Raport z badań
5.2. Determinanty różnicujące i obrazujące relacje partnerskie w opiniach badanych badanych
5.2.1. Model partnerki/ partnera wykreowany przez respondentów
Okazuje się, że respondentki różnią się postrzeganiem idealnego wizerunku kobiety, aniżeli ankietowani mężczyźni. Generalnie można stwierdzić, że w wymiarach, w których odnotowano statystyczną istotność różnic, dominuje w większym stopniu autostereotypowy obraz kobiety w związku. Kobiety sądzą, że idealna partnerka to osoba w większym stopniu uległa, empatyczna, towarzyska, religijna czy dbająca o dom. Interesujące jest to, że mężczyźni cenią aktywność zawodową i samokształcenie, jako ważniejszą cechę partnerek w związku, bardziej niż same kobiety-partnerki.
Istotne różnice statystyczne jeśli chodzi o pożądane cechy partnerek w relacjach odnotowano zarówno w kraju pochodzenia mężczyzn/ kobiet pośród wybranych studentów, jak i w rodzaju aktualnie doświadczanej biografii związkowej – samotni versus osoby pozostające w względnie trwałych relacjach partnerskich.
Polscy studenci różnią się od czeskich w bardzo wielu wymiarach określających idealny typ partnerki w związku. We wszystkich przypadkach są skłonni do opisywania cech partnerki w sposób bardziej stereotypowy. W wyjaśnieniu można posłużyć się koncepcją roli społecznej, zgodnie z którą można prognozować, że ankietowani znad Wisły oczekują generalnie bardziej odpowiedzialnej roli partnerki, która w większym stopniu jest nastawiona na zaangażowanie. Z kolei respondenci znad Wełtawy bardziej liberalnie podchodzą do kwestii oczekiwań dotyczących emocjonalnych i społecznych wymiarów tworzących przeświadczenie o atrakcyjności
184 partnerki w związku. Największe różnice w tym względzie odnotowano w przypadku oczekiwanego poziomu asertywności oraz zaangażowania w życie religijne, czy zespołu cech określonych zbiorczo jako pracowitość. We wszystkich tych przypadkach Polacy uzyskali wyższe wartości średnich niż Czesi.
Tabela nr 4. Pożądane cechy partnerek394 w związku a płeć395
Pożądane cechy partnerek: Płeć L
Średnia ranga ugodowa, uległa vs nieustępliwa, mająca zawsze własne zdanie kobieta 182 136,07
mężczyzna 76 113,77
Ogółem 258
empatyczna, skłonna do pomocy innym vs egocentryczna kobieta 175 132,58
mężczyzna 76 110,84
Ogółem 251
towarzyska vs samotniczka kobieta 175 138,53
mężczyzna 77 99,16
Ogółem 252
religijna vs agnostyczka kobieta 171 130,06
mężczyzna 76 110,36
Ogółem 247
dbająca o dom, posiłki vs stawiająca na samorozwój kobieta 162 125,31
mężczyzna 75 105,37
bezwzględnie wierna partnerowi vs korzystająca z "okazji" kobieta 158 123,45
mężczyzna 77 106,81
Ogółem 235
kształcenie, kariera nieistotne vs ustawiczne kształcenie, awans kobieta 160 112,90
mężczyzna 77 131,68
Ogółem 237
dojrzała emocjonalnie vs spontaniczna, infantylna kobieta 158 123,94
mężczyzna 75 102,39
Ogółem 233
*istotność statystyczna różnic p<0.05 Źródło: badania własne.
394 Jako sposób wskaźnikowania odpowiedzi respondentów zastosowano dyferencjał semantyczny, który w ostatecznej postaci przyjął wartości skalowe od 7 do 1. Odczyt danych polega na interpretacji wartości średnich w ten sposób, że im jest ona wyższa, tym w większym stopniu dotyczy określenia znajdującego się po lewej stronie par antynomii zamieszczonych w pytaniu ankietowym.
395 W obliczeniach zastosowano nieparametryczny test różnic U Manna – Whitneya. Test ten umożliwia wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych. Dla ustalenia grupy respondentów, w której w większym stopniu występuje analizowana cecha zmiennej, porównane zostały wartości średnich rang. Wyższe wartości rang oznaczają wyższy poziom akceptacji dla cech umieszczonych po lewej stronie par antynomii.
185 Tabela 5. Pożądane cechy partnerek w związku a kraj - ogólnie396
Pożądane cechy partnerek w związku
religijna vs agnostyczka Czechy 107 3,51 1,05
Polska 142 4,56
młoda i silna, wytrzymała vs wysportowana, dbająca o zdrowie
dbająca o dom, posiłki vs nieustannie rozwijająca swoje potrzeby
Czechy 100 4,60
0,73
Polska 140 5,33
nastawiona na macierzyństwo vs nastawiona na karierę Czechy 100 4,78
0,65
Polska 140 5,43
towarzyska vs samotniczka Czechy 111 5,41
0,59
wygląd zewnętrzny nie jest aż tak istotny vs atrakcyjna fizycznie (twarz, sylwetka)
oszczędna vs rozrzutna Czechy 95 5,16
0,39
Polska 136 5,54
wykształcenie, kariera zawodowa nie są aż tak istotne vs nieustannie się kształci, by móc awansować w zawodzie
Czechy 99 4,58
-0,77
Polska 141 3,81
W przypadku porównywania charakteru relacji, w której aktualnie znajduje się respondent z oczekiwaniami na temat cech konstytuujących pożądany obraz partnerki, uzyskano statystycznie istotne różnice w przypadku zestawienia osób samotnych z osobami pozostającymi w związku.
396 W obliczeniach zastosowano test różnic T – Studenta dla prób niezależnych. Test ten umożliwia wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych.
186 Tabela nr 6. Pożądane cechy partnerek w związku a aktualnie doświadczany
związek397
oszczędna vs rozrzutna jestem osobą samotną 71 5,20
0,61
jestem w związku 26 5,81
*istotność statystyczna różnic p<0.05 Źródło: badania własne.
Największe różnice odnotowano w wymiarze atrakcyjności fizycznej, która jest ważniejsza dla osób samotnych, niż dla przebywających w związku partnerskim.
Pozostałe różnice to kwestia macierzyństwa, konformizmu, wartości rodzinnych oraz cechy związane z oszczędnym stylem życia. We wszystkich tych aspektach tworzących wizerunek partnerki osoby przebywające w związku partnerskim (kohabitacyjnym, narzeczeńskim i /lub małżeńskim) uzyskały wyższe wartości średnich.
Warty odnotowania jest również fakt, że elementem wyżej cenionym w hierarchii oczekiwań studentów-mężczyzn z Polski co do typu pożądanej partnerki jest wierność w związku, która dla polskich studentów płci męskiej ma większe znaczenie, aniżeli dla czeskich. Można wnioskować na podstawie tego wyznacznika, że współcześnie młodzież studiująca bardziej kategorycznie wymaga w swoim aktualnym związku wierności i trzymania się wspólnie ustalonych zasad, aniżeli starsze pokolenie. Jak podkreślała w swoich analizach wielokrotnie przywoływana H. Świda-Ziemba, zdrada w związkach PRL-owskich bywała częściej usprawiedliwiana i bagatelizowana398. Ponadto ciekawym wnioskiem z badań z 2012 roku na próbie poznańskiej, jest fakt, że: (…) prawdopodobieństwo zdrady rośnie proporcjonalnie do
397 W obliczeniach zastosowano test różnic T – Studenta dla prób niezależnych. Test ten umożliwia wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych.
398 Świda-Ziemba, op.cit., s. 325.
187 ilości związków w życiu badanych, można w związku z tym prognozować, że w przyszłości średnia liczba zdrad może wzrosnąć z podwyższającą się obecnie średnią liczbą nielegalnych związków w ciągu życia399.
Fakt ten dokumentują również wyniki badań na wybranej grupie studentów polsko-czeskich, dotyczące definicyjnego zakresu pojęcia zdrady. Postanowiono o ten aspekt zapytać studentów z odmiennych kulturowo krajów.
Tabela nr 7. Zakres definicyjny pojęcia zdrady a kraj pochodzenia respondentów400
Kraj
respondenta L Średnia
Różnica średnich gdy kochają platonicznie inną osobę Czechy 142 2,65 1,05
Polska 198 3,70
oszukują się Czechy 144 2,53 0,96
Polska 196 3,49
uprawiają cyberseks Czechy 142 3,48 0,82
Polska 197 4,30
traktują partnera instrumentalnie Czechy 142 2,70 0,56 Polska 197 3,25
uprawiają seks z innymi osobami Czechy 146 4,75
0,17 Polska 202 4,92
*istotność statystyczna różnic p<0.05 Źródło: badania własne.
Polscy respondenci w bardziej radykalny sposób postrzegają jako zdradę wymienione w kategoriach odpowiedzi przykłady jej określania. Największe różnice odnotowano w przypadku tzw. „miłości platonicznej” oraz oszustw i cyberseksu.
W tym wypadku studentki z Polski wskazywały większość odpowiedzi jako definicję zdrady. Dla studentów czeskich zdrada w większości przypadków definiowana jest wyłącznie w aspekcie seksualnego aktu z inną osobą. Można prognozować, że zdrada w definicjach wybranych studentów z Polski zawiera w sobie zarówno aspekt cielesny, jak i emocjonalny, stąd prawdopodobnie nasila się lęk o partnera oraz wzmacniają się dążenia do legalizacji związku. Wniosek ten znajduje swoje uzasadnienie w wyniku badań dotyczących aspektu siły trwania relacji.
399 Schmidt, F., op., cit., s. 177.
400 W obliczeniach zastosowano test różnic T – Studenta dla prób niezależnych. Test ten umożliwia wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych.
188 Tabela nr 8. Typ związku, przyczyny jego zakończenia a kraj – wymiar inna
(atrakcyjniejsza) osoba401
Kraj Razem:
Przyczyna zerwania związku: Czechy Polska L
% w
Dla wybranych polskich respondentów w większym stopniu, aniżeli dla studentów z kraju sąsiadującego, związek partnerski niezalegalizowany jest bardziej podatny na zerwanie z powodu pojawienia się innej (w domyśle: bardziej atrakcyjnej) osoby. Zdrada ma także większe znaczenie (jako bardziej bolesne doświadczenie) w odpowiedziach Polaków w przypadku związku zalegalizowanego. Wśród respondentów z Czech nie odnotowano w tym względzie statystycznie istotnej różnicy.
Potwierdzeniem dążenia do legalizacji związku przez Polaków były także uzyskane wyniki w aspekcie najbliższych planów w stosunku do związku oraz oszacowania aktualnej jakości tworzonej relacji jako mniej lub bardziej trwałej.
Tabela nr 9.Siła więzi pomiędzy osobami tworzącymi związek partnerski a kraj402
Kraj Razem:
401 W obliczeniach zastosowano test chi2.
402 W obliczeniach zastosowano test chi2.
189 Większy odsetek polskich respondentów (w tym zdecydowana przewaga kobiet:
79%) sądzi, że związek partnerski, w którym aktualnie przebywa, jest bardzo trwały i prawdopodobnie w niedalekiej przyszłości zostanie zalegalizowany.
W kontekście oczekiwanych cech względem partnera-mężczyzny, istotnie różnicującą zmienną okazała się zarówno płeć, jak i kraj pochodzenia. W idealnym obrazie partnera w związku polskie uczestniczki badania w większym stopniu zwróciły uwagę na istotność takich elementów jak: religijność, pracowitość czy traktowanie okresu bycia w związku jako przygotowania do małżeństwa, z uwzględnieniem działań zmierzających do realizacji tegoż zamierzenia. Dla polskich respondentek ważniejsze są również takie cechy partnerów jak: wygląd zewnętrzny, stabilna sytuacja zawodowa i finansowa, racjonalność podejmowanych decyzji, nastawienie na realizację awansu społecznego, posiadanie skonkretyzowanych planów prokreacyjnych oraz odwaga podjęcia decyzji o legalizacji związku. Grupa wybranych studentek w Polsce w większym zakresie aniżeli studentki z Czech oczekuje od partnera umiejętności podjęcia decyzji o legalizacji związku partnerskiego.
Tabela 10. Pożądane cechy partnera w związku a relacja w związku403
religijny vs agnostyk jestem osobą samotną 77 3,94 0,97
jestem w związku 32 4,91 wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych.
190 Źródło: badania własne.
Największe różnice w pożądanych cechach partnera wśród osób samotnych i pozostających w związku sformalizowanym odnotowano w kwestii postaw prokreacyjnych. W tym przypadku osoby pozostające w związku w większej mierze zwracały uwagę na ten fakt. Kolejnymi wymiarami zróżnicowań były: poziom religijności – również istotniejszy dla osób pozostających w związku, wygląd zewnętrzny, racjonalność podejmowanych działań, pracowitość, sytuacja materialna oraz zawodowa. Dla osób aktualnie tworzących związki wszystkie te cechy były istotniejsze niż dla osób samotnych. Przy czym ogólnie były one statystycznie istotniejsze dla respondentek z Polski, aniżeli ankietowanych Czeszek.
5.2.2.Związki partnerskie między stereotypami a realnymi wyborami w skryptach