STUDIUJĄCEJ
4.3.6. Zastosowana metoda i techniki badawcze
W badaniach ilościowych zdecydowano się na zastosowanie sondażu diagnostycznego, z wykorzystaniem kwestionariusza rozbudowanej ankiety autorskiej, z dwóch powodów. Ankieta pozwoliła wyłonić kilka typów biograficznych, które stanowią jedynie propozycję klasyfikacyjną oraz pozwalają zoperacjonalizować kluczowe definicje w badaniach dotyczących związków partnerskich. Po drugie, obecność w badaniach grupy porównawczej młodzieży pochodzącej z Czech dała możliwość wglądu w odmienny kulturowo sposób widzenia związku partnerskiego.
Jednak należy mieć na względzie to, że w analizie i interpretacji jakichkolwiek badań sondażowych trzeba zachować szczególną ostrożność, bowiem sondażowo-statystyczna metoda ilościowa wykorzystuje głównie kwestionariusz, zwany ankietą.
Niejednokrotnie w analizach ilościowych autorzy zwłaszcza społecznych badań ulegają pewnym uproszczeniom. Fakt ten tłumaczy się przyjętym schematem prowadzenia badań sondażowych, w których badacz szuka procentowego potwierdzenia lub odrzucenia założeń i wiedzy wcześniej przez niego ustalonej.
Socjolog J. Kochanowski, szukający inspiracji badawczych we współczesnych zjawiskach dotyczących m.in. teorii queer, proponuje wyjście ze schematów działań socjologicznych w kierunku społecznej teorii różnicy, widząc w dotychczasowych opracowaniach pewne niebezpieczne uproszczenia interpretacji zjawisk społecznych.
Autor widzi konieczność zmiany w perspektywie badawczej stawiając tezę, że (…) socjologia tym bardziej wikłała się w procesy kulturowej przemocy, im bardziej starała się konstruować domknięte, jednoznaczne, ścisłe definicje poszczególnych kategorii tożsamościowych, im bardziej drążyła do zaprezentowania eleganckiego, uporządkowanego obrazu świata społecznego, im gorliwiej starała się poskromić
166 w swym opisie społeczną i kulturową różnorodność i uporządkować ją przy pomocy pewnych kwantyfikacji i typologizacji370.
Zrealizowany projekt badań nie miał na celu stworzenia kolejnego systemu strukturalnego wpisującego się w ideę ładu społecznego, dotyczącego przyszłości polskich i czeskich rodzin na podstawie aktualnych wyborów i doświadczeń bycia w związku młodzieży studenckiej. Projekt ten nie odpowie na pytania zadawane przez publicystów, prawników czy polityków, czy należy dążyć do ujednolicenia praw par heteroseksualnych i homoseksualnych371. Analiza prezentowała raczej obiektywne fakty i kwestie, które wciąż pozostają otwartą przestrzenią dla kolejnych socjopedagogicznych analiz i dociekań badawczych. Zatem prezentowana analiza była daleka od ścisłej metodologii A. Comte’a i hermeneutycznej socjologii np. M. Webera, z kolei bliżej jej do socjologii codzienności, uprawianej m.in. przez J. C. Kaufmanna, którego badania codzienności pary stanowiły dla autorki inspirację podczas tworzenia niniejszego projektu badawczego. Wspomniana koncepcja typów biograficznych, pomocnych w badaniach nad osobowościami kształtującymi się w danej kulturze, okazała się osią scalającą w schemacie relacji zmiennych i służyła zarówno w badaniach ilościowych, jak i w jakościowej części prezentowanego projektu.
W celu stworzenia grupy dyskusyjnej obejmującej różne tematy dotyczące związków partnerskich stworzono fakultet tematyczny o nazwie Intymność pomiędzy
„byciem razem a osobno”372, który trwał dwa semestry akademickie i cieszył się dużym zainteresowaniem słuchaczy nauk społecznych, w tym przyszłych pedagogów, prawnikówi socjologów. Zajęcia prowadzone na fakultecie stanowiły obserwację uczestniczącą i zaowocowały kontaktami do przeprowadzenia wywiadów rozumiejących (metoda J.-C. Kaufamnna) z parami studenckimi.
Kolejną z wykorzystanych metod jakościowych, która coraz częściej jest stosowana w gronie badaczy nauk społecznych, było internetowe forum dyskusyjne i tworząca je grupa na portalu społecznościowym Facebook pod hasłem: Intymność pomiędzy „byciem razem a osobno”. Dyskusje wirtualne prowadzone były przez cały czas trwania zajęć fakultatywnych na Wydziale Studiów Edukacyjnych. Moderatorem
370 Kochanowski J., Wszyscy jesteśmy odmieńcami. Przyczynki do społecznej teorii queer, (w) Baiuk T., Ferens D., Sikora T. (red.), Parametry pożądania. Kultura odmieńców wobec homofobii, Kraków 2006, s. 9.
371 Patrz m.in.: Andrzejewski M.( red.), Związki partnerskie. Debata na temat projektowanych zmian prawnych, Toruń 2013.
372 Skrypt do autorskiego fakultetu umieszczono w aneksie dysertacji.
167 dyskusji online był prowadzący zajęcia, występujący jednocześnie w roli badacza i inicjujący eksperymenty myślowe podczas spotkań realnych, uzupełnianych komentarzami na serwisie społeczności wirtualnej.
Należy podkreślić, że technika pozyskania danych z Internetu okazała się w wypadku tematyki obejmującej intymne meandry związków partnerskich bardzo trafnym uzupełnieniem metody jakościowej, użyteczną w badaniu doświadczeń i opinii na temat związków partnerskich przez młodzież akademicką, której codzienna aktywność internetowa pozwalała na utrzymywanie kontaktu pomimo zakończenia spotkań w ramach wybranego fakultetu. Zaletą zastosowanej techniki373 było zebranie danych w szybkim czasie, dotarcie do różnorodnej grupy respondentów, ale przede wszystkim otwarcie i konstruktywne dialogi pomiędzy studentami, którzy z większą odwagą i zaangażowaniem poruszali tematy ich nurtujące, a dotyczące uczuciowości i związków partnerskich.
Badacze nauk społecznych słusznie podkreślają wagę wykorzystania komunikacji wirtualnej do zbierania danych, jako jedną z pożądanych i wciąż niedostatecznie wykorzystywanych technik. Jak stwierdza E. Grzeszczyk, (…) badania przeprowadzane w przestrzeni wirtualnej mają i najprawdopodobniej będą miały dla badacza życia codziennego coraz większe znaczenie, jako że korzystanie z Internetu staje się częścią codzienności coraz większej grupy ludzi. (…) Jest przy tym niezwykle istotne, że w wywiadach internetowych często wytwarza się specyficzny klimat zaufania i otwartości, co pozwala poruszać tematy nietypowe, takie jak niepokój, lęk, szczęście czy nawet sfera intymna374.
Materiał uzyskany dzięki forum dyskusji wirtualnych na tematy intymne okazał się na tyle bogaty w treści (zgodnie z przyjętym w gronie badaczy przeprowadzających wywiady wirtualne określeniem harvesting, oznaczającym żniwa), że tematy poruszane online trzeba było poddać głębokiej selekcji i zanalizowano tylko część niezwykle ciekawych „wirtualnych dyskusji intymnych”. W prezentowanym materiale uzyskanym dzięki aktywności uczestników grupy „Intymność pomiędzy byciem razem a osobno” należy mieć na względzie spontaniczność i szczerość owych rozmów oraz dowolność w tematach, które wynikały samoistnie z aktualnych potrzeb respondentek.
373 Grzeszczyk E., Jak pochwycić rozmówcę w sieci, czyli wywiady przeprowadzane przez Internet jako technika socjologii jakościowej użyteczna w badaniu życia codziennego, (w) Bogunia-Borowska M. (red.), Barwy codzienności. Analiza socjologiczna, Warszawa 209, s. 322.
374 Tamże, s. 322.
168 Zatem jedyną dostrzegalną przeszkodą mogła okazać się właśnie dowolność poruszanych kwestii, które nie miały żadnego schematu i żadnej opracowanej strategii, poza wiodącym tematem omawianym podczas zajęć fakultatywnych, a dotyczącym na przykład wiary w przeznaczenie, rozumienie partnerstwa, wymarzonego partnera, itp.
Zabieg utworzenia forum dyskusyjnego służącego do poruszania tematów ważnych, dotyczących życia w parze, z perspektywy samych studentek-partnerek był celowy i przyniósł efekty w postaci wylewnych historii miłosnych, co później okazało się nieco uciążliwe przy opracowaniu materiału badawczego, gdyż trzeba było poddać gruntownej selekcji te skądinąd ciekawe wypowiedzi.
Zebrany materiał faktograficzny w zasadzie jest zgodny z planowanym zakresem realizacji zamiaru badawczego. Ponadto w miarę wiarygodnie ilustruje faktyczne odczucia, poglądy i doświadczenia biograficzne młodzieży studenckiej (w związku z zachowaniem pełnej anonimowości wypowiedzi). Podkreślić należy raz jeszcze, że zebrany materiał nie upoważnia do ekstrapolacji zebranych wniosków na ogół młodzieży studenckiej w Polsce i w Czechach.
169