The organisation and functioning of emergency medical services as exemplified by the train crash which took place
Rycina 1. Miejsce zdarzenia, rejony operacyjne oraz miejsca wyczeki- wyczeki-wania zespołów ratownictwa medycznego, z których zadysponowano
n 17 osób, którym ZRM udzieliły świadczeń, zostało przyjętych przez szpitalne oddziały ratunkowe (SOR) lub izby przyjęć (kod 1 zakończenia medycznych czynności ratunkowych),
n 13 osobom udzielono świadczenia na miejscu zdarze-nia, nie przewożąc ich do SOR lub izby przyjęć (kod 2 zakończenia medycznych czynności ratunkowych),
n 3 osoby, którym udzielono świadczeń, zostały bez-pośrednio przewiezione i przyjęte przez jednostkę organizacyjną szpitala wyspecjalizowaną w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego (kod 3 zakończenia me-dycznych czynności ratunkowych),
n 10 osób, którym udzielono świadczeń, zostało bezpo-średnio przewiezionych i przyjętych przez centrum urazowe (kod 4 zakończenia medycznych czynności ratunkowych),
n w 29 przypadkach odstąpiono od medycznych czyn-ności ratunkowych (kod 6 zakończenia medycznych czynności ratunkowych),
n w stosunku do 3 osób ZRM wskazały inny niż wymie-nione powyżej kod zakończenia medycznych czynno-ści ratunkowych (kod 7).
Ogólnie ZRM udzieliły pomocy 82 poszkodowanym.
27 osobom pomocy udzieliły podstawowe ZRM, nato-miast 55 ZRM specjalistyczne. W katastrofie zginęło 16 osób.
Akcja prowadzona przez ZRM koordynowana była przez lekarza koordynatora ratownictwa medyczne-go województwa śląskiemedyczne-go. Dysponując pełnym, ak-tualnym spisem szpitali, ich oddziałów, wolnych łóżek itp., pozostając w stałym kontakcie z lekarzem koordy-nującym akcją ratunkową na miejscu katastrofy, decy-dował on o miejscach, do których ZRM mają przewozić poszkodowanych.
W związku z katastrofą kolejową do 21 podmio-tów leczniczych realizujących umowy w rodzaju le-czenie szpitalne przyjętych zostało 95 pacjentów – 38 medycznego, a także jednostki współpracujące
z syste-mem. W razie konieczności użycia ZRM spoza rejonu operacyjnego dyspozytor medyczny powiadamia o tym fakcie lekarza koordynatora ratownictwa medycznego.
Lekarz ten natomiast, w celu sprawnego podjęcia me-dycznych czynności ratunkowych, ich przeprowadzenia i zapewnienia kierowania tymi czynnościami, wyznacza dyspozytorów medycznych realizujących zadania wska-zane powyżej oraz koordynuje działaniami dysponentów jednostek systemu [6].
Ponieważ do wypadku doszło na granicy trzech wo-jewództw – śląskiego, świętokrzyskiego i małopolskie-go – do zabezpieczenia medycznych czynności ratun-kowych poszkodowanym w zdarzeniu zadysponowa-ne zostały ZRM z tych województw. Łącznie do zdarze-nia zadysponowanych zostało 20 podstawowych ZRM i 18 specjalistycznych ZRM (ryc. 1.). W akcji brało udział również dwa zespoły Lotniczego Pogotowia Ratunkowe-go. ZRM współdziałały z przybyłymi na miejsce 98 za-stępami Straży Pożarnej, około 400 policjantami, a tak-że funkcjonariuszami Straży Ochrony Kolei oraz ratow-nikami GOPR [8].
W akcji brały udział ZRM łącznie z 8 rejonów ope-racyjnych (5 z województwa śląskiego, 1 z wojewódz-twa świętokrzyskiego, 2 z wojewódzz wojewódz-twa małopolskiego).
Z analizy wynika, iż żaden z rejonów operacyjnych, z któ-rych dysponowane zostały ZRM, nie został pozbawiony zabezpieczenia, tj. nie wszystkie zespoły zostały zadys-ponowane do zdarzenia.
Największa liczba ZRM zadysponowana została z wo-jewództwa śląskiego (26 miejsc wyczekiwania ZRM).
Rycina 1. Miejsce zdarzenia, rejony operacyjne oraz miejsca wyczeki-wania zespołów ratownictwa medycznego, z których zadysponowano zespoły (opracowanie własne)
Figure 1. The scene of the crash, operating areas and waiting areas for medical rescue teams, from which teams were dispatched (author’s own study)
świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpi-talne, w tym 29 w trybie 2, a 10 w trybie 3, zgodnie z ko-dami trybu przyjęcia określonymi w Rozporządzeniu Mi-nistra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zakre-su niezbędnych informacji gromadzonych przez świad-czeniodawców, szczegółowego sposobu rejestrowania tych informacji oraz ich przekazywania podmiotom zo-bowiązanym do finansowania świadczeń ze środków pu-blicznych (tab. 1.).
Tylko jeden pacjent z rozpoznaniem ICD‑10 S71.1 w ciągu 12 godzin od przyjęcia został przetransporto-wany ze Szpitala Specjalistycznego im. Szymona Star-kiewicza w Dąbrowie Górniczej do Wojskowego Szpita-la Klinicznego w Krakowie.
Akcja prowadzenia medycznych
czynności ratunkowych w województwie małopolskim
W województwie małopolskim do akcji zadysponowane zostały 3 zespoły specjalistyczne z dwóch rejonów ope-racyjnych. Zgodnie z wyjaśnieniami dysponenta ZRM – Nowego Szpitala w Olkuszu, jeden specjalistyczny ZRM po zgłoszeniu się na miejsce zdarzenia został zadyspo-nowany przez kierującego akcją do punktu pomocy me-dycznej w namiocie segregacji.
Z wyłączeniem zespołu zadysponowanego do punk-tu pomocy medycznej, ZRM udzieliły pomocy 3 osobom.
W związku ze zdarzeniem 38 osób poszkodowanych zostało przyjętych do 7 podmiotów leczniczych realizu-jących świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpitalne, w tym 6 w trybie 2, 31 w trybie 3, a 1 w trybie 6 (Szpital Specjalistyczny im. Ludwika Rydygiera w Kra-kowie – pacjent został przewieziony z innego szpitala ze skierowaniem) (tab. 2.).
Dwóch pacjentów w ciągu 12 godzin od przyjęcia zostało przetransportowanych do innej placówki me-dycznej. Jeden pacjent z rozpoznaniem ICD‑10 S12.0 zo-stał przetransportowany z Zespołu Opieki Zdrowotnej pacjentów w województwie małopolskim, 39 w
woje-wództwie śląskim i 18 w wojewoje-wództwie świętokrzyskim.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że 6 pacjentów, którzy zostali przyjęci przez podmioty lecznicze, w cią-gu 12 godzin od przyjęcia zostało przetransportowanych do innego podmiotu leczniczego w celu podjęcia dalsze-go leczenia. Są to głównie osoby z rozpoznaniem ICD‑10 z grupy S – urazy, zatrucia, m.in.:
n S12.0 – złamanie 1 kręgu szyjnego,
n S28 – uraz zmiażdżeniowy klatki piersiowej i urazowa amputacja fragmentu klatki piersiowej,
n S71.1 – otwarta rana uda.
Dane szczegółowe z podziałem na poszczególne województwa [8]
Akcja prowadzenia medycznych czynności ratunkowych w województwie śląskim W województwie śląskim do akcji zadysponowanych zo-stało 30 ZRM (17 podstawowych i 13 specjalistycznych) z 5 rejonów operacyjnych. Jeden ze specjalistycznych ZRM został skierowany przez kierującego akcją do za-bezpieczenia punktu medycznego.
ZRM udzieliły pomocy 67 osobom: 23 osobom – pod-stawowe ZRM, a 44 osobom – specjalistyczne ZRM. Naj-większej liczbie pacjentów pomocy udzieliły ZRM ma-jące swoje miejsca stacjonowania w Szczekocinach (17 osób) oraz Miłkowie (14 osób), tj. zlokalizowane w nie-wielkiej odległości od miejsca zdarzenia. Ponadto nale-ży zaznaczyć, iż Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratun-kowego w Katowicach uruchomiła dodatkowy zespół, niebędący zespołem systemu Państwowego Ratownic-twa Medycznego, do transportu osób poszkodowanych z miejsca zdarzenia.
39 osób poszkodowanych w zdarzeniu zostało przyjętych do 8 podmiotów leczniczych realizujących
Tabela 1. Liczba poszkodowanych przyjętych do poszczególnych podmiotów leczniczych w województwie śląskim Table 1. Number of patients admitted to various medical facilities in the śląski voivodeship
nazwa podmiotu liczba przyjętych poszkodowanych
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. św. Barbary w Sosnowcu 10
Szpital Powiatowy w Zawierciu 9
SP Zespół Opieki Zdrowotnej w Myszkowie 6
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. NMP w Częstochowie 4
SP Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. dra J. Daaba w Piekarach Śląskich 3
Miejski Szpital Zespolony w Częstochowie 3
Szpital Specjalistyczny im. Sz. Starkiewicza w Dąbrowie Górniczej 3 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 7 ŚlUM w Katowicach, Górnośląskie Centrum Medyczne
im. prof. Leszka Gieca w Katowicach 1
Organizacja i działanie ratownictwa medycznego na przykładzie katastrofy kolejowej pod Szczekocinami 361 świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpi-talne, w tym 12 w trybie 2, a 6 w trybie 3 (tab. 3.).
3 pacjentów przyjętych do placówek w wojewódz-twie świętokrzyskim zostało przewiezionych w ciągu 12 godzin od przyjęcia do innych podmiotów leczniczych w obrębie danego województwa. Jeden pacjent z roz-poznaniem ICD‑10 S.28 został przetransportowany z Za-kładu Opieki Zdrowotnej we Włoszczowie do Wojewódz-kiego Szpitala Specjalistycznego Św. Rafała w Czerwo-nej Górze, natomiast pozostali dwaj zostali przewiezieni z NZOZ Szpital w Jędrzejowie do:
n ZOZ Szpital Busko‑Zdrój – ortopedia,
n Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach – okulistyka.
Podsumowanie
Powyższa analiza wykazała, iż akcja prowadzenia me-dycznych czynności ratunkowych przeprowadzona zo-stała w sposób sprawny i skuteczny.
Dla jej powodzenia istotne znaczenie miało wypra-cowanie w województwie śląskim procedur reagowa-nia na zdarzereagowa-nia o chrakterze masowym.
System Państwowe Ratwnictwo Medyczne do pro-wadzenia sprawnej akcji medycznych czynności ra-tunkowych w przypadku zdarzeń o dużym charakterze wymaga:
w Oświęcimiu do Szpitala Specjalistycznego im. Ludwi-ka Rydygiera w Krakowie, natomiast w przypadku dru-giego brak danych.
W województwie małopolskim znaczna liczba osób została przyjęta przez podmioty lecznicze realizujące świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpi-talne w związku z wypadkiem kolejowym pod Szczeko-cinami, gdyż – jak wynika z wyjaśnień świadczeniodaw-ców – kilka osób zgłosiło się do tych placówek 4 marca 2012 r. z dolegliwościami bólowymi powstałymi w wy-niku zaistniałego zdarzenia.
Akcja prowadzenia medycznych
czynności ratunkowych w województwie świętokrzyskim
W województwie świętokrzyskim do akcji zadysponowa-nych zostało 5 ZRM (3 podstawowe i 2 specjalistyczne) z jednego rejonu operacyjnego. Ponadto do zabezpie-czenia zdarzenia utworzony został doraźnie jeden zespół lekarski niebędący zespołem systemu Państwowe Ra-townictwo Medyczne, który udzielił pomocy 2 osobom.
ZRM udzieliły pomocy 12 osobom, w tym 4 osobom – podstawowe ZRM, a 8 – specjalistyczne ZRM.
18 osób poszkodowanych w zdarzeniu zostało przyjętych do 6 podmiotów leczniczych realizujących
Tabela 3. Liczba poszkodowanych przyjętych do poszczególnych podmiotów leczniczych w województwie świętokrzyskim Table 3. Number of patients admitted to various medical facilities in the świętokrzyski voivodeship
nazwa podmiotu liczba przyjętych poszkodowanych
Zespół Opieki Zdrowotnej we Włoszczowie 8
NZOZ Szpital w Jędrzejowie 4
Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach 3
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Czerwona Góra im. Św. Rafała w Chęcinach 1
ZOZ Szpital Busko-Zdrój 1
ZOZ MSW w Kielcach 1
Tabela 2. Liczba poszkodowanych przyjętych do poszczególnych podmiotów leczniczych w województwie małopolskim Table 2. Number of patients admitted to various medical facilities in the małopolski voivodeship
nazwa podmiotu liczba przyjętych poszkodowanych
5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ w Krakowie 17
Szpital Miejski Specjalistyczny im. G. Narutowicza w Krakowie 8
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Uniwersytecki w Krakowie 6
Szpital św. Anny w Miechowie 3
Szpital Specjalistyczny im. Ludwika Rydygiera w Krakowie sp. z o.o. 2
Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie 1
Zespół Opieki Zdrowotnej w Oświęcimiu 1
n organizacji dużych rejonów operacyjnych – budowa takich rejonów operacyjnych, na terenie których funk-cjonuje większa liczba ZRM, daje możliwość lepszego zarządzania i dysponowania zasobami ratowniczymi,
n budowy systemu łączności umożliwiającego przyj-mowanie zgłoszeń i łączności pomiędzy ZRM, a także pozostałymi jednostkami współpracującymi z syste-mem oraz dyspozytorem; w ostatnim czasie prowa-dzone są prace legislacyjne zmierzające do budowy jednolitego systemu powiadamiania ratunkowego dla straży pożarnej, Policji i ratownictwa medycznego,
n jasnego i precyzyjnego określenia sposobu koordy-nowania działań jednostek systemu Państwowe Ra-townictwo Medyczne, tj. dysponowanie sił i środ-ków adekwatnych do skali zdarzenia i liczby osób poszkodowanych,
n stworzenia aktualizowanej, dostępnej dla kierują-cego akcją medycznych czynności ratunkowych/le-karza koordynatora ratownictwa medycznego bazy wolnych miejsc w poszczególnych szpitalach,
n określenia sposobu współpracy wojewody oraz dysponentów jednostek systemu z organami admi-nistracji publicznej i jednostkami systemu z innych województw,
n ciągłego szkolenia jednostek systemu na wypadek zdarzeń o charakterze masowym (ćwiczenia przepro-wadzane wraz z jednostkami współpracującymi z sys-temem oraz jednostkami z województw ościennych).
Piśmiennictwo
1. World Health Organization: Road traffic injuries. March 2013. http://www.
who.int/mediacentre/factsheets/fs358/en/index.html
2. World Health Organization: The top 10 causes of death. July 2013. http://
www.who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/index.html
3. Ciećkiewicz J. Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych. Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Górnicki, 2010
4. Pietkiewicz JA. Wypadki w transporcie lądowym. [In] Klukowski K, ed.
Medycyna wypadków w transporcie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
5. Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. Available at: http://sjp.pwn.pl/
szukaj/logistyka
6. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
Dz.U. z 2013 r., poz. 757, j.t.
7. Wojewódzki plan działania systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne dla województwa śląskiego na rok 2011 i lata następne. http://bip.katowice.
uw.gov.pl/strona.php?trs=ratownictwo2011
8. Dane dotyczące zdarzenia pozyskane zostały z danych sprawozdawczych przekazanych do Narodowego Funduszu Zdrowia przez dysponentów zespołów ratownictwa medycznego (dane wewnętrzne NFZ)
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zakresu niezbędnych informacji gromadzonych przez świadczeniodawców, szczegółowego sposobu rejestrowania tych informacji oraz ich przekazy-wania podmiotom zobowiązanym do finansoprzekazy-wania świadczeń ze środków publicznych. Dz.U. z 2008 r., nr 123, poz. 801 z późn. zm.
Zmętnienie torebki tylnej – zapobieganie i leczenie 363
Wstęp
Zaćma wtórna jest najczęstszą przyczyną wtórnego po-gorszenia ostrości wzroku po operacji zaćmy. Zmętnie-nie torebki tylnej (posterior capsule opacification – PCO) soczewki dotyczy około 25–50% operowanych doro-słych oczu w ciągu 2–5 lat po operacji oraz 51–100%
przypadków operowanych oczu dziecięcych [1]. Obec-nie standardową metodą leczenia PCO jest wykonaObec-nie rozcięcia torebki tylnej – kapsulotomii tylnej, już pod-czas zabiegu operacyjnego lub w późniejszym okresie po operacji. Pierwotną kapsulotomię najczęściej wyko-nuje się u dzieci i młodzieży [1]. Częstsze występowanie PCO u młodych osób prawdopodobnie spowodowane jest zwiększoną liczbą komórek nabłonka soczewki (lens
epithelial cells – LEC) i większą ich zdolnością do podzia-łów, dlatego celowe wydaje się wykonanie podczas ope-racji usunięcia zaćmy otworu w torebce tylnej i wycię-cie przedniej części ciała szklistego poprzez wytworzony otwór [1]. Według innych autorów podobną procedurę można przeprowadzić także u dorosłych, np. w przy-padku zespołu pseudoeksfoliacji (pseudoexfoliation syndrome – PEX) lub dużej krótkowzroczności z obwo-dowymi chorobami siatkówki, jak również przy wszcze-pianiu soczewek wieloogniskowych lub torycznych [2].
Najczęściej zabieg wtórnej kapsulotomii tylnej przepro-wadza się z użyciem lasera typu Nd:YAG (neodymium:
yttrium‑aluminium‑garnet). Wskazania do kapsulotomii laserowej obejmują istnienie zagęszczenia torebki, pro-wadzące do czynnościowego osłabienia widzenia, i/lub