskarżonych, barierek dla świadków i stołów dla obrońców i prokuratorów⁵³⁸.

Natomiast osobnym protokołem z dnia 19 lipca 1996 r.⁵³⁹ znoszony WSG w Koszalinie przekazał do WSG w Poznaniu zasadniczą część swojej dokumentacji. Przekazaniu podlegały wydawnictwa fachowo-wojskowe, biblioteka jawną (w sumie 130 pozycji) wraz z książkami ich ewidencji (pkt II protokołu), Dzienniki rozkazów jawnych i tajnych MON za 1971-1995 (pkt III protokołu)⁵⁴⁰, Dzienniki Ustaw za 1971-1996 (pkt IV), Monitory Polskie1970-1971-1996 (pkt V) - jako dokumentację określoną w § 7 Zarządzenia nr 8. Prezesa Izby Wojskowej SN oraz dodatkowo łańcuchy sędziowskie

538 WSG Poznań, teczka nr 7, wg rej. Pf 32/96, k. 35 – pismo jawne.

539 Ibidem, pismo nr Pf 124, k. 10-21.

540

(pkt VI), pieczęcie pomocnicze WSG w Koszalinie (pkt VII) i druki i księgi sądowe, materiały piśmiennicze i biurowe.

Protokół podpisały dwie trzyosobowe komisje, powołane rozkazami szefów sądów,

a pismo wykonane w 5 egzemplarzach rozesłano do WSG w Koszalinie i Poznaniu, Szefa wydziału organizacyjno-kadrowego Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w Warszawie, 9 Okręgowego Magazynu Sprzętu i Materiałów Wyszkoleniowych w Bydgoszczy i Oddziału Szkolenia Rejonowego Dowództwa Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy. Wśród wydawnictw fachowych znalazły się m.in. „Przepisy o ochronie tajemnicy w Siłach Zbrojnych RP. Część III. Przepisy

kancelaryjne”⁵⁴¹ i „Instrukcja o zasadach archiwizacji dokumentacji wojskowej”⁵⁴².

Zaznaczyć należy, że repertoria za lata 1970-1996, zbiory odpisów orzeczeń, księgi i wykazy sądowe z okresu 1979-1996, a także nieznaczną część teczek przedmiotowych WSG w Koszalinie przekazało protokołem zdawczo-odbiorczym w dniu 1 lipca 1996 r. do WSG w Szczecinie⁵⁴³.

Wraz ze zniesieniem SWL w Poznaniu i WSG w Koszalinie, rozpoczęło się przekształcanie samodzielnego do tej pory WSG w Zielonej Górze w Wydział Zamiejscowy Wojskowego Sądu Garnizonowego w Poznaniu. Choć do Poznania nie trafiła bezpośrednio żadna dokumentacja, nadzór nad czynnościami zdawczo-odbiorczymi sprawował szef poznańskiego sądu garnizonowego. Dotychczasowy szef WSG w Zielonej Górze rozkazem nr 45/96 powołał trzyosobową komisję na czele, której stanął kpt. Andrzej Łuczyk. Komisja ta sporządziła 2 lipca 1996 r. trzy numerowane Protokoły zdawczo-odbiorcze, które przyjęła trzyosobowa komisja powołana rozkazem dziennym nr 2/96 szefa Wydziału Zamiejscowego w Zielonej Górze WSG w Poznaniu⁵⁴⁴.

Protokołem nr 1 formalnie przekazano akta 29 spraw karnych przesłanych z prokuratury i spraw sądowych, w których nie zapadło orzeczenie prawomocne orzeczenie oraz 2 wnioski. Sprawy zostały wpisane do nowo założonego dla WZ repertorium „Sg” na 1996 r.⁵⁴⁵

541

Ibidem, k. 14, poz. 54, sygn. Szt. Gen. 770/76, nr ewid. Pf 108.

542 Ibidem, k. 17, poz. 98, sygn. Szt. Gen. 1344/88, nr ewid Pf 250.

543 WSG Szczecin, teczka nr 4, wg opisu 16/96, meldunki i sprawozdania, k. 36-40.

544 WSG Poznań, teczka nr 4, wg rej. 16/96, pismo nr 47, k. 34.

545

Protokołem nr 2 przekazano: repertoria ogólne „Sg” za lata 1958-1996, repertoria spraw karnych z okresu stanu wojennego „SgW” za lata 1981-1983⁵⁴⁶, skorowidze alfabetyczne do repertoriów „Sg” i „SgW” za lata 1958-1991⁵⁴⁷, repertorium „Z” za 1971-1996 i „Cs” za 1987-1996 po jednym tomie⁵⁴⁸, akta wydzielone wyszczególnione razem z repertoriami, w których były zarejestrowane⁵⁴⁹ oraz inne księgi i urządzenia sądowe wyszczególnione w 28 punktach. Wśród nich znalazły się pozycje powszechnie występujące w innych sądach, których prowadzenie przewidziane było w przepisach i regulaminach sądów wojskowych⁵⁵⁰, tj. książka przechowywanych przedmiotów (1988-1996), warunkowo zwolnionych (1989-1996), wykazy: przerw i odroczeń w odbywaniu kary do czasu ukończenia służby wojskowej, osób, wobec których postępowanie karne umorzono, listów gończych (1958-1996) i kar ograniczenia wolności, wykaz kar warunkowo zawieszonych (1990-1996), teczki z odpisami orzeczeń (1958-1996)⁵⁵¹, księgi należności sądowych (1992-1996) oraz dodatkowe księgi: księga obiegu akt działu wykonawczego, wykazy: grzywien zamienionych na kary zastępcze, osób skazanych na areszt wojskowy, osób skazanych na karę dodatkową – pozbawienie praw publicznych oraz wykaz osobny dla zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, wykaz osób, którym umorzono należności sądowe, wykaz nawiązek, osób, skazanych na degradację lub obniżenia stopnia wojskowego i skorowidz nazwisk osób działu wykonawczego, a ponadto spis akt przekazanych z Archiwum Służby Sprawiedliwości Ministerstwa Obrony Narodowej przy Sądzie Najwyższym do Archiwum Śląskiego Okręgu Wojskowego w 1991 r., książkę profilaktyczną i zeszyt opłat prokuratorskich i administracyjnych⁵⁵². Niezwykle ważne informacje umieszczono w części II protokołu, gdzie wskazano miejsce przechowywania wszystkich akt spraw sądowych WSG w Zielonej Górze. Akta z lat 1958-1982 przekazano do Archiwum Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu, a akta z lat 1983-1996 i stanu wojennego znajdowały się w piwnicach siedziby sądu. Do

546 Repertoria za 1958 i 1959 r. nie rejestrowano, repertoria za 1960-1962 zarejestrowano jako poufne, pozostało według rejestru.

547

Skorowidze prowadzono w systemie kilkuletnim i rejestrowano na Rejestrze Wykonanych Dokumentów (RWD), WSG Poznań, teczka nr 4, wg rej. 16/96, k. 37- poz. 5, 9, 15, 21, 29, 39, 45, 47.

548 Oba repertoria prowadzono w systemie wieloletnim.

549

Akta 8 spraw, z których 5 oznaczonych klauzulą „Pf” i 3 cyfrą „0”.

550 Omówienie regulaminów sądów wojskowych poniżej.

551 W protokole nie wymieniono ilości.

552 WSG Poznań, teczka nr 4,wg rej. 16/96, k 37-42, wszystkie księgi zarejestrowano pod RWD nr 9, 5 i 15, część jako poufne.

obu protokołów dołączono Protokół z przeprowadzenia inwentaryzacji pieczęci służbowych do teczek pracy⁵⁵³.

26 lipca 1996 r. (data wpływu 29 lipca 1996 r.) do WSG w Poznaniu przesłano protokół nr 3 z przekazania wydawnictw fachowych, biblioteki, kancelarii jawnej i tajnej. Z pośród 163 pozycji uwzględnionych w wydawnictwach fachowo-wojskowych i wewnętrznych 28 zniszczono protokolarnie w trakcie jego sporządzania. Przekazano także m.in. księgi mienia wojskowego, rejestr druków ścisłego zarachowania, dziennik ewidencji telegramów, dziennik lekcyjny WSG, księgę ewidencji skarg i wniosków, rejestr legitymacji PKP, książka ewidencji żołnierzy, skorowidz rejestrów, zeszyt kontroli ochrony tajemnicy, dziennik ewidencji wykonanych dokumentów oraz przedmiotowe teczki z rozbiciem na poszczególne lata. Inaczej niż w WSG w Koszalinie, Dzienniki rozkazów tajnych i jawnych z lat 1958-1995 otrzymały numery teczek odpowiednio 3 i 4 – były to zresztą jedyne teczki z lat 1958-1972, których nie zniszczono protokolarnie podczas przeprowadzanej w 1986 r. kontroli⁵⁵⁴. Z 1976 r. zachowano teczki nr 1 (Rozkazy, zarządzenia MON i IWSN stanowiące podstawę prawną działania sądu) i 23 (wpisy na listę obrońców), z 1981 r. – teczkę nr 23, z 1983 – teczkę nr 18 (asygnaty na wydawnictwa fachowe, pieczęcie), z 1985 r. teczkę nr 8 (Biuletyny informacyjne i przeglądy IWSN, Sprawozdania IWSN i informacje z zagadnienia sądownictwa), z 1986 r. – teczki nr 8, 18 i 23, z 1990 r. teczki nr 1, 2 (rozkazy, zarządzenia MON, IWSN, ŚOW, D-cy Garnizonu, niestanowiące podstawy prawnej działania sądu), 13 (sprawy kadrowo-ewidencyjne) i 21 (sprawy kancelaryjne - niearchiwalne), z 1991 r. teczki nr 2, 8, 11 (sprawy szkoleniowe), 13, 18, 23 i 24 (Sprawy sądownictwa, odpisy orzeczeń IWSN), za 1992 r. teczki nr 1,2, 8, 11, 13, 18, 21, 23 i 24, za 1993 r. teczki nr 2, 8, 11, 13, 18, 21, 23, 24 i 25 (sprawy sądownictwa, pisma sądowe, nienależące do spraw karnych), za 1994 r. teczki nr 1,2, 8, 11, 13, 18, 21, 23 i 25, za 1995 r. teczki nr 1,2, 8, 11, 13, 15 (sprawy finansowe), 18, 21 i 25, za 1996 r. teczki nr 1,2, 8, 13, 15, 18, 21, 23, 25, 26 (sprawy sądownictwa, informacje NPW o stanie przestępczości) i 27 (sprawy sądownictwa, dokumentacja dotycząca dowodów rzeczowych), kompletne roczniki Dzienników Ustaw i Monitorów Polskich

553 Ibidem, k 43-44.

554 Informacja o zniszczeniu dokumentów w 1986 r. znalazła się w treści Protokołu nr 3, WSG Poznań, teczka nr 4, wg rej. 16/96, k. 52.

do chwili likwidacji, druki sądowe, teczki personalne pracowników cywilnych wojska oraz sprzęt kulturalno-oświatowy, kwaterunkowy i materiały piśmienno-biurowe⁵⁵⁵.

Protokoły sporządzono w 3 egzemplarzach, po jednej dla obu stron i dla Szefa wydziału organizacyjno-kadrowego IW SN. Egzemplarz Wydziału Zamiejscowego w Zielonej Górze przesłano do Poznania⁵⁵⁶. Protokoły ze zniesienia WSG w Zielonej Górze i utworzenia Wydziału Zamiejscowego mają istotne znaczenie dla omawianego tutaj procesu powstawania WSG w Poznaniu. Formalnie całą dokumentację, którą wymieniono w protokołach zdawczo-odbiorczych przekazano WSG w Poznaniu. O doniosłości wydarzenia świadczy choćby fakt przystawienia na wszystkich teczkach przedmiotowych nowej prostokątnej pieczęci nagłówkowej i założeniu nowego repertorium dla spraw karnych. Wszystkie pozostałe księgi kontynuowano na zasadzie sukcesji czynnej. Pomimo pewnej podległości służbowej, Wydział Zamiejscowy zachował dużą swobodę i autonomiczność w prowadzeniu własnego sekretariatu i kancelarii⁵⁵⁷. Teczkę likwidacyjną nr 28 WSG w Zielonej Górze przekazano Szefowi Wydziału Organizacyjnego Śląskiego Okręgu Wojskowego⁵⁵⁸.