Stereotypowy wymiar związku partnerskiego a kraj pochodzenia i pleć respondentów respondentów

Polscy studenci najsilniej różnią się od czeskich w wymiarze stereotypowego postrzegania relacji partnerskich wyłącznie jako związków heteroseksualnych.

405 Projekt Love Train to pomysł, aby jeden z wagonów metra w czeskiej Pradze był przeznaczony wyłącznie dla osób samotnych, którzy, podróżując będą mieli okazje spotkać singli chętnych do flirtu. 48%

mieszkańców Pragi wypowiedziało się z aprobatą o koncepcji wagonu dla singli, podobna grupa odrzuciła ten pomysł, jako zagrażający stałym partnerom, ok. 8% nie miało zdania. W Polsce tego typu komercyjne akcje, będące przykładem inwersji sfer intymnych, przeprowadzono w dzień Walentynek w Krakowie i w Warszawie pod hasłem „Zakochaj się w MPK”. Głównym celem jest podniesienie prestiżu miejskiej komunikacji w danych miastach; jest to kolejny przykład „emocjonalnego kapitalizmu”, czy utowarowiania intymnego spotkania dwojga, więcej: http://sympatia.onet.pl/tips/advice/dating/wagon-tylko-dla-singli-kontrowersyjny-pomysl-w-pra,5521831,advice-detail.htm [logowanie: 20.06.2013].

192 W mniejszym stopniu relacja ta dotyczy identyfikacji partnerstwa na podstawie tego samego wyznania religijnego, postrzegania znaczenia sfery uczuciowej jako gwarantującej trwanie relacji oraz podobieństwa fizycznego partnerów, gwarantujących trwałość i satysfakcję w partnerstwie.

Czesi są w nieco większym zakresie skłonni do stwierdzenia, że partnerzy powinni wywodzić się z podobnego środowiska społecznego, powinni być podobni charakterologicznie i fizycznie, a także zwracają zdecydowanie większą uwagę na aspekt dopasowania w sferze seksualnej, jako czynnik ułatwiający lub utrudniający (w przypadku innych preferencji seksualnych partnerów relacje), aniżeli studenci z Polski (istotność statystyczna p<0,05 na poziomie -0,69).

Tabela nr 11. Stereotypy funkcjonujące w postrzeganiu związku partnerskiego a kraj⁴⁰⁶

Kraj

respondenta L Średnia Różnica średnich związki partnerskie powinny być tylko między

kobietą i mężczyzną istotą związku partnerskiego i gwarantem jego

trwałości jest wzajemna miłość

Czechy 146 4,16 0,39

Polska 201 4,55 o trwałości związku decyduje podobieństwo

fizyczne partnerów

Wymiar różnic kulturowych w stereotypowym postrzeganiu relacji partnerskiej odnotowano także w przypadku pytania dotyczącego postawy wobec związków homoseksualnych wśród wybranej młodzieży polskiej i czeskiej.

406 W obliczeniach zastosowano test różnic T – Studenta dla prób niezależnych. Test ten umożliwia wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych

193 Tabela nr 12. Postawa wobec związków homoseksualnych a kraj⁴⁰⁷

Kraj Razem: w większym stopniu skłonni do akceptowania związków homoseksualnych niż Polacy.

Badania opinii społecznej z 2013 roku na temat praktyk homoseksualnych⁴⁰⁸ wskazują, że homoseksualizm w Polsce postrzegany jest na ogół jako odbiegający od normy, przy czym większość osób podzielających taką opinię uważa, że należy go tolerować.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, na czym owa „tolerancja” miałaby polegać, biorąc pod uwagę fakt, że większość (68% losowo dobranej próby) Polaków nie akceptuje legalizacji związków partnerskich czy małżeństw osób tej samej płci, ale także wyrażają zdecydowany sprzeciw wobec upubliczniania relacji miłosnej gejów i lesbijek (uważa tak 63% losowo dobranej próby Polaków). Zaledwie 1/3 badanych aprobuje legalizację związków partnerskich niezależnie od płci osób zainteresowanych ich zawarciem, ponad połowa dopuszcza do tego prawa wyłącznie związki heteroseksualne, a co dziesiąty respondent jest przeciwko formalnym związkom partnerskim, niezależnie od płci.

Podobne różnice w odpowiedziach odnotowano w postawie wobec partnerstwa opartego wyłącznie na doznaniach seksualnych. Doznania seksualne stanowią kolejny pejoratywny stereotyp społeczny w Polsce, ukuty głównie w stosunku do praktyk homoseksualnych.

407 W obliczeniach zastosowano test chi², istotność statystyczna różnic p<0.05

408 Felisiak M., Stosunek do praw gejów i lesbijek oraz związków partnerskich, CBOS, badania BS/24/2013.

194 Tabela nr 13. Postawa wobec związków partnerskich, w których dominuje realizacja

potrzeb seksualnych a kraj⁴⁰⁹ doświadczenia w funkcjonowaniu w związkach, w których dominuje realizacja potrzeb seksualnych. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy są to jedynie deklaracje, czy fakt ten ma związek z większą tolerancją i przyzwoleniem na „wolność” zachowań partnerów (o czym może świadczyć pytanie ograniczenia zdrady wyłącznie do aktu fizycznego), czy też wynika to z braku przyswojenia religijnych wartości, stojących na straży wierności i „świątyni” ciała, o które należy troszczyć się z równą godnością, jak o sferę ducha.

Stereotypy „zadomowiły” się również, jeśli chodzi o postrzeganie ról płciowych w relacji, niezależnie od jej charakteru i formy związku. Polska (obok Węgrów, i co ciekawe, Japończyków) należy do najsilniej „zamrożonych” krajów pod względem ról płciowych w środowisku rodziny⁴¹⁰. Prawdopodobnie dlatego polskie małżeństwa najczęściej funkcjonują na zasadzie tak zwanego modelu partnerskiego asymetrycznego, w którym oboje małżonkowie pracują, ale On więcej czasu poświęca na pracę, a Ona na prowadzenie domu i wychowanie dzieci. W wypowiedziach badanych, w części jakościowej badań (obejmującej dwadzieścia wywiadów rozumiejących), uwidocznił się nieco odmienny model, pozwalający stwierdzić,

409 W obliczeniach zastosowano test chi².

410 Podaję za: Szlendak T., Socjologia rodziny…, op.cit., s. 372.

195 że podział obowiązków bardziej zależy od jednostkowej, indywidualnej sytuacji w partnerstwie, niż od jakiejkolwiek presji, stereotypu czy nacisku społecznego.

Wyniki analiz statystycznych z ankiet pozwalają jedynie oszacować różnice w deklaracjach studentów z odmiennych kulturowo, choć sąsiadujących ze sobą krajów.

Generalnie na podstawie wyników z części ilościowej projektu można stwierdzić, że polscy respondenci w większym stopniu przyswoili stereotypowy obraz mężczyzny jako osoby cechującej się wyższym poziomem zmysłu praktycznego, z kolei ankietowani znad Wełtawy częściej stwierdzają, że to mężczyźni potrafią lepiej zorganizować wolny czas. W przypadku respondentów z Polski większy odsetek odpowiedzi ankietowanych wskazuje w tym względzie na kobiety (istotność statystyczna na podstawie testu chi²). Ponadto dla Polaków mądrość życiowa jest w zdecydowanej przewadze domeną kobiet, Czesi przypisali daną cechę zarówno kobietom, jak i mężczyznom.

Znamienny jest fakt, że niezależnie od kraju pochodzenia, miłość jest ważniejsza w związku partnerskim dla kobiet. Studenci płci męskiej są skłonni w większym zakresie do podkreślania znaczenia dopasowania partnerów pod względem fizycznym i charakterologicznym, jakoby sama miłość nie wystarczała do trwania relacji.

Tabela nr 14. Stereotypy funkcjonujące w postrzeganiu związku partnerskiego a płeć⁴¹¹

Płeć L Średnia ranga

istotą związku partnerskiego i gwarantem jego trwałości jest wzajemna miłość

kobieta 268 177,44

mężczyzna 76 155,07

Ogółem 344

o trwałości i jakości związku decydują różnice fizyczne i

kobieta 264 163,81

mężczyzna 76 193,75

411 W obliczeniach zastosowano nieparametryczny test różnic U Manna – Whitneya. Test ten umożliwia wyodrębnienie istotnie statystycznych zróżnicowań w obrębie analizowanych zmiennych. Dla ustalenia grupy respondentów, w której w większym stopniu występuje analizowana cecha zmiennej, porównane zostały wartości średnich rang. Wyższe wartości rang oznaczają wyższy poziom zgody ze stwierdzeniami zamieszczonymi w pytaniu ankietowym.

196

charakterologiczne partnerów Razem: 340

*istotność statystyczna różnic p<0.05

Co istotne, w perspektywie opisywania biograficznych determinant związku partnerskiego, dotyczących pewnych przyswojonych kulturowo stereotypów, Polscy ankietowani w większym stopniu niż czescy są przekonani, że umiejętność budowania relacji w związku jest domeną kobiet. Czesi w większość zaopiniowali, że w takim samym stopniu umiejętności te (do których należą m.in. zdolności komunikacyjne, wrażliwość emocjonalna, wiedza psychologiczna) można przypisać zarówno kobietom, jak i mężczyznom.

Tabela nr 15. Wymiary stereotypowego postrzegania ról płciowych a kraj - budowanie relacji z drugim człowiekiem⁴¹²

Kraj Razem:

Czechy Polska L % w kolumnie

L % w kolumnie L % w kolumnie

budowanie relacji z drugim człowiekiem

Kobieta:

47 37,0 107 58,8 154 49,8

radzą sobie tak samo 65 51,2 62 34,1 127 41,1

Mężczyzna: 15 11,8 13 7,1 28 9,1

Ogółem: 127 100,0 182 100,0 309 100,0

*istotność statystyczna różnic p<0.05 Źródło: badania własne.

Wcześniejsze analizy badań wskazywały na fakt, że wśród czeskich studentów występuje większa tolerancja wobec traktowania związków jako miejsca realizacji wyłącznie potrzeb seksualnych. Postanowiono sprawdzić, czy jest to opinia przypisana do określonej płci. W Polsce respondenci, oprócz tego, że wyrażają zupełnie inną postawę wobec hierarchii potrzeb realizowanych w partnerstwie, lokując satysfakcję seksualną jako mniej istotną, stwierdzają, że ewentualny sposób postrzegania związku z perspektywy seksu w przeważającej części (72,1% odpowiedzi) jest domeną mężczyzn.

412 W obliczeniach zastosowano test chi².

197 Tabela nr 16. Wymiary stereotypowego postrzegania ról płciowych a kraj –

partnerstwo jako sposób realizacji potrzeb seksualnych⁴¹³ uprzedmiotowienie relacji i sprowadzenie ich wyłącznie do spotkań zaspokajających sferę seksualną również kobietom. Trudno jednoznacznie orzec, czy grupa stanowiąca zaledwie 9 % studentów z Poznania, przypisująca relacje oparte na seksie kobietom, bierze pod uwagę rozprzestrzeniane z coraz większym rozmachem i przyzwoleniem wśród studentów zjawisko sponsoringu ( prostytucji wśród studentek), czy po prostu posiada w swoim osobistym gronie tego typu doświadczenia. J. Kurzępa, diagnozując rok temu „pokiereszowane” przez los biografie studentek – „uniwersytutek” (między innymi z kierunków pedagogicznych w Poznaniu), ukazał „ku przestrodze”

konsekwencje i następstwa nie tylko indywidualne, ale i społeczne uwikłania młodzieży studiującej w sferę seksbiznesu⁴¹⁴.

Warto także w tym miejscu przywołać relację z wspomnianych na potrzeby analiz badań międzynarodowych na temat rodzinności i różnic kulturowych m.in.

Polaków i Czechów z 2009 roku. Obserwacje poczynione przez autora skłaniają do refleksji nad społeczno-kulturalno-estetycznymi przemianami w kierunku otwartości i miejscami perwersji w kwestiach związanych z prywatną sferą zaspokojenia potrzeb seksualnych. Wjeżdżając do Czech od południowej granicy z Austrią przez przejście graniczne Znojmo, trzeba przejechać przez dzielnicę agencji towarzyskich z rzucającymi się w oczy reklamami zaczerpniętymi z targowiska owoców, mięsa czy nabiału, kierowanych do klientów erotycznych. Dla przykładu autor podaje hasło tabloidu: Codziennie świeże/nowe dziewczyny. Następnie stwierdza, że drastyczność

413 W obliczeniach zastosowano test chi².

414 Kurzępa J., Młodzi, piękne i niedrodzy. Młodość w objęciach seks biznesu, Kraków 2012, s. 56.

198 tego typu rozprzestrzenionych na przejściach granicznych ofert jest specyfiką kulturową społeczeństw Europy Środkowej, nie zauważy się bowiem takich

„zachęcających reklam”, podróżując po Europie Zachodniej: Nachalna ekspansja prostytucji i związanego z nią sutenerstwa przypomina o sekularyzacji dóbr i jest poniekąd zaprzeczeniem konserwatyzmu kulturowego tkwiącego w omawianych krajach przez cały okres socjalizmu. W mentalności zarówno Polaków jak i Czechów pozostały jedynie pewne stereotypy silnie ugruntowane w procesie socjalizacji młodzieży. Dla Polaków nadal ma znaczenie, czy ich dzieci wybiorą sobie za partnera pracownika umysłowego vs pracownika fizycznego z przewagą preferencji ku „intelektualiście, biurokracie” wśród Polaków, a „robola dobrze zarabiającego”

wśród Czechów⁴¹⁵.

W perspektywie powyższego wniosku zasadna jest krótka synteza wyników badań diagnozujących, czy rzeczywiście mentalność i aktualne doświadczenia młodzieży studiującej poddane są opinii większości i stereotypom.

Wcześniejsze analizy na temat pożądanych cech partnera/ partnerki z jednej strony dowodzą, że wybrane studentki Czeszki w większym stopniu aniżeli studentki Polki są skłonne twierdzić, że idealna kandydatka na partnerkę w relacjach damsko-męskich powinna się nieustannie kształcić, aby móc awansować zawodowo, zatem można podejrzewać, że nie wiążą motywów wiązania się w pary ze źródłem swojego utrzymania, uzależniając go od zasobu „portfela” partnera. Generalnie wśród respondentów z Czech znamienna jest również opinia na temat stereotypu nierówności płci, jakoby tylko zewnętrzne uregulowania prawne były przeszkodą w równym traktowaniu płci, a nie intymne i wewnętrznie ustanawiane relacje.

Polacy, mimo wszystko w większym stopniu aniżeli Czesi, są skłonni przypisywać idealnej partnerce cechy głęboko zakorzenione w kulturowym stereotypie kobiet „czułych matek, opiekunek gospodarstwa domowego”, i jest to wizja bardziej utwierdzona w autostereotypie wybranych respondentek, aniżeli u studentów-mężczyzn. Z drugiej strony, co pokazują kolejne wyniki dotyczące oczekiwań względem tworzonego obecnie lub w przyszłości partnerstwa, Polki znacznie więcej wymagają od relacji, w które się angażują lub będą angażowały w przyszłości.

415 Świątkiewicz W., (red.), Rodzina w sercu Europy…, op.cit., s. 204.

199 Badania potwierdziły także społecznie zakorzenione ogólne stereotypy płci dotyczące konkretnych umiejętności przypisanych mężczyźnie, jak np. prowadzenie pojazdów, zmysł praktyczny i orientacji przestrzennej, i o kobiecie dbającej o sferę emocji, ale, co ciekawe, jako wykształconą posiadaczkę „mądrości życiowej”, w opinii studentów płci męskiej z Polski.

5.2.4. Związek partnerski uwikłany w oczekiwania, wyobrażenia wybranej