STUDIUJĄCEJ
4.3. Metodologiczne założenia badań właściwych
Tematyka podjęta w części teoretycznej pracy stanowiła podstawę doprecyzowania obszaru badawczego i dostarczyła kategorii pojęciowych wykorzystanych w analizie zebranego materiału empirycznego. Z kolei badania zrealizowane w formie zwiadu badawczego naprowadziły w pożądanym kierunku podjęty w badaniach właściwych trud kompleksowego ujęcia sytuacji związków partnerskich wśród młodzieży studiującej na uczelni polskiej i w wybranych uczelniach czeskich, stanowiących grupę kontrastową.
Dotychczasowy dorobek teoretyczny i empiryczny, komentujący i ilustrujący praktykowanie projektów biograficznych przez młodych ludzi tworzących związki partnerskie, rozpatrywane w rozmaitych aspektach, prezentowanych przez rozliczne nauki, a wśród nich demograficzną, socjologiczną, ekonomiczną, socjobiologiczną, antropologiczną czy pedagogiczną, dostarczył teoretycznych i statystycznych przesłanek ilustrujących zachodzenie permanentnych zmian w sferze orientacji życiowych młodzieży studiującej w różnych kulturach europejskich356.
W procesie dynamicznych przemian społecznych, w kontekście których można mówić o zacieraniu się stabilnych granic niemal w każdej sferze życia, zadanie uchwycenia dominującej orientacji biograficznej jest zadaniem trudnym, jednakże wartym starań, ze względu na społeczną wagę lokowania się problematyki związków partnerskich w szeroko pojmowanej pedagogice i socjologii rodziny.
Podjęta wieloetapowa próba diagnozy aktualnie doświadczanych wyborów dotyczących związków partnerskich młodych ludzi okazała się pomocna
356 Rozbudowana orientacja dotychczas zrealizowanych badań została opisana w rozdziale III dysertacji.
147 w gromadzeniu faktów dostatecznie ilustrujących intymne więzi społeczne, zarówno w aspekcie jednostkowym, jak i ogólnym, dotyczącym emocjonalnej sfery życia społeczno-rodzinnego. Prakseologicznym celem przedsięwzięcia badawczego był zamiar sprostania potrzebie przygotowania kompetentnego wsparcia młodego pokolenia studentów w stosowanych przez nich strategiach wyborów partnerskich, w kontekście ryzykownego, zdominowanego przez współczesną popkulturę, w zasadzie ekshibicjonistycznego podejścia do sfery własnej i cudzej cielesności, seksualności i intymności.
Proces badań właściwych rozpoczęto od wyłonienia grupy docelowej, którą reprezentowali w większości studenci z Polski, w tym studenci z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza z ostatnich lat studiów pedagogicznych i studenci ostatnich lat studiów nauk społecznych z Czech, z Uniwersytetu Śląskiego w Opavie oraz z uczelni w Brnie, stanowiących grupę kontrastową, porównawczą.
Badania nad studencką biografią związków partnerskich wybranych osób studiujących na uczelniach w Poznaniu, Brnie i Opavie miały charakter diagnostyczno-eksplikacyjny. Oznacza to, że podjęto próbę nie tylko opisania pewnych zjawisk, ale też wyjaśniania stwierdzonych w badaniu stanów rzeczy. Proces ten odbył się w dwóch turach, obejmujących badania sondażowe, i trwał od stycznia 2012 do czerwca 2013 roku.
Zgodnie z tym, co proponują metodolodzy, każdy proces badawczy ma odpowiednią strukturę. W sytuacji znacznej liczby propozycji zarówno definicyjnych ustaleń jak i metodologicznych procedur wybrano w prezentowanym projekcie badawczym tradycyjny tok postępowania badawczego,357 zawierający cele, problemy, hipotezy, zmienne, wskaźniki.
4.3.1.Ustalenie celów badań
Celem badań naukowych jest poznanie fragmentu interesującej rzeczywistości.
Cel musi być przede wszystkim jasno określony i realny. Jest to jednocześnie warunek podejmowania wszelkich badań naukowych, (...) ponieważ wszelka działalność ludzka jeśli ma być skuteczna, musi być celowa358. Cel nadaje kierunek pracy badawczej,
357 Za kluczowe źródło do konceptualizacji mojego projektu badawczego przyjęłam propozycję E. Babbie, Podstawy badań społecznych, Warszawa 2008, rozdział 9 – Badania sondażowe ss 274-318.
358 Łobocki, M., Metodologia badań pedagogicznych, Warszawa 1984, s. 62.
148 odpowiada na pytanie, czy jedynie zarysujemy dane zjawisko, czy też dotrzemy do rozważań eksplikacyjno-diagnostycznych, wyjaśniających dane zjawisko.
W wielości różnych propozycji dotyczących celów badań359 najczęściej eksponowany jest cel poznawczy, który jest pewnym etapem realizacji celu teoretycznego i może być realizowany wtedy, gdy uznamy, że metoda empiryczna jest najbardziej właściwa do zbadania jego funkcjonowania.
Można przyjąć, że cel poznawczy silnie współgra z celem praktycznym (prakseologicznym), zwłaszcza wówczas, gdy jesteśmy już w posiadaniu pewnej teorii i w oparciu o nią poszukujemy rozwiązania danego problemu praktycznego.
Najogólniejszym celem w badaniach nauk społecznych, w tym pedagogicznych i socjologicznych jest: (…) poznanie rzeczywistości społecznej, które winno kształtować się pod wpływem potrzeb społecznych, uzasadniających podejmowanie badań i realności ich kierunków oraz potwierdzających ich społeczną użyteczność360.
Celem badań była:
Socjopedagogiczna diagnoza praktykowanych i doświadczanych związków partnerskich i małżeńskich, kształtujących się w warunkach zróżnicowanych kulturowo społeczeństw oraz w warunkach indywidualnych „ wolnych wyborów projektowanych w skryptach młodzieży studiującej w wybranych ośrodkach akademickich Polski i Czech a także ich eksplikacja, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wpływ kultury popularnej w dokonywanych wyborach.
Do celów szczegółowych zaliczono:
1. Zdiagnozowanie orientacji biograficznej i ulokowanych w niej indywidualnych doświadczeń relacji intymnych w obecnych i kontynuowanych związkach partnerskich, tworzonych przez młodzież studiującą z wybranych ośrodków akademickich: polskich i czeskich.
2. Zobrazowanie dynamiki zmian i różnorodności w skryptach biografii indywidualno społeczno-kulturowych w sferze aktualnie doświadczanych
359 Wg. E. Babbiego głównymi celami badań społecznych są eksploracja, opis oraz wyjaśnianie. Badania często mają więcej niż jeden cel. Patrz: Babbie E., op.cit., s. 137.
360 Woskowski J., Socjologia, Warszawa 1972, s. 202.
149 i planowanych w przyszłości związków partnerskich.
3.Dostarczenie empirycznych przesłanek potrzebnych do utworzenia konkretnych, skuteczniejszych niż do tej pory metod wsparcia, ułatwiających młodzieży dokonywanie trafnych i akceptowanych w danej kulturze wyborów i poszukiwanie kreatywnych rozwiązań związanych ze stabilizacją życia rodzinnego.
4. Zwiększenie świadomości w obszarze dynamiki przeobrażeń w sferze życia partnerskiego i rodzinnego na gruncie europejskich przemian społeczno-kulturowych dotyczących pełnienia w przyszłości społecznych ról partnerskich (męża, żony) i rodzicielskich (matki, ojca), ze szczególnym uwzględnieniem inwersji ról kobiecych i męskich.
5. Poszerzenie wiedzy z zakresu związków partnerskich w wymiarze europejskim.
Stworzenie projektu badawczego ujmującego przeistoczenia w sferze praktyk związanych z życiem rodzinnym i intymnym o proponowanym tytule: Civité, publique i intimé związków partnerskich. Wdrożenie koncepcji o inwersji sfer intymnych i damsko- męskich relacjach zakcelerowanych do tematyki przeobrażeń współczesnej rodziny.
6. Zbadanie na podstawie wywiadów rozumiejących, jak w skryptach biograficznych młodzieży studiującej kształtują się i są ewaluowane związki partnerskie.
7. Zbadanie szerokiego aspektu przyczyn społeczno-kulturowych i indywidualnych wyborów kształtowania się takich a nie innych sfer uczuciowości związanych z aktualnie doświadczanymi i spodziewanymi relacjami miłosnymi.
8. Wskazanie, co wpływa na podejmowanie takich, a nie innych skryptów biografii własnej i scenariuszy życiowych związanych ze stabilizacją bądź jej negacją w związkach partnerskich (wpływ kultury popularnej danego kraju, środowiska pochodzenia społecznego, miejsca odbywania studiów, dominujących w popkulturze trendów życia, wpływu środków zapośredniczonych medialnie).
9. Wskazanie, jaka jest percepcja wypełniania aktualnych ról partnerskich, rodzinnych, małżeńskich oraz jakie cechy sytuacyjno-podmiotowe kształtują i różnicuję tę percepcję.
10. Wskazanie, jaką gotowość do podjęcia stabilizacji życiowej w obszarze pełnienia ról partnersko-rodzinnych reprezentują studenci w wybranych ośrodkach akademickich.
150 11. Wskazanie na przemiany w podejściu młodzieży studenckiej do zagadnień związanych z tematyką sfer intymności i relacji partnerskiej, na podstawie materiału empirycznego zgromadzonego podczas dwuletniego fakultetu ze studentami Wydziału Studiów Edukacyjnych, pt. Intymność pomiędzy „ byciem razem a osobno” oraz jego kontynuacji w rozmowach na internetowym portalu społecznościowym.
Cele badań jednoznacznie formułują problem badawczy361. 4.3.2.Sprecyzowanie problemów badawczych
Używając słów K. Poppera, można powiedzieć, że nauka zaczyna się wraz z pojawieniem się sytuacji problemowej362. Sytuację problemową mogą współtworzyć rozmaicie kategoryzowane problemy, wśród których, uwzględniając kryterium formalne, wyodrębnia się problem główny oraz szereg problemów szczegółowych, wynikających z problemu głównego. Problemy szczegółowe mają za zadanie ukierunkowanie badań.363
W świetle powyższych wskazań problemem głównym zrealizowanych przedsięwzięć badawczych było znalezienie odpowiedzi na pytanie:
Jakie kulturowe wzory związków partnerskich preferuje i praktykuje młodzież studiująca w wybranych ośrodkach akademickich Polski i Czech? Jak dalece owe preferencje i doświadczenia sygnalizują kontynuację i/lub zmianę kultywowanych i doświadczanych wzorów intymnych relacji partnerskich oraz jakie wybrane czynniki preferencje te wyznaczyły i zróżnicowały?
Problemy szczegółowe:
1. Czy i w jakich proporcjach badana młodzież studencka przejawia następujące