Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie utworzenia i zniesienia sądów

Poznaniu

Ukazanie się w Dzienniku Ustaw z dnia 29 lutego 1996 r. rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 lutego 1996 r. w sprawie utworzenia i zniesienia sądów wojskowych oraz określenia ich siedzib i obszarów właściwości⁴⁹⁵ oznaczało dla sądownictwa wojskowego głębokie zmiany. Rozporządzenie w diametralny sposób zmieniło dotychczasową strukturę terytorialną sądów wojskowych. Zgodnie z § 2 rozporządzenia zniesiono wojskowe sądy okręgowe i sądy równorzędne rodzajów wojsk tj. Sąd Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy, Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu, Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie, Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni i Sąd Wojsk Lotniczych w Poznaniu oraz Wojskowe Sądy Garnizonowe w Katowicach, Koszalinie, Łodzi i Zielonej Górze. W ich miejsce zgodnie z § 1 rozporządzenia utworzono dwa wojskowe sądy okręgowe, w Poznaniu i Warszawie oraz wojskowe sądy garnizonowe w miastach: Bydgoszczy, Gdyni, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Poznaniu wraz z Wydziałem Zamiejscowym w Zielonej Górze, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu⁴⁹⁶.

Realizacja rozporządzenia oznaczała w zasadzie degradację dla ośrodków w Bydgoszczy, Gdyni i Wrocławiu, gdzie sądy o randze okręgowych przekształcono w sądy garnizonowe, oraz podniesienie statusu ośrodków w Poznaniu i Warszawie, gdzie utworzono na bazie dotychczasowych sądów wojskowe sądy okręgowe oraz dodatkowo sądy garnizonowe. Zmiany oznaczały też formalne podporządkowanie dotychczasowego Wojskowego Sądu Garnizonowego w Zielonej Górze, działającego od 1958 r. utworzonemu właśnie WSG w Poznaniu. W efekcie utworzono strukturę sądów opartych na dwóch „okręgach” odpowiadających apelacjom skupiających jednolitą sieć wojskowych sądów garnizonowych (mających być w zamyśle

495 Dz.U. 1996, nr 23, poz. 106.

496

ustawodawcy odpowiednikami sądów rejonowych), a więc strukturę zbliżoną do tej, która występuje w sądownictwie powszechnym. Wojskowe sądy okręgowe miały sprawować nadzór administracyjny nad sądami garnizonowymi, natomiast same podlegały nadzorowi Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w Warszawie.

Wprowadzony podział na wojskowe sądy okręgowe i garnizonowe wynikało również ze zmian wprowadzonych przez ustawę z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o

opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich⁴⁹⁷.

Przewidywała ona wprowadzenie trzech szczebli instancyjności w sądownictwie wojskowym. Sądy okręgowe rozpoznawały jako II instancja zażalenia i apelacje od orzeczeń i zarządzeń wojskowych wydanych przez sądy garnizonowe, natomiast orzeczenia i zarządzenia wydane przez tamtejsze sądy podlegały w II instancji rozpatrzeniu przez Izbę Wojskową SN⁴⁹⁸. Dotychczas zgodnie z ustawą z dnia 8 czerwca 1972 r. o ustroju sądów wojskowych⁴⁹⁹, zarówno sądy okręgów wojskowych i rodzajów broni jak i sądy garnizonowe był sądami równorzędnymi, dla których II instancją była Izba Wojskowa Sądu Najwyższego.

Zmiana struktury sądów wojskowych wprowadzona rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z 20 lutego 1996 r. poprzedzona była ożywioną dyskusją nad przyszłym kształtem i celowością samej reformy. Pojawiły się liczne głosy w prasie codziennej jak i fachowej⁵⁰⁰. Żywo dyskutowano także wśród sędziów i pracowników sądów wojskowych⁵⁰¹.

Jeszcze przed publikacją w Dzienniku Ustaw, wszystkie sądy wojskowe otrzymały do wiadomości tekst rozporządzenia z dnia 20 lutego 1996 r. Pismo w tej sprawie zostało zarejestrowane przez kancelarię Sadu Wojsk Lotniczych już 21 lutego 1996 r.⁵⁰² Wkrótce rozpoczęły się gorączkowe przygotowania do jej sprawnego

497 Dz.U. 1995, nr 89, poz. 443.

498

R. Ostafiński-Bolder, op. cit., s. 345-346.

499 Dz.U. 1972, nr 23 poz. 166.

500 Wymienić należy m. in. A. Chwiłoc, Czy zlikwidować sądy wojskowe, „Rzeczypospolita”, nr 240 (4139) z 16 X 1995, Sądownictwo wojskowe - racjonalizacja struktury i kompetencji z gen. bryg.

Januszem Godyniem, prezesem Izby Wojskowej Sądu Najwyższego, rozmawia Robert Kowal, „Polska

Zbrojna”, nr 10 (1325) z dnia 15 I 1996, s. 2-3, R. Przeciszewski, Reforma do poprawki? Rozmowa z płk.

dr. Zygmuntem Wiśniewskim szefem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego, „Polska Zbrojna”, nr 170

(1235) z dnia 5 IX 1995, A. Ratajczak, Trzecia władza w konstytucji, „Rzeczypospolita”, nr 224, z dnia 27 IX 1995, s. 17; o zmianach w strukturze sądownictwa wojskowego informowały także „Głos Wielkopolski” (nr 236 z 16 X 1995).

501 Relacja B. M. – pracownika Sądu Wojsk Lotniczych w Poznaniu i Wojskowego Sądu Garnizonowego w Poznaniu, zbiory autora.

502

wdrożenia. Już tydzień po publikacji rozporządzenia w Dzienniku Ustaw Zastępca Prezesa IW SN pismem nr 226 wystosował upoważnienie dla szefa Sądu Wojsk Lotniczych, w którym mianował płk. Lecha Lindeckiego swoim „pełnomocnikiem do podejmowania czynności związanych z utworzeniem w Poznaniu Wojskowego Sądu Okręgowego oraz Wojskowego Sądu Garnizonowego”⁵⁰³.

Pierwszym efektem licznych perturbacji i ustaleń organizacyjno-finansowych był projekt zbroszurowanego dokument zatytułowanego: „Dokumentacja organizacyjno-użytkowa WSO Poznań” stworzonego przez pracowników Sądu Wojsk Lotniczych z 15 marca 1996 r. Opracowanie zawierało m. in. tekst rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, obliczenie posiadanego przez SWL stanu powierzchni w metrach kwadratowych z rozbiciem na poszczególne pomieszczenia i izby⁵⁰⁴.

Sporządzono również wykaz potrzeb dla WSG w Poznaniu w zakresie pomieszczeń przeznaczonych do urzędowania oraz mebli i wyposażenia biurowego⁵⁰⁵. W projekcie określono potrzeby na łączną powierzchnię 514 m² dla 28 pomieszczeń, z czego aż 20 m² na przewidziano na potrzeby archiwum i 15 m² na archiwum podręczne⁵⁰⁶. Początkowo WSG w Poznaniu zlokalizować miano w budynku użytkowanym poprzednio przez SWL przy ulicy Kościuszki 42. W tym samym budynku mieścił się uprzednio Wojskowy Sąd Garnizonowy (II) w Poznaniu⁵⁰⁷. 27 czerwca Rozkazem dowódcy Garnizonu Poznań, nr 4 budynek biurowy nr 1 przy kompleksie 2740 przy ul. Kościuszki 42 przekazany został przez Zespół Estradowy WLOP „Estrada” z dniem 1 lipca 1996 r. wraz z sprzętem kwaterunkowym i wyposażeniem pełnomocnikowi zastępcy Prezesa IW SN ds. Nadzoru Sądowego – kpt. Markowi Marczyńskiemu zastępcy szefa WSG (III) w Poznaniu⁵⁰⁸.

W marcu podjęto jednak decyzję, o adaptacji reszty pomieszczeń na II piętrze budynku przy ul. Solnej 21 i oddanie go do tymczasowego użytkowania przez WSG w Poznaniu⁵⁰⁹. Do 31 lipca 1996 r. mieściła się tam: Delegatura Okręgowego Inspektoratu Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej w Poznaniu oraz Komenda

503 AZ WSG Poznań, dokumentacja organizacyjno-użytkowa WSO Poznań - teczka zbiorcza, pismo nr 89 z dnia 11 III 1996.

504

Do projektu dołączono czasowo również, jeden dokument niejawny.

505

AZ WSG Poznań, dokumentacja organizacyjno-użytkowa WSO Poznań - teczka zbiorcza, WSG Poznań, teczka nr 7, wg rej. 32/96, k. 5-15.

506 AZ WSG Poznań, dokumentacja organizacyjno-użytkowa WSO Poznań - teczka zbiorcza, pismo z dnia 15 III 1996 bn, zatwierdzone przez płk. L. Lindeckiego.

507 Repertorium „Sg” za 1955 r., AZ WSG Poznań, spis z.-o.19/2.

508 WSG Poznań, teczka nr 7, wg rej. Pf 32/96, pismo nr 17, k. 5 – pismo jawne.

509 Budynek przy ul. Kościuszki 42 wymagał znacznych nakładów finansowych w związku z pracami remontowymi, których ostatecznie zaniechano, WSG Poznań, wg. rej. 11/97, kronika sądu, k. 3.

Garnizonu Poznań. Obie instytucje na mocy Rozkazu Dowódcy Garnizonu nr 5 z dnia 15 lipca 1996 r. przekazały zajmowane przez siebie pomieszczenia na II piętrze, szefowi WSO w Poznaniu. Początkowo WSG miało dysponować tylko 10 pokojami. Ostatecznie po wstępnych uzgodnieniach, dalsze 4 pomieszczenia graniczące z izbami przeznaczonymi dla WSG zostały przekazane do jego dyspozycji. W sumie WSG otrzymało ok. 2/5 całości powierzchni piętra. Stanowiło to 264,82 m² powierzchni, z czego 210,27 m² stanowiła powierzchnia użytkowa (w tym 12,2 m² przypadało na ubikacje)⁵¹⁰. Przejęcie pomieszczeń przeznaczonych dla WSG nastąpiło dopiero 3 lipca 1997 r., po ukończeniu remontu i wyposażeniu izb w niezbędne urządzenia biurowe i meble⁵¹¹. W międzyczasie pracownicy WSG współdzielili tymczasowo dotychczasowe pomieszczenia Sądu Wojsk Lotniczych wraz z pracownikami Wojskowego Sądu Okręgowego.

Pewne przesunięcia nastąpiły również z ustaleniem etatu osobowego dla pracowników WSO i WSG w Poznaniu. Ostateczny kształt obsady etatowej sądów „poznańskiego okręgu” dojrzewał na przełomie czerwca i listopada⁵¹². Zabezpieczenie środków budżetowych pochodziło z Oddziału Finansowego Śląskiego Okręgu Wojskowego, do którego już 5 lipca przesłano plan zapotrzebowania finansowego⁵¹³. Na obsadę WSG w Poznaniu składał się: szef, zastępca szefa, 2 sędziów, sędzia/asesor, 2 aplikantów, kierownik sekretariatu, starszy sekretarz, sekretarz/starszy sekretarz, 6 sekretarzy, łącznik i kierowca⁵¹⁴.