Maryjny wymiar duchowości

Rozważając duchowość maryjną, należy podkreślić, że polega ona nie tylko na oddawaniu czci Maryi, lecz przede wszystkim na czerpaniu z Niej przykła-du wiary, nadziei i miłości. Duchowość maryjna nie zamyka się wyłącznie w teoretycznej refleksji nad życiem Matki Bożej, lecz prowadzi do ożywienia i pogłębienia dialogu z Nią w życiu chrześcijanina159. Różnicę między ducho-wością a pobożnością maryjną wyjaśnia papież Jan Paweł II w encyklice

Redemptoris Mater: „Chodzi zaś tutaj nie tylko o samą naukę wiary, ale także

o życie wiary – w tym przypadku więc o autentyczną «duchowość maryjną» w świetle całej Tradycji, a w szczególności o taką duchowość, do jakiej wzywa nas Sobór. Zarówno duchowość maryjna, jak i odpowiadająca jej pobożność znajdują przebogate źródło w historycznym doświadczeniu osób i wspólnot chrześcijańskich żyjących pośród różnych ludów i narodów na całym globie” (RM 48).

Istotną rolę Maryi w życiu konsekrowanym zauważa instrukcja Potissimum

institutioni. Dokument wskazuje na to, że wśród wszystkich osób

poświęco-nych bez reszty Bogu Maryja zajmuje pierwsze miejsce jako osoba najpełniej Bogu oddana, najdoskonalej konsekrowana. Oblubieńcza miłość Dziewicy z Nazaretu osiąga szczyt w boskim macierzyństwie z mocy Ducha Świętego. Jako Matka nosi Ona Chrystusa w swych ramionach, równocześnie najdo-skonalej wypełnia Jego wezwanie „Pójdź za Mną!”. Ona, Matka, idzie za

158 Tenże, List apostolski Dominicae cenae o tajemnicy i kulcie Eucharystii (24 II 1980 r.), 5.

159 Zob. A. Rybicki, Maryjna duchowość (hasło), w: Leksykon duchowości katolickiej, dz. cyt., s. 493.

98

stusem jako swym Mistrzem w czystości, ubóstwie i posłuszeństwie. Skoro Kościół jako całość znajduje w Maryi swój prawzór, to również poszczególne osoby i wspólnoty konsekrowane powinny patrzeć na Nią. Co więcej, osoba powołana spotyka Maryję nie tylko jako wzór, ale także jako Matkę. Każdy zakonnik zostaje wezwany do odnowienia zakonnej konsekracji według kon-sekracji Matki Bożej. „Życie zakonne w Jej fiat i w Jej Magnificat znajduje pełnię swego zawierzenia wobec konsekrującego Boga i poryw radości, mają-cy tam swe źródło”160.

Magdalenki od pokuty widzą w Maryi wzór współpracy z łaską Bożą i Tym, który jej udziela. Dziewicza Matka Boga, najściślej złączona ze zbawczym dziełem swojego Syna, ukazuje drogę miłości i zjednoczenia z Bogiem. Przez Maryję, z Nią i w Niej siostry zdążają do Chrystusa, aby w nich samych wzra-stało nowe życie i rozszerzało się królestwo Boże na ziemi. Szczególnie zaś powierzają swoje życie Maryi jako Tej, której serce jest zjednoczone z Sercem Jezusa i do niego upodobnione. Przy pomocy Matki Bożej przez miłość i służ-bę stają się niejako przedłużeniem miłości Jezusa do wszystkich ludzi161. Zgodnie z tradycją Zgromadzenia podczas składania pierwszej profesji zakon-nej siostry przed imieniem z chrztu św. przyjmują imię Maria jako wyraz zawierzenia swojego życia i powołania wstawiennictwu Maryi.

Przez rozważanie życia Najświętszej Dziewicy i przez naśladowanie Jej zau-fania do Boga każda siostra staje się świadkiem bezgranicznego zawierzenia Bogu i wsłuchiwania się w Jego słowo. Posłuszeństwo słowu Boga i wypeł-nianie go w codziennym życiu daje każdej zakonnicy możliwość realizowania duchowego macierzyństwa, do którego jako osoba konsekrowana została powołana. Dzielenie się doświadczeniem wiary pociąga ludzi do nowego życia oddanego Bogu, duchowo niejako rodzi odnowionego człowieka. Doskonałym wzorem wierności Bożemu słowu i przewodniczką w pielgrzymce wiary jest dla sióstr Maryja. Przyjmując słowa nauczania Jezusa, w których stawiał królestwo ponad względami i więzami ciała i krwi, nazwał błogosławionymi tych, którzy słuchają słowa Bożego i je zachowują (Łk 11,28), tak jak to Ona wiernie czyniła (por. Łk 2,19.51). W ten sposób także błogosławiona Dziewica

160 Por. Instrukcja Wskazania dotyczące formacji w instytutach zakonnych „Potissimum

institutioni”, 20.

99 szła naprzód w pielgrzymce wiary i utrzymała swe zjednoczenie z Synem aż do ukrzyżowania (por. LG 58; RM 2). Dlatego też – jak podają Konstytucje

Zgromadzenia – Matka Boża jest dla magdalenek od pokuty wzorem

dosko-nałego posłuszeństwa w przyjęciu całym sercem zbawczej woli Boga oraz cał-kowitego poświęcenia swego życia osobie i dziełu Syna162.

Siostry włączają się w kult maryjny ludu Bożego163 wyrażający się we czci i miłości Najświętszej Dziewicy. Kształtują w swojej codzienności maryjną pobożność, która nie polega na przemijającym uczuciu ani na jakiejś próżnej łatwowierności, lecz pochodzi z wiary. Wiara z kolei pobudza do synowskiej miłości ku Matce Jezusa oraz naśladowania Jej cnót (por. LG 67). Magda-lenki od pokuty odnoszą się do Maryi zgodnie z proroczymi słowami, jakie sama wypowiedziała: „Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny” (Łk 1,48-49). Pamię-tają przy tym, że zgodnie z Magisterium Kościoła kult ten różni się zasad-niczo od kultu uwielbienia należnego Słowu Wcielonemu na równi z Ojcem i Duchem Świętym i jak najbardziej sprzyja kultowi publicznemu. Rozmaite formy nabożeństwa do Bożej Rodzicielki, jakie Kościół zatwierdził stosownie do warunków czasu i miejsca oraz odpowiednio do charakteru i umysłowości wiernych, sprawiają, że gdy Matka doznaje czci, wówczas poznaje się, kocha oraz należycie wielbi i zachowuje przykazania Syna (por. LG 66).

Wśród wielu form pobożności maryjnej ważne miejsce zajmuje modlitwa różańcowa164. Zgodnie z zapisem Kodeksu prawa kanonicznego: „Niech [za-konnicy] mają – również przez modlitwę różańcową – specjalne nabożeństwo

162 Por. tamże, art. 61.

163 Adhortacja apostolska Pawła VI Marialis cultus podaje podstawowe zasady odnowy kultu maryjnego. Należą do nich: zasada trynitarna i chrystologiczna, zasada pneumatolo-giczna, zasada eklezjologiczna (MC 2). Zob. „Błogosławić mnie będą”. Adhortacja Pawła VI

„Marialis cultus”. Tekst – komentarze – dyskusja, red. S.C. Napiórkowski, Lublin 1990; Jan

Paweł II, Natura kultu maryjnego. Audiencja generalna 22 X 1997 r., w: tenże, Maryja w

ta-jemnicy Chrystusa i Kościoła, red. E. Materski, Rzym 1998, s. 227-229.

164 Wiele nabożeństw i modlitw maryjnych łączy się integralnie z liturgią, a niektóre z nich przyczyniły się również do wzbogacenia jej struktury, tak jak w przypadku oficjum ku czci Błogosławionej Dziewicy lub innych pobożnych tekstów z brewiarza. Pierwsza znana modli-twa maryjna Pod Twoją obronę pochodzi z III w., najbardziej powszechną modlitwą chrześci-jan do Najświętszej Maryi Panny od XIV w. jest Zdrowaś, Maryjo. Tradycyjna modlitwa Anioł

Pański zaprasza do rozważania tajemnicy wcielenia, zachęcając chrześcijan, by wzorowali się

na Maryi w różnych chwilach dnia, naśladując Jej gotowość do realizowania Bożego planu zbawienia. Jan Paweł II, Modlitwa do Maryi. Audiencja generalna 5 XI 1997 r., w: tenże,

100

do Dziewicy, Bożej Rodzicielki, która jest wzorem i oparciem dla każdego rodzaju życia konsekrowanego” (kan. 663, § 4) siostry magdalenki od pokuty codziennie odmawiają różaniec. Przez tę modlitwę stają się uczestniczkami „szkoły Maryi”. Papież Jan Paweł II tak tłumaczył, co znaczy to dla chrześci-janina: „Przez różaniec lud chrześcijański niejako wstępuje do szkoły Maryi, dając się wprowadzić w kontemplację piękna oblicza Chrystusa i w doświad-czenie głębi Jego miłości. W różańcu odbija się echem modlitwa Maryi, Jej nieustanne Magnificat za dzieło odkupieńcze Wcielenia, rozpoczęte w Jej dziewiczym łonie” (RVM 1). Przez odmawianie różańca siostry wraz z Maryją kontemplują oblicze Jezusa. Jakkolwiek różaniec ma charakter maryjny, to jednak jest modlitwą zasadniczo chrystologiczną. Kontemplować z Maryją znaczy przede wszystkim wspominać dzieła dokonane przez Boga w historii zbawienia. Wspominanie owych wydarzeń w postawie wiary i miłości jest równoznaczne z otwieraniem się na łaskę, jaką Chrystus uzyskał dla ludzi przez tajemnicę swego życia, śmierci i zmartwychwstania (por. RVM 1 i 13). Magdalenki od pokuty są powołane do kontemplacji misterium zbawienia, toteż rozważanie wraz z Matką Odkupiciela tajemnic różańcowych pomaga każdej z nich żyć w stałym zjednoczeniu z Chrystusem i odczuwać prawdę Jego Serca. Siostry są zobowiązane do codziennego odmawiania jednej części różańca oraz Litanii do Najświętszej Maryi Panny. Przez zgłębianie wezwań litanii magdalenki od pokuty mają dostrzec w osobie Maryi bogactwo ducho-we, jakim została obdarzona przez Boga. Na zakończenie dnia siostry odma-wiają również jeden dziesiątek różańca fatimskiego jako wynagrodzenie za grzechy świata. W każdą sobotę śpiewają Godzinki ku czci Najświętszej Maryi

Panny, a w pierwsze soboty miesiąca odprawiają nabożeństwa

wynagradza-jące za grzechy przeciwko Niepokalanemu Sercu Maryi. Przed Bożym Naro-dzeniem wraz z Maryją przygotowują się duchowo na przyjęcie Jezusa Chry-stusa, odprawiając nowennę.

Maryja jest dla nich wzorem całkowitego oddania się woli Boga, które jest aktem wolnego wyboru. Przyjęcie i realizacja woli Bożej jest jednym z warun-ków owocnego przeżywania życia konsekrowanego we wspólnocie zakonnej. Niepokalana wskazuje codzienną drogę odnowy życia, która zaczyna się wła-śnie w momencie pełnej zależności od Boga. Cieszy się Ona postawą pełnej

101 wolności, opartą na uznaniu swej prawdziwej godności. Kiedy człowiek zawierzy w pełni Bogu siebie i swoje życie, obiera drogę prawdziwej wolności. W Bogu człowiek odnajduje samego siebie i swe pierwotne powołanie jako osoby stworzonej na Jego obraz i podobieństwo165. Aby odpowiedzieć na Boże wezwanie do wyłącznej Jego służby, każda osoba powołana potrzebuje żywej wiary, która wyraża się w codziennej wierności wezwaniu do naśladowania Chrystusa przez konsekrację zakonną. Wierność zakłada współpracę z łaską powołania, której wzorem jest dla osoby konsekrowanej Maryja. Obecność Matki Bożej zarówno w życiu duchowym osoby powołanej, jak i całej wspól-noty zakonnej jest wzniosłym przykładem konsekracji oraz wzorem przyjęcia łaski przez człowieka. To Ona, wybrana przez Boga, aby dokonała się w Niej tajemnica wcielenia, przypomina powołanym o pierwszeństwie Bożej inicjaty-wy. Maryja jest Matką dla każdego chrześcijanina, a dla osoby konsekrowa-nej w szczególny sposób (por. VC 28).

W postawie Najświętszej Dziewicy każdy powołany może kontemplować doskonały obraz powołania, który powinien się odbić w realizacji jego osobi-stego wezwania przez Boga. Jest Ona obrazem wyboru odwiecznego, wolne-go, tajemniczego i umiłowanewolne-go, jakim Bóg obdarzył każde stworzenie. Wybór ten wymaga od człowieka jedynie odwagi i zaufania166. Kiedy człowiek z ufnością odpowiada na Boże wezwanie, dzieją się w jego życiu „wielkie rze-czy” (por. Łk 1,49), których sam zrozumieć nie może.

W życiu wspólnym Maryja staje się wzorem właściwych relacji do Boga i bliźniego. Jest najwyższym wyrazem godności osoby ludzkiej ze względu na Jej zdolność do wejścia w głęboki i zbawczy dialog prowadzony w wolności i odpowiedzialności z Bogiem Ojcem; w stosunku do Syna Bożego, z którym dzieliła życie rodzinne i doświadczenie paschalne; oraz w stosunku do Ducha Świętego, którego wewnętrzne natchnienia posłusznie przyjęła. Okazała posłuszeństwo wobec wspólnoty kościelnej, której przekazała swe wyjątkowe świadectwo o słowach i czynach dotyczących dzieciństwa Jezusa (por. Łk

165 Por. Benedykt XVI, Maryja wskazuje nam…, art. cyt., s. 13.

102

2,19.51) i z którą w modlitewnej wspólnocie oczekiwała nadejścia Parakleta (por. Dz 1,14)167.

Wyśpiewując hymn Magnificat w codziennej modlitwie liturgii godzin, sio-stry wraz z Matką Jezusa uczą się dziękczynienia i uwielbienia Boga „za wiel-kie dzieła”, jakich dokonał w ich życiu. W modlitwę tę Maryja angażuje całą siebie, mówiąc „wielbi dusza moja” i „raduje się duch mój”, stając się tym samym dla każdej z sióstr nauczycielką właściwej modlitwy, która obok dziękczynienia jest również adoracją wszechmocy i miłosierdzia Boga. W mo-dlitwie Magnificat przejawia się motyw uwielbienia Boga za Jego wspaniało-myślność i miłosierdzie wobec pokornych i uniżonych. Miłosierdzie to rozcią-ga się na wszystkich „bojących się” Borozcią-ga168. Postawa uniżenia Maryi, która dostrzega wielkość Boga, uczy siostry pokory tak niezbędnej w relacjach wspólnotowych.

Pobożność chrześcijańska zawsze widziała głęboką więź pomiędzy nabo-żeństwem do Matki Bożej i kultem Eucharystii. Maryja prowadzi wiernych do Eucharystii (por. RM 44). Nazywając Maryję „Niewiastą Eucharystii w całym swoim życiu”, Jan Paweł II zwrócił uwagę na Jej wewnętrzną postawę i podał za wzór dla każdego chrześcijanina: „Kościół, patrząc na Maryję jako na swój wzór, jest wezwany do Jej naśladowania także w odniesieniu do Najświętszej Tajemnicy” (EE 53). Z tego przykładu czerpią również magdalenki od pokuty i uczą się, jak owocnie uczestniczyć w codziennej Eucharystii. Postawa Maryi, która stale zachowywała słowo i rozważała je w swoim sercu (por. Łk 2,19), inspiruje do uważnego słuchania słowa, rozważania go i wprowadzania w życie. W zanoszeniu wezwań modlitwy wiernych uczy tak wstawiać się w potrzebach Kościoła i bliźnich jak Maryja w Kanie Galilejskiej. Podczas składania darów ofiarnych skłania do pamiętania o całkowitym ofiarowaniu życia przez Maryję Bogu w chwili zwiastowania. W momencie uwielbienia da-je natchnienie do wyśpiewywania hymnu uwielbienia tak jak Maryja w dniu nawiedzenia św. Elżbiety. Przez swoje fiat wypowiedziane w chwili zwiasto-wania Maryja z dyspozycyjnością i czystością przyjęła Jezusa. Również każdy

167 Por. Papieska Międzynarodowa Akademia Maryjna, Matka Pana. Pamięć – obecność –

nadzieja. Niektóre aktualne zagadnienia dotyczące postaci i misji Najświętszej Dziewicy Maryi (Watykan, 8 XII 2000 r.), „Salvatoris Mater” 5 (2003) nr 3, s. 375.

168 Por. J.M. Popławski, Magnificat – modlitwa Maryi, w: Homo orans, t. 1, red. J. Misiu-rek, J.M. Popławski, Lublin 2000, s. 165-167.

103 uczestniczący w Eucharystii powinien Go tak przyjąć. Następnie zaniosła Jezusa swojej krewnej Elżbiecie. Tak każdy powinien nieść Jezusa przyjętego podczas Eucharystii: nie zwracając uwagi na trudy, śpieszyć z pomocą potrzebującym169.

Maryja jest wzorem cnót dla każdego chrześcijanina, który ciągle stara się o to, aby przezwyciężając grzech, wzrastać w świętości (por. LG 65). Ma Ona w sobie cechy potrzebne zarówno mężczyznom, jak i kobietom. W adhortacji

Marialis cultus papież Paweł VI przedstawia Matkę Bożą jako ubogą, dzielną

kobietę, która wiele wycierpiała, przeżyła ucieczkę i wygnanie. Odsłania Maryję pełną troski i aktywnej chęci przyjścia z pomocą potrzebującym. Nie ma Ona w sobie nic z bierności, bezwolnej akceptacji ani lękliwej uległości, czyli cech określanych jako kobiece. Inne cechy przypisywane kobietom: cichość, słuchanie, służba, potrzebne są również mężczyznom w ich różno-rodnych zawodach i spełnianiu powołania do ojcostwa170. Kościół zawsze zachęcał do naśladowania Najświętszej Maryi Panny w Jej cnotach. Wiara i wola podatna na słowo Boże, wielkoduszne posłuszeństwo, szczera pokora, troskliwa miłość, rozważna mądrość, cześć dla Boga pobudzająca do ochot-nego spełniania obowiązków religijnych i wyrażania wdzięczności za otrzyma-ne dobrodziejstwa, moc ducha na wygnaniu i w bólu, ubóstwo pełotrzyma-ne godno-ści i ufnogodno-ści pokładanej w Bogu, czujna troska o Syna od pokory żłóbka aż do hańby krzyża, dziewicza czystość, mocna i czysta miłość oblubieńcza – te wszystkie ugruntowane cnoty ewangeliczne chrześcijanin może kształtować w sobie na wzór Maryi (por. MC 57).

Najświętsza Dziewica jest zatem doskonałym obrazem niewiasty, w której każda kobieta odnajduje swoje powołanie jako dziewica, małżonka, żona, sta-nowi doskonałą syntezę kobiecego geniuszu171. Maryja jest dla kobiety wzo-rem godnego przeżywania swej kobiecości i prawdziwego realizowania siebie. Pomaga odkrywać najwznioślejsze, uczucia, do jakich zdolne jest serce czło-wieka: całkowitą ofiarę miłości, moc, która pozwala znieść największe cier-pienia, bezgraniczną wierność, niestrudzoną aktywność, umiejętność

169 Por. Z. Janiec, Maryja wzorem uczestnictwa we Mszy św., „Roczniki Liturgiczne” 56 (2009) z. 1, s. 171-179.

170 Por. E. Durlak, Antropologiczna droga odnowy kultu maryjnego, w: „Błogosławić mnie

będą”…, dz. cyt., s. 146.

104

nia wnikliwej intuicji ze słowem pociechy i zachęty (por. RM 46). Identyfika-cja z Matką Bożą jest bliższa kobietom zwłaszcza z powodu macierzyństwa, którego tajemnicę nosi każda kobieta, nawet jeśli pozostaje bezdzietna172. Kobietom powołanym do dziewiczej czystości ukazuje Ona głęboki sens szczególnego powołania, zwracając uwagę na duchową płodność, jaka się z nią łączy w planach Bożych: na macierzyństwo według Ducha (por. MD 21). Duchowe macierzyństwo sióstr magdalenek od pokuty spełnia się w ota-czaniu gorliwą modlitwą dziewcząt i kobiet oraz w pracy wychowawczej wśród dziewcząt w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Duchowa więź z Najświętszą Maryją Panną, której dziewiczość umożliwiła realizację Bożego planu zbawienia, wspomaga je w zachowaniu wierności ślubom. Jest Ona oparciem i wzorem oddania sprawie królestwa niebieskiego w dziewiczej miłości173.

Powołane, aby doskonale kochać Chrystusa, który przyszedł na ziemię, aby odszukać zagubionych, siostry wypraszają w modlitwie łaskę miłosier-dzia dla grzeszników, a szczególnie kobiet obciążonym grzechem. W realizacji tego powołania przykładem jest Maryja. To Ona doświadczyła objawienia i przyjęła Boże miłosierdzie w tajemnicy zwiastowania. Od razu udała się do św. Elżbiety, u której podczas nawiedzenia pełniła funkcję Apostołki Bożego miłosierdzia. Udała się do niej „z pośpiechem” (Łk 1,39), którego źródłem nie był brak czasu, lecz przynaglenie Ducha Świętego przez miłość ożywiającego serce człowieka. Takim świętym pośpiechem powinien być naznaczony apo-stolat Bożego miłosierdzia. Nie można pozostać obojętnym wobec ludzi, któ-rzy odrzucają Boże miłosierdzie i tym samym pozostają w niebezpieczeństwie utraty zbawienia174.

Przez całe Jej życie aż po śmierć Syna na krzyżu nie zachwiała się wiara Matki Bożej. Nie przestała wierzyć w wypełnienie się słowa Bożego (por. KKK 149), dlatego jest dla wielu przykładem niezachwianej wiary, która daje moc do przezwyciężania trudów życia i niesie nadzieję. Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym Dei verbum przypomina

172 Por. D. Mastalska, Jaka duchowość maryjna dla kobiet?, „Salvatoris Mater” 12 (2010) nr 1-2, s. 154-155.

173 Por. Konstytucje Zgromadzenia…, art. 38.

174 Por. J. Kumala, Maryjne inspiracje w apostolacie Bożego miłosierdzia, „Salvatoris Mater” 12 (2010) nr 1-2, s. 195-196.

105 wiernym, że Bogu objawiającemu się należy okazać „posłuszeństwo wiary” (por. Rz 16,26), przez które człowiek z wolnej woli cały Mu się powierza, oka-zując pełną uległość rozumu i woli (por. KO 5). Maryja okazała doskonałe posłuszeństwo wiary, czego uczą się od Niej magdalenki od pokuty. Matka Boża jest dla nich wzorem doskonałego posłuszeństwa w przyjęciu zbawczej woli Boga całym sercem i całkowitego poświęcenia swego życia dziełu odku-pienia. Magdalenki od pokuty starają się wypełniać swoje powołanie tak jak Maryja, która z wiarą i uległością współdziałała w dziele zbawienia175.

Trzeba pamiętać, że cel duchowości maryjnej to upodobnienie do Chrystu-sa i wejście w głęboką relację z Trójcą Świętą. Maryja jest dla chrześcijan przewodniczką w drodze upodobnienia się do Chrystusa. Kościół zawsze sta-wiał Ją wiernym za wzór do naśladowania „nie z powodu rodzaju życia, jakie prowadziła, a tym mniej warunków społeczno-kulturalnych, w jakich Jej życie się rozwinęło […], lecz dlatego, że w określonej sytuacji swego życia cał-kowicie i z poczuciem odpowiedzialności przylgnęła do woli Bożej […], że oka-zała się pierwszą i najdoskonalszą Uczennicą Chrystusa; a to z pewnością ma powszechną i trwałą wartość wzoru” (MC 35). Dzięki temu dla każdej magdalenki od pokuty Matka Boża staje się na drodze wiary przykładem trwania przy Chrystusie i pełnego zawierzenia Jego woli.