Nowicjat

Formacja w nowicjacie, od którego rozpoczyna się życie w instytucie za-konnym, ma na celu dokładniejsze rozpoznanie powołania i charyzmatu wła-ściwego danemu zgromadzeniu zakonnemu (por. KPK, kan. 646). Aby był ważnie odbyty, powinien trwać dwanaście miesięcy przeżytych we wspólnocie nowicjackiej. Stąd pierwszy rok tego etapu formacji zwany jest kanonicznym. Jest to czas ściśle przeznaczony na kształtowanie osoby zakonnej. Charakte-ryzuje się m.in. ograniczeniem kontaktów z bliskimi. Czas oddalenia pomaga ułożyć na nowej płaszczyźnie relacje z rodziną i znajomymi. Pomaga wejść w modlitwę i ciszę sprzyjającą weryfikacji motywów powołania. Rok ten nowi-cjuszki spędzają w domu formacyjnym, wdrażając się w życie wspólnoty i modlitwy. Dlatego nie powinno się im powierzać jakichkolwiek zadań, które nie służyłyby bezpośrednio formacji (por. KPK, kan. 652, § 5). Drugi rok no-wicjatu, tzw. praktyczny, pozwala na podejmowanie przez nowicjuszki dzieł

138

apostolatu i zajęć w innych wspólnotach Zgromadzenia. Przez posługę poza domem formacyjnym nowicjuszki uczą się harmonijnego łączenia modlitwy z działaniem. Ponadto poznają zróżnicowane warunki życia wspólnot oraz różnorodność obowiązków podejmowanych przez siostry. Czas przeznaczony na praktykę określa przełożona generalna Zgromadzenia. Nabyte przez nowi-cjuszki doświadczenia ocenia się przy udziale mistrzyni nowicjatu. Wspólna refleksja ma prowadzić do rozeznania powołania nowicjuszek i nadania kierunku ich dalszej formacji.

Jest to o tyle ważne, że w nowicjacie kandydatka do życia zakonnego roz-poczyna drogę własnej tożsamości powołaniowej. Okres ten stanowi podsta-wową f a z ę f o r m a c y j n ą . Dlatego też jednym z zadań nowicjatu jest formo-wanie nowicjuszek w duchu wybranego instytutu i według przyjętych przez niego form. Ponadto dokonuje się ponownego rozważenia motywacji wyboru drogi powołania, co wymaga osobistego i uważnego towarzyszenia formato-rek. Rozwojowi i umocnieniu powołania sprzyja również ewangeliczny styl życia oraz odpowiednie, poparte świadectwem wspólnoty środowisko forma-cyjne. Autentyczne i głębokie doświadczenie charyzmatu założycielskiego we wspólnocie stwarza odpowiednie warunki drodze rozeznawania życia według rad ewangelicznych, jaką wybierają nowicjuszki238. Jak podaje dyrektorium formacji Zgromadzenia, w okresie nowicjatu należy zatem pogłębiać rozpo-czętą już w postulacie formację do życia we wspólnocie. Ukazuje się wówczas istotę i cel wspólnoty jako communio w perspektywie biblijnej i teologicznej. Podkreśla się również eklezjalny aspekt doświadczenia komunii siostrzanej wśród innych rodzin zakonnych, we wspólnocie Kościoła lokalnego i po-wszechnego239. Rozmaitość Bożych darów, jakimi obdarzone są osoby we wspólnocie, nie wpływa destruktywnie na jedność w miłości – przeciwnie, sprzyja różnorodności wyrażającej się w komunii umysłów i serc240. Dlatego też program formacji magdalenek od pokuty kładzie nacisk na rozwój współ-pracy w duchu wolności i posłuszeństwa. W praktyce oznacza to popieranie

238 Por. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostol-skiego, Instrukcja o współpracy międzyzakonnej w dziedzinie formacji „Attenta alle

condi-zioni”, 14.

239 Por. Dyrektorium formacji…, p. 46.

240 Por. P. Piasecki, Charyzmatyczna natura apostolskiej wspólnoty życia

139 inicjatyw nowicjuszek z jednoczesnym wskazaniem na umiejętność rezygna-cji z nich, jeśli nie służą one dobru wspólnemu241.

Na tym etapie formacji następuje głębsza analiza własnego życia obejmują-ca ocenę rozwoju cnót naturalnych i nadprzyrodzonych. W zakresie cnót naturalnych niezbędne jest kształtowanie optymizmu życiowego, wyrzekanie się postawy negatywnej i nadmiernie krytycznej, umiejętność opanowania emocji. W wymiarze życia wspólnotowego zwraca się uwagę na współodpo-wiedzialność za całe Zgromadzenie, jak również za każdą współsiostrę. Na płaszczyźnie cnót nadprzyrodzonych następuje pogłębienie wiary, nadziei i miłości oraz kształtowanie ducha pokutnego właściwego magdalenkom od pokuty. Nowicjuszki uczą się umiejętności ofiarowania Bogu wszystkich spraw trudnych oraz decyzji niezrozumiałych w duchu zadośćuczynienia za grzechy świata.

W tym okresie formacji pogłębia się także życie modlitewne nowicjuszek, przede wszystkim zaś pobożność eucharystyczna poprzez wzrastającą świa-domość uczestnictwa w sakramencie Eucharystii i umiłowanie adoracji Jezu-sa w Najświętszym Sakramencie. Dyrektorium formacji Zgromadzenia, opiera-jąc się na dokumencie Vita consecrata, przypomina, że Eucharystia stanowi centrum życia konsekrowanego w wymiarze osobistym i wspólnotowym (por. VC 95). W domu formacyjnym Zgromadzenia nowicjuszki mają możliwość codziennej adoracji Najświętszego Sakramentu. Trwając na modlitwie, wdra-żają się w przeżywanie tajemnicy paschalnej i ofiarowywanie swojego życia w łączności z Chrystusem dla wyproszenia łaski zbawienia dla grzeszników.

W ścisłej relacji z Eucharystią pozostaje liturgia godzin. Wyraża ona wła-ściwe osobom konsekrowanym powołanie do wielbienia Boga i do modlitwy wstawienniczej (por. VC 95). Praktyka wspólnego śpiewania oficjów brewia-rzowych wpisana jest w wielowiekową tradycję magdalenek od pokuty, dla-tego w początkowym okresie formacji dokłada się starań, aby nowicjuszki rozmiłowały się w tej formie modlitwy. We wspólnocie dba się o to, aby w pla-nie dnia wyznaczyć wystarczającą ilość czasu przeznaczonego na pogłębiepla-nie modlitwy osobistej oraz zachowanie milczenia. Wyciszenie i momenty samot-ności sprzyjają nawiązaniu dialogu z Bogiem i odkryciu w sobie działania

140

go łaski. Obok osobistego i wspólnotowego wymiaru modlitwy akcentuje się również jej rys apostolski, obejmujący potrzeby Kościoła, świata oraz własne-go instytutu. Doświadczenie różnorodnych form rozmowy z Bogiem uzdalnia serce do nieustannego podejmowania nawrócenia i oczyszczenia. Procesowi wewnętrznej przemiany sprzyja także regularne korzystanie z sakramentu pokuty i pojednania, do którego nowicjuszki zgromadzenia magdalenek od pokuty przystępują co dwa tygodnie. Poprzez częste odwoływanie się do Bożego miłosierdzia odnawiają one serca, a uznając swoje grzechy, budują zażyłość z Bogiem. Doświadczenie sakramentalnego przebaczenia, przeżywa-ne również we wspólnocie, napełnia ich serca uległością i pomaga dążyć do coraz większej wierności. Nowicjuszki formowane w duchu magdaleńskim powinny dobrze zrozumieć zależność między pokutą i pojednaniem, dopełnia-jącą się w tajemnicy krzyża Chrystusa. Poznanie to ma je doprowadzić do podjęcia życia pokutnego, które będą składały w ofierze ekspiacyjnej za grze-chy własne i całego świata242.

Czas nowicjatu ma na celu również wprowadzenie w misję Zgromadzenia przez zgłębianie jego duchowości. Wyróżnia się przy tym misterium paschal-ne Chrystusa, tajemnicę Bożego miłosierdzia objawioną w przebitym Sercu Pana Jezusa, zawierzenie Bogu oraz całkowitą zależność od Niego. W prakty-ce oznacza to również kształtowanie w nowicjuszkach cnót właściwych Zgro-madzeniu, tj. pokory, prostoty, pokuty, gorliwości, zapału apostolskiego, umiłowania Kościoła i otwartości na potrzeby czasu243. Stopniowo też wpro-wadza się je w praktykowanie różnych form ascezy oraz pokuty właściwych tradycji instytutu.

Ze swej natury okres formacji w nowicjacie zmierza do złożenia profesji zakonnej, dlatego przygotowanie do pierwszych ślubów obejmuje studium prawno-pastoralne nauczania Kościoła dotyczącego istoty życia konsekrowa-nego we wspólnocie. Poznanie podstaw biblijnych i formalnych ślubu posłu-szeństwa, ubóstwa i czystości pozwala głębiej zrozumieć cel konsekracji zakonnej. Studium intelektualne wiedzy o Bogu prowadzi do studiowania i umiłowania Pisma Świętego. W ten sposób częsta lektura słowa Bożego

242 Konstytucje Zgromadzenia…, art. 104.

141 wprowadza nowicjuszki w dialog z Bogiem. Pozwala również spojrzeć na po-wołanie przez pryzmat historii biblijnej. Wykłady z zakresu teologii dogma-tycznej powinny koncentrować się na objaśnianiu misterium paschalnego Jezusa Chrystusa. W zakresie teologii moralnej uwzględnia się misterium sumienia jako sanktuarium dialogu człowieka z Bogiem. W procesie formacji zachęca się nowicjuszki do kształtowania w sobie cnót Matki Bożej, która doświadczyła tajemnicy krzyża swego Syna Jezusa. Ważnym momentem w przygotowaniu do złożenia pierwszej profesji jest umiejętność współpracy z przełożonymi w duchu wolności i posłuszeństwa. Ze strony formatorów proces ten polega na popieraniu dobrych inicjatyw nowicjuszek z jednoczes-nym wskazaniem na sytuacje, w których trzeba zrezygnować z osobistych pomysłów i planów w imię dobra wspólnego244.

Obok istotnego aspektu duchowego i apostolskiego w formacji nie pomija się rozwoju osoby od strony zawodowej i społecznej. Potrzeba nieustannego uzupełniania wiedzy, zwłaszcza w tych dziedzinach, do których odnoszą się poszczególne charyzmaty, jest wezwaniem aktualnym w obecnie zmieniają-cych się uwarunkowaniach społeczno-kulturowych. Należy zachować otwar-tość umysłu i elastyczność, aby planować i pełnić posługę zgodnie z potrze-bami epoki, wykorzystując narzędzia dostępne dzięki rozwojowi kultury (por. VC 71). W procesie formacji trzeba pamiętać, że podstawowym obowiązkiem wszystkich zakonnic i zakonników jest kontemplacja spraw Bożych oraz „ustawiczne zjednoczenie z Bogiem na modlitwie” (KPK, kan. 663, § 1). Nowi-cjuszki powinny przyswajać zdobytą wiedzę przez praktyczne działania na płaszczyźnie wiary i pobożności właściwej charyzmatowi Zgromadzenia. Słu-ży temu dzielenie się usłyszanym i rozważanym słowem BoSłu-żym, przygotowa-nie liturgii, nabożeństw słowa Bożego oraz nabożeństw pokutnych245. Wszystko to prowadzi do potwierdzenia wiary konkretnymi uczynkami miło-ści. Po upływie drugiego roku formacji nowicjuszki składają pisemną prośbę o dopuszczenie do złożenia ślubów czasowych najpierw na jeden rok.

Przełożona generalna i jej rada może dopuścić do złożenia pierwszej profe-sji zakonnej te nowicjuszki, które wykazały się dostateczną znajomością

244 Por. tamże, p. 41.

142

sad wiary i nauki chrześcijańskiej oraz obowiązków wypływających ze ślubów zakonnych. Ponadto powinny odznaczać się właściwym usposobieniem do życia wspólnego i do realizacji pokutnego charakteru Zgromadzenia. W oce-nie zdatności nowicjuszki do złożenia pierwszych ślubów bierze się rówoce-nież pod uwagę stan zdrowia i zdolność do wykonywania prac wynikających z ce-lu i zadań Zgromadzenia246. Podobnie jak w poprzednich etapach formacji wstępnej, tj. kandydaturze i postulacie, nowicjuszki mogą opuścić Zgroma-dzenie. Jeśli zostały uznane za niezdolne do podjęcia życia konsekrowanego we wspólnocie, wówczas się je odsyła. Po opuszczeniu instytutu nie mają wobec niego żadnych zobowiązań. Nowicjuszki, które wyraziły taką wolę i zo-stały przez kompetentną władzę uznane za wystarczająco przygotowane, aby złożyć pierwszą profesję, rozpoczynają kolejny etap formacji: juniorat.