Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 grudnia 2002 r. w sprawie

Rozporządzenie wydane przez Ministra Sprawiedliwości miało wprowadzić sądy wojskowe w nową, wydawałoby się lepszą, a przynajmniej bardziej dostosowanych do wymogów prawa, epokę w dziedzinie archiwizacji. O ile zdawano sobie sprawę z niedostatków poprzedniego, wojskowego system archiwizowania akt spraw sądowych, nikt nie mógł przewidzieć zamętu, jaki powstał w wyniku wprowadzenia rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie archiwizowania akt spraw sądów wojskowych.

W nowych regulacjach prawnych przewidziano naturalny zdaje się podział dokumentacji na materiały archiwalne i dokumentację niearchiwalną. Zasadniczo przepisy ustaliły, że okres przechowywania akt w sądzie liczony będzie „od początku roku kalendarzowego następującego po roku, w którym ukończono czynności sądowe związane z wykonaniem orzeczenia lub zarządzenia kończącego postępowanie w sprawie” (§ 4 ust 2). Oznaczało to, że akta, w których toczyło się postępowanie wykonawcze, nie mogą zostać przekazane do archiwum zakładowego tak długo, jak nie zostały wykonane wszystkie środki karne i kary lub nie upłynął okres próby w sprawach warunkowo zawieszonych i umorzonych. Pomimo tych jasnych wytycznych, często sięgano do 4 § ust 3, który mówił, że w sprawach, w których nie prowadzono postępowania wykonawczego, datą zakończenia akt winna być data prawomocności orzeczenia. Oznaczało to, że w praktyce akta zdawano do archiwum zakładowego pomimo toczącego się postępowania wykonawczego.

Istotnym elementem związanym z kwalifikacją archiwalną był § 5, w którym ustalono, że kategorię archiwalną każdorazowo nadaje sędzia - przewodniczący na rozprawie sądowej (ust. 1) lub wyznaczony do tego przez Prezesa sądu sędzia wojskowy (ust. 2), i to co najmniej raz na 5 lat. Istotnym niedopatrzeniem było pośrednie zrzucenie na sędziów obowiązku przeprowadzenia kwalifikacji archiwalnej także dokumentacji sądowej w postaci ksiąg i urządzeń ewidencyjnych spraw sądowych, zgodnie, bowiem z § 6, również do tych czynności uprawnieni byli jedynie sędziowie.

Jeśli rzeczowy wykaz akt WSG w Poznaniu z 1997 r. rozszerzał względem Instrukcji Szt. Gen 1344/88 katalog spraw, które można było zaliczyć do materiałów archiwalnych to rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości stanowiło wręcz rewolucyjny krok. Do kategorii „A” zaliczono akta spraw:

1) zbrodnie wymienione w rozdziałach XVI (przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne) i XVII (przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej), przestępstwa przeciwko

porządkowi z art. 252 §. 1 i 2 (z udziałem zakładnika), art. 253 § 1 i 2 (handel ludźmi), art. 254 (zamach na osobę lub mienie), 256-258 (publiczne propagowanie ustrojów totalitarnych), przestępstwa

przeciwko ochronie informacji stanowiących tajemnicę z art. 265, 266 § 1 i 2 i art. 269 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553, z późn. zm.);

2) zbrodnie wymienione w rozdziale XIX (przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej) oraz o przestępstwa przeciwko tajemnicy państwowej i służbowej wymienione w art. 260-262, przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu z art. 270-276, art. 278 i art. 283-285 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny (Dz.U. nr 13, poz. 94, z późn. zm.);

3) o przestępstwa wymienione w art. 46 ust. 1-6, art. 47 ust. 1 i art. 48 ust. 1-4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz.U. nr 29, poz. 154, z 1982 r., nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r., nr 34, poz. 178);

4) zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości;

5) w których wymierzono karę dożywotniego pozbawienia wolności lub 25 lat pozbawienia wolności;

6) o stwierdzenie nieważności orzeczenia oraz zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. nr 34, poz. 149, z 1993 r., nr 36, poz. 159, z 1995 r., nr 28, poz. 143 oraz z 1998 r., nr 97, poz. 604);

8) w których sąd okręgowy przekazał zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu;

9) mających znaczenie wyjątkowe ze względu na materiał zebrany w

sprawie lub występujące w niej osoby.

Ponadto na mocy § 8 do kategorii „A” zaliczono po jednej sprawie typowej z każdego roku kalendarzowego z poszczególnych rozdziałów części szczególnej i wojskowej kodeksu karnego oraz ustaw szczególnych. W efekcie w ciągu roku do wieczystego przechowywania można było zaliczyć aż do 27 spraw z samego kodeksu karnego plus po jednej sprawie typowej z ustaw i kodeksu karnego skarbowego. Najczęściej popełniano przestępstwa z ustaw: z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi” (tekst jednolity: Dz. U. 2002, nr 147, poz. 1231), z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2003, nr 24, poz. 198 i Dz.U. 2003, nr 122, poz. 1143, Dz.U. 2004, nr 238, poz. 2390 oraz Dz.U. 2005, nr 175, poz. 1462) oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. nr 179, poz. 1485), z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. 1996, nr 10, poz. 55, z 1997 r., nr 88, poz. 554, nr 121, poz. 770, z 1999 r., nr 96, poz. 1107, z 2003 r., nr 229, poz. 2274, z 2010 r., nr 81, poz. 529, z 2011 r., nr 112, poz. 654), z dnia 13 października 1995 r. – „Prawo łowieckie” (Dz.U. 2005, nr 127, poz. 1066, zm. Dz.U. 2005, nr 175, poz. 1462, Dz.U. 2006, nr 220, poz. 1600, Dz.U. 2007, nr 176, poz. 1238, Dz.U. 2008, nr 201, poz. 1237, Dz.U.2009, nr 92, poz. 753, Dz.U. 2009, nr 223, poz. 1777) a także z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 1998 r. nr 155, poz. 1016 z późn. zm.).

W sądach o małym napływie spraw, a także w sądach okręgowych, w których rozpoznaje się sprawy o większym ciężarze gatunkowym, oznaczało to, że około 30-60% spraw otrzymało kategorię archiwalną. Z jednej strony widać dążenie do zabezpieczenia przed zniszczeniem spraw o istotnym dla historii Państwa Polskiego, a także chęć zachowania choćby reprezentatywnej części akt spraw odzwierciedlających przestępstwa pospolite.

Prócz wyżej wymienionych do kategorii „A” zaliczyć miano na podstawie § 18 ust. 2 także akta kategorii „B” w których podsądni zostali skazani bądź oskarżeni z: 1) rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. - Kodeks

2) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. - Kodeks Karny Wojska Polskiego (Dz.U. z 1957 r., nr 22, poz. 107, z późn. zm.), 3) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 30 października 1944

r. o ochronie Państwa (Dz.U. nr 10, poz. 50);

4) dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. nr 53, poz. 300);

5) dekretu z dnia 16 listopada 1945 r. o postępowaniu doraźnym (Dz.U. z 1949 r., nr 33, poz. 244);

6) dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. nr 30, poz. 192, z późn. zm.⁵⁾), z wyjątkiem spraw przekazanych do właściwości sądów powszechnych na podstawie ustawy z dnia 5 kwietnia 1955 r. o przekazaniu sądom powszechnym dotychczasowej właściwości sądów wojskowych w sprawach karnych osób cywilnych, funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa publicznego, Milicji Obywatelskiej i Służby Więziennej (Dz.U. nr 15, poz. 83)⁶¹⁴.

Do wieczystego przechowywania wyróżniono także po jednej typowej sprawie z okresu 5 lat z poszczególnych rozdziałów części szczególnej kodeksu wykroczeń oraz ustawy z dnia 4 września 1997 r. o dyscyplinie wojskowej (Dz.U. z 2002 r., nr 42, poz. 370)⁶¹⁵.

Pozostałe akta zalicza się do kategorii „B”. Czasookres przechowywania dokumentacji niearchiwalnej dla spraw karnych określał § 9 ust 1.Zasadniczo pierwsze 3 punkty nie różniły się od przyjętych dotychczas w RWA WSG w Poznaniu (30 lat - dla akt spraw, w których wymierzono karę pozbawienia wolności powyżej 5 lat; 20 lat - dla akt spraw, w których wymierzono karę pozbawienia wolności do lat 5 bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, 10 lat - dla akt spraw, w których wymierzono inne kary, wydano wyrok uniewinniający, umorzono postępowanie, uwolniono od kary lub odstąpiono od jej wymierzenia, warunkowo umorzono postępowanie lub darowano karę, oraz dla akt postępowania wykonawczego). Dodatkowo wprowadzono kat. „B3” dla innych akt, których nie obejmowały kategorie „B30”, „B20” i „B10” (§ 9 ust. 1 pkt. 4) oraz dla akt spraw o wykroczenia i dyscyplinarnych (§ 12). Naturalnym założeniem było określenie tej samej kategorii

614 Sprawy te z kolei przejął Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, i również zaliczyła do wieczystego przechowywania na podstawie własnych przepisów.

615

archiwalnej dla akt głównych i akt wydzielonych ( 9 ust. 2). Bardzo ważny okazał zapis 9 ust. 3, który mówił o tym, że nie można zniszczyć akt przed ustaniem karalności przestępstwa w którym toczyło się postępowanie. Cóż oznaczało to w praktyce? Otóż okresy przedawnienia karalności poszczególnych przestępstw (zbrodni i występków) różnią się od okresów przechowywania akt spraw, w których wymierzono za nie kary. Lepiej powyższą zależność prezentują poniższe przykłady:

a) w sprawie oskarżonego o zabójstwo, w 2004 r. po pełnym wątpliwości procesie zapadł wyrok uniewinniający; oznacza to, że akta tej sprawy winny otrzymać kat. „B10”, ze względu jednak na datę przedawnienia karalności czynu, akta powinny zostać zniszczone nie w 2015 r., a w 2045 r.(2004+40 lat), pomimo kat. „B10”, akta de facto przechowuje się lat 40, o ile wcześniej akta nie zostaną zaliczone do wieczystego przechowywania; (przykład teoretyczny)

b) w 2004 r. Marek W. skazany został przez Sąd za wypadek samochodowy na karę 6 miesięcy ograniczenia wolności z warunkowym zawieszeniem na okres 1 roku próby, skazany nie popełnił w tym czasie innego przestępstwa, co oznacza że okres 10 lat przechowywania akt winien liczyć się od 2005 r., ze względu jednak na fakt, że w powyższej sprawie pozostały dowody rzeczowe, postępowanie wykonawcze trwało do 2012 r., akta otrzymały więc kat. „B10”, lecz okres liczony będzie nie od 2006, lecz od 2012 r., a więc brakowanie przedmiotowych akt może nastąpić dopiero po roku 2022⁶¹⁶;

c) w 2009 r. Dawid E. za uporczywe niewykonywanie obowiązków i przestępstwo przeciwko dokumentom skazany został przez Sąd na 6 miesięcy pozbawienia wolności z zawieszeniem ich wykonania na okres 3 lat próby, po upływie tego okresu (2012 r.), akta otrzymały kat. „B10”, lecz ze względu na datę przedawnienia drugiego z czynów (2029), nie można ich zniszczyć do roku 2030⁶¹⁷;

d) w sprawie o molestowanie seksualne Sąd w 2012 r. skazał oskarżonego Kazimierza N. za powyższe przestępstwo na 2 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności, ponieważ kara nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności, akta otrzymają kat. „B20”, ponieważ data przedawnienia

616 Akta sprawy Sg 61/04 WSG Bydgoszcz.

617

karalności przypada na 2029 r., akta zostaną zniszczone najwcześniej po roku 2035 (2012+ okres pozbawienia wolności + 20 lat przechowywania akt w archiwum zakładowym), okres nadania kategorii archiwalnej może zostać wydłużony o ewentualne przerwy w odbywaniu kary, warunkowe zwolnienia i okresy próby/dozoru⁶¹⁸;

e) w sprawie karnej-prokuratorskiej, w przedmiocie rozpatrzenia zażalenia Jacka O. na postanowienie Wojskowej Prokuratury, postanowienie wydano w 2011 r., o ile sprawa nie trafi do sądu wydającego postanowienie, akta otrzymają kat. „B10” (akta postępowania wykonawczego), lecz ze względu na czyn o który podejrzewany jest w sprawie w której sąd rozpatrywał zażalenie, akta podlegają procedurze brakowania po roku 2036, a nie 2021, wynika to z potrzeby zachowania akt na potrzeby ewentualnego postępowania sądowego w/w sprawie⁶¹⁹; f) w 2009 r. Sąd warunkowo zwolnił Łukasza G. z odbycia reszty kary

pozbawienia wolności, skazany w trakcie okresu próby dopuścił się innego wykroczenia, ponieważ sąd nie odwołał warunkowego przedterminowego zwolnienia, a postanowienie kończące postępowanie wykonawcze w przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia wydano w 2010 r., akta pomimo otrzymanej kat. „B10”, ze względu jednak na przestępstwo jakiego dopuścił się skazany w sprawie której sąd prowadził postępowanie wykonawcze, akta winny być przechowywane do 2031 r.⁶²⁰ g) wyrokiem Sądu z dnia 22 kwietnia 2002 r. Łukasz P. został skazany na 8

miesięcy ograniczenia wolności oraz zakaz zajmowania stanowisk z odpowiedzialnością materialna na okres 3 lat z wielokrotne poświadczanie nieprawdy co do stanów benzyny i olejów w podległych mu zbiornikach MPS, wykonanie orzeczonej kary nastąpiło w 2005 r., ponieważ orzeczona kara mieści się w definicji § 9 ust. 1 pkt 3 sędzia nadał aktom sprawy kategorię „B10” z zastrzeżeniem , że nie można ich zniszczyć przed 2027 r., ze względu na datę przedawnienia karalności czynu (w miejsce roku 2015)⁶²¹.

618 Akta sprawy Sg 29/11 WSG Poznań.

619 AZ WSG Poznań, spis z.-o. 209/35.

620 Akta sprawy Kow 3/09 WSG Poznań.

621

Przykłady można mnożyć, wszystkie one wskazują na jedną zależność. O dacie zniszczenia akt decyduje zazwyczaj nie kategoria archiwalna, a data przedawnienia czynu, gdyż zazwyczaj jest ona dłuższa niż kategoria archiwalna przypisana do kar na które można skazać za owe przestępstwo/występek. Nie zawsze się tak dzieje. Przykład „b)” pokazuje, zjawisko odwrotne, choć rzadko spotykane, w którym postępowanie wykonawcze może być prowadzone pomimo wykonania przez skazanego wszystkich nałożonych na niego kar. Stosowanie powyższych przepisów o kwalifikowaniu akt spraw karnych na podstawie orzeczonych kar bez uwzględnienia daty karalności czynu jest więc niedopuszczalne, a wręcz szkodliwe. Jakie znaczenie wobec tego ma kategoria archiwalna umieszczona na aktach? Zdecydowanie nie sama kategoria archiwalna, ale kombinacja obu tych informacji, tj. minimalnego czasu przechowywania określonego właśnie kategorią archiwalną oraz informacja o dacie karalności czynu winny wyznaczać rzeczywisty okres przechowywania akt. Różni to zdecydowanie akta spraw sądowych od tradycyjnej dokumentacji aktowej i pokazuje, że przepisy o archiwizacji stosowane w stosunku do spraw sądowych muszą uwzględniać tę specyfikę.

W przypadku spraw o wykroczenia oraz w sprawach z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy czynnej służby wojskowej aż tak wielkich rozbieżności nie ma. Wszystkie akta, których nie zalicza się do kategorii „A”, której procentowo wychodzi w tej grupie akt bardzo mało (około 5-7% wszystkich spraw), otrzymują kat. „B3”, bez potrzeby ustalania daty przedawnienia czynu. Z chwilą wykonania przez skazanego kary, wiadomo kiedy akta mogą podlegać brakowaniu. Kłopotem w tym przypadku jest fakt, że akt tych w praktyce i tak nie powinno się brakować przed upływem 5 lat. Wynika to z zapisu, rozporządzenia, które mówi, że kategorię archiwalną w przypadku akt spraw o wykroczenia i odpowiedzialności dyscyplinarnej wydziela się po 5 latach (§ 11). Oznacza to, że pomimo nadaniu akt z 1998 r. kat. „B3”, (można brakować po 2002), będą one przechowywane co najmniej do 2003 r., do chwili wydzielenia z pośród wszystkich spraw materiałów archiwalnych. Okres pięcioletni, nie zawsze da się utrzymać. Przykładem służą choćby akta byłych Wojskowych Sądów Garnizonowych w Bydgoszczy i Zielonej Górze. Pierwsze akta o wykroczenia rozpoznano w sądach wojskowych w 1998 r. Mamy więc dwa pełne okresy pięcioletnie 1998-2002, 2003-2007, oraz okres obejmujący sprawy rozpoznane w latach 2008, 2009, 2010, z którego również trzeba było wydzielić akta o znaczeniu historycznym.

W § 13 określono okres przechowywania ksiąg i urządzeń ewidencyjnych dotyczących spraw sądowych. Jest to jeden z dwóch najsłabszych punktów tegoż rozporządzenia. W bardzo enigmatyczny sposób stwierdzono, że repertoria, wykazy, rejestry i skorowidze akt sądowych zalicza się do kat. „A” (ust. 1), natomiast zbiory wokand, zbiory odpisów wyroków, postanowień i zarządzeń, zbiory pism w sprawach karnych nienależących do akt spraw karnych, terminarze i inne pomocnicze urządzenia ewidencyjne dotyczące biurowości i statystyki w sprawach sądowych (ust. 2 w zw. z ust. 3) zalicza się do kat. „B” i przechowuje przez okres 3 lat.

Literalna interpretacja tego przepisu doprowadziła do sytuacji, w której dawniej prowadzone „pomocnicze księgi sądowe” tj. wykazy osób skazanych na kary ograniczenia wolności, osób, którym kary warunkowo zawieszono, wykaz listów gończych, osób warunkowo zwolnionych itd. kwalifikowano do kat. „B10”, nagle stały się dokumentacją o charakterze historycznym. Faktem pozostaje, że księga należności sądowych prowadzona we wszystkich sądach wojskowych jeszcze przed reformą z 1996 r. miała zazwyczaj kat. „B10”⁶²² i nie stanowiła poza bieżącym użytkowaniem trwałego urządzenia ewidencyjnego. W 2008 r. książkę należności sądowych zastąpiono wykazem należności sądowych, który od poprzedniej różnił się tylko nazwą. Występując na zasadzie analogi również księgi należności sądowych z poprzedniego okresu zaliczone zostały do kat. „A”. Co należy podkreślić, wyżej wymienione wykazy zostały sztucznie zaliczone do kat. „A”, nie ze względu na faktyczną zawartość informacyjną i źródłową, ale ze względu na odgórne ich przypisanie do tejże kategorii. Z kolei zbiory odpisów wyroków, postanowień i zarządzeń, których kwalifikacja wahała się w różnych sądach wojskowych od „Bc” do „B10”, otrzymały, co najmniej trzyletni okres przechowywania. Jak wynika z przytoczonych tu przykładów, paragraf ten nie został skonstruowany na bazie doświadczeń zebranych w drodze obserwacji funkcjonowania sekretariatów sądowych i prowadzonych tak ksiąg, ale w wyniku sztucznego przypisania, bądź przepisania uregulowań funkcjonujących w innych instytucjach. Wydaje się, że zabrakło tu słowa, które pojawiło się w dwa lata później w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 5 marca 2004 r. w sprawie archiwizowania akt spraw sądowych (Dz.U. 2004, nr 46, poz. 443). W § 22 ust. 1 będącym analogicznym do § 13 ust. 2 rozporządzenia z dnia 6 grudnia 2002 r. czytamy: Do kategorii „B” zalicza się zbiory wokand, kartoteki,

622

kontrolki, wykazy (podkreśl. TK) i inne pomocnicze urządzenia ewidencyjne dotyczące biurowości w sprawach sądowych”. Słowo wykazy pojawiły się w tym zdaniu nieprzypadkowo i świadczą, o tym, że nie nazwa miała mieć kluczowe znaczenie w rozporządzeniu z 2002 r. Gdyby w ust. 2 §13 rozporządzenia z 2002 r. pojawiło się również słowo „wykaz”, wydźwięk tego paragrafu byłby zupełnie inny. Nie każdy wykaz stawałby się od razu materiałem archiwalnym, ale tylko te, zdaniem sędziów najważniejsze.

W rozdziale 5 określono ogólny tryb niszczenia i przekazywania archiwom państwowym akt spraw sądowych sądów wojskowych. Każdorazowo o brakowaniu lub przekazaniu dokumentacji miał decydować prezes sądu wydając odpowiednie zarządzenie. Przewidziano utworzenie komisji, na czele, której każdorazowo stawał sędzia. Komisja mogła wydłużyć okres przechowywania akt jak również zaliczyć je do wieczystego przechowywania. Zastrzeżono, że nie można było przekwalifikować akt zaliczonych do kat. „A” (§ 14 ust. 3) oraz akt, w których nie ukończono wszystkich czynności związanych z wykonaniem orzeczenia (§ 15). Taką samą procedurę przewidziano w przypadku niszczenia ksiąg i urządzeń ewidencyjnych spraw sądowych (§ 16).

W odróżnieniu od sądów powszechnych ustalono, że księgi i sądowe urządzenia ewidencyjne przekazuje się do archiwów państwowych po upływie 30 lat. Ponieważ w treści rozporządzenia zabrakło podobnego zapisu odnoszącego się do akt spraw, w niektórych sądach (m.in. WSG Poznań), uznano, że okres przechowywania akt określony w § 9 odnosi się zarówno do akt kat. „B” jak i kat. „A”.

W 2006 r. znowelizowano rozporządzenie dodając § 15a, w którym ustalono, że zgodę na brakowanie akt wydaje archiwum państwowe, oraz ust. 2 § 17, w których zastosowano zasadę, że akta w sprawach o wykroczenia oraz w sprawach z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy czynnej służby wojskowej, rozpoznawanych i zakończonych począwszy od dnia 1 września 1998 r., kwalifikuje się zgodnie z przepisami rozdziału 3⁶²³.

Prawdziwą piętą achillesową rozporządzenia był zapis § 17 ust. 1, że akta spraw karnych zakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, tj. przed 3 stycznia 2003 r. kwalifikuje się według przepisów dotychczasowych tj. właściwych RWA lub Instrukcji Szt. Gen 1344/88. Oznaczało to w praktyce, że akta zakończone

623

przed 3 stycznia 2003 r. pozostawały we właściwości archiwów wojskowych, natomiast te zakończone po roku 2002 podlegały przekazaniu do archiwów państwowych. W ten sztuczny sposób dokonano faktycznego rozbicia akt kat. „A” pomiędzy archiwa wojskowe i państwowe. Taka wykładnia rozporządzenia wynikała z zasady, że powyższy dokument jako akt wykonawczy do ustawy prawo o ustroju sądów wojskowych zmienił poprzednio obowiązujące przepisy dopiero z wejścia w życie a także na podstawie okólnika skierowanego do sądów wojskowych przez organ nadzorujący wprowadzenie tegoż rozporządzenia z ramienia Ministra Sprawiedliwości– Departament Sądów Wojskowych, który jednoznacznie stwierdził, że akta zakończone przed 2002 r. podlegają przekazaniu do archiwów wojskowych.

Ponadto akta określone w § 7 ust. 1 pkt 3-5, 7 i 8 oraz w § 18 ust. 2⁶²⁴ rozporządzenia zakończone przed 2003 r., jeśli na podstawie przepisów dotychczasowych nie zaliczono do kat. „A” należało przekwalifikować do materiałów archiwalnych. Przepisy niestety nie wskazywały, w jakim terminie i na jakich zasadach należało dokonać zmiany tejże kategorii. Zaznaczyć należy, że o ile pomysł był w istocie dobry, to jego realizacja nastręczała poważnych problemów. Akta zwłaszcza określone w § 18 ust. 2 znajdowały się, bowiem w chwili wydania rozporządzenia niemal w 100 % w archiwach wojskowych bądź Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu co rodziło logistyczne, a także merytoryczne trudności z przeprowadzeniem ponownej kwalifikacji. Jak już wspomniano wyżej archiwa wojskowe przejęły po ASS MON wszelkie niewybrakowane do tej pory akta (od lat 60 XX wieku) kompletnymi rocznikami. Urządzenia ewidencyjne uniemożliwiają jednak przeprowadzenie ekspertyzy bez oceny zawartości samych akt. Przykładowo samych akt WSG (II) w Poznaniu podlegających przeglądowi w Archiwum w Oleśnicy znajduje ponad 4000 spraw⁶²⁵.

Przykład rozformowanych w 2010 r. Wojskowych Sądów Garnizonowych w Bydgoszczy, Krakowie i Zielonej Górze, które na podstawie Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie zniesienia niektórych wojskowych sądów garnizonowych oraz zmiany rozporządzenia w sprawie utworzenia sądów wojskowych oraz określenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. 2010, nr 32, poz. 175) przekazał swoją dokumentację do właściwych archiwów pokazuje, że rozporządzenie doprowadziło do złamania jednej z podstawowych zasad archiwalnych

624 Patrz wyżej w tym podrozdziale.

625

– zasady poszanowania zespołu i utworzenia dwóch osobnych zespołów archiwalnych – jednego w archiwum państwowym i drugiego w archiwum wojskowym⁶²⁶. Zjawisko to będzie występować także w stosunku do innych sądów w miarę upływu okresu przechowywania dokumentacji o znaczeniu historycznym do właściwych archiwów. Inną zdaje się zupełnie nieprzewidzianą komplikacją staje się kwestia miejsca przechowywania repertoriów sądowych. Rozważmy następujący przykład:

W 1997 r. Sąd rozpatrzył 129 spraw, w 120 z nich skazani wykonali ciążące na nich kary przed upływem 2002 r., pozostali po upływie 2003 r. Z powyższych spraw 30 zostało zliczonych do materiałów archiwalnych, z czego 25 zostało zakończonych przed 2002 r. Po upływie określonego czasu przewidzianego odpowiednimi przepisami 25 spraw zaliczonych do kat. „A” i zakończonych przed wejściem w życie