MITY ARCHITEKTURY - POSTFIGURACJE Z PAMIĘCI

Architektura ulega wpływowi czasu - rodzi się, dojrzewa, starzeje, następuje jej zużycie, w końcu ginie. Istota architektury aspiruje do absolutnych walorów:

niezmienności, ponadczasowości, wieczności. Jednak obiektywnymi jej właściwościami są: zmienność, tymczasowość, skończoność, wynikające z podatności na oddziaływanie różnorodnych czynników czy uwarunkowań. Nieuchronnym losem dzieł architektury jest osiąganie „stanu spełnienia”. Nawet te wyjątkowo trwałe, otaczane troską konserwatorską ulegają erozji. Wiele z nich - również wybitnych, uznawanych za nadzwyczajne czy święte - dotyka tragiczny los, dosadnie wyrażony biblijnym proroctwem: […] Przyjdzie czas, kiedy z tego na co patrzycie nie zostanie kamień na kamieniu, który by nie był zwalony.⁴⁴ Materialny kres dzieł architektury nie zamyka perspektyw ich oddziaływania jako kulturowego fenomenu.⁴⁵ Są budowle, które przyjmują postać legend, mitów, archetypów, symboli - mimo że już nie istnieją, a być może nigdy realnie nie istniały. Przywołujemy ich kształty z pamięci. Nadajemy tym postfiguracjom wyrazistość uniwersalnych idei. Katalog mitycznych budowli wypełniają również niezapomniane cuda architektury - Wieża Babel, Wiszące Ogrody Semiramidy, Świątynia Salomona, Kryształowy Pałac czy Wieżowce WTC w Nowym Jorku. W nich znajdujemy wytłumaczenie dramaturgii dziejów, a jednocześnie wyznaczają one sens tworzonych obecnie kształtów przyszłości.

Jest architektura, która uległa ruinie, ale na podstawie jej śladów w postaci rysunków projektowych czy archiwalnych „wspomnień” zostaje „wskrzeszona”,

44 Symboliczne proroctwo wypowiedziane przez Jezusa z Nazaretu odnosiło się do Świątyni Jerozolimskiej.

Jego historyczne spełnienie nastąpiło w 70 r. n.e., kiedy to Legiony Rzymskie tłumiące Powstanie Żydów zrujnowały wzgórze świątynne.

Zob.: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Wydawnictwo Pallottinum Poznań-Warszawa 1971, Łk. 21, 6.

45 Z troski o zachowanie dla przyszłości ginących walorów przekształcanego krajobrazu podejmowane są liczne wysiłki, które zmierzają do ich inwentaryzacji i archiwizacji. Architekt Jacek Radziewicz-Winnicki, Profesor Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach, wybitny autorytet naukowy z zakresu historii architektury polskiej jest między innymi autorem monografii, poświęconej architekturze kolei żelaznych. Autorskie fotografie, wykonywane przez dziesięciolecia, inspirowane fascynacją tego typu osiągnięciami techniki okazują się obecnie unikalnymi „potretami” dzieł, które już ,,zaginęły” lub wkrótce zostaną ,,unicestwione”.

Zob.: Radziewicz-Winnicki J.: Kolejowe rarytasy w fotografii Jacka Radziewicz-Winnickiego. Rybnik 2011.

42

odbudowana. Jest też architektura, której zapis w formie projektu nie został zmaterializowany, ale następuje jej wirtualne urzeczywistnienie w postaci filmu - rozbudowanej wizualizacji z realistycznym odzwierciedleniem istniejącego kontekstu.

Ten sposób powrotu po latach do realizacji zaniechanych projektów architektonicznych dokonał między innymi Takeiko Nagakura. W przedsięwzięciu zatytułowanym Unbilt Monuments podjął dzieło „budowy” na podstawie oryginalnych dokumentacji kilku legendarnych obiektów, zaprojektowanych przez mistrzów modernizmu: Pomnika Trzeciej Międzynarodówki Tatlina, Pałacu Sowietów Le Corbusiera, Danteum Giuseppe Terragniniego i Pietro Lingeriego oraz Kościoła Altstetten Alvara Aalto.

Wieża Tatlina - Pomnik Trzeciej Międzynarodówki - budowla obecna w kanonie awangardowych dzieł modernizmu w rzeczywistości nie powstała. Nagakura

„zbudował ją” w Petersburgu na podstawie szkiców i niezachowanego modelu - zgodnie z założeniami Tatlina. Podobna historia wiąże się z kolejnym obiektem architektonicznym „sfilmowanym” przez Nagakurę - tym razem autorstwa Le Corbusiera. Realizacja konkursowego projektu Pałacu Sowietów z 1931 roku została przekreślona upolitycznioną decyzją komisji powołanej przez Stalina. Danteum zaprojektowali w 1938 roku pod protektoratem Mussoliniego dwaj włoscy architekci:

Giuseppe Terragni i Pietro Lingeri. Wojna zaprzepaściła plany realizacji tego monumentu w pobliżu rzymskiego Koloseum. Kościół Altstetten - konkursowy projekt Alvaro Aalto z 1967 roku - mimo uzyskania pierwszej nagrody został odrzucony przez lokalną wspólnotę wiernych jako zbyt nowoczesny. Wszystkie te dzieła architektury

„zrealizowane” przez Takeiko Nagakurę odzwierciedlają istotę idei zapisanych w projektach, ale tak jak to często bywa w trakcie budowy wymagały one wielu doprecyzowań. Film Unbilt Monumments zawiera sekwencje ujęć, które w swojej zasadniczej treści są komputerowymi wizualizacjami projektów twórczo zreinterpretowanych przez reżysera. Zgodność tak „realizowanych” budowli z intencjami ich projektantów odpowiada zależnościom, jakie występują w muzyce między zapisem kompozycji utworu w postaci partytury a jej interpretacją w formie

43

wykonanej przez innego artystę - wirtuoza. Również te przejawy architektury jawią się jako dzieła sztuki, inspirujące otwarte pasma transfiguracji.

Techniki komputerowe stosowane w generowaniu rzeczywistości wirtualnej inspirują koncepcje polegające na zespoleniu architektury w postaci dzieła zbudowanego z architekturą w postaci trójwymiarowego, cyfrowego obrazu.

W dowolny kontekst urbanistyczny bądź architektoniczny możemy wprowadzać ekrany, które stają się monitorami emitującymi sekwencje zaprogramowanych ujęć.

Upowszechniana obecnie technologia OLED znajduje już różnorodne zastosowanie w tworzeniu wielkoformatowych projekcji. W rozwiązaniach tych warstwa ilustracyjna może być płynnie zespalana z warstwą dźwiękową czy efektami stymulującymi wielozmysłowe reakcje odbiorców. Tego typu kompozycje integrujące rzeczywistość realną z wirtualną nie są futurystyczną innowacją. Oswajamy się z kinem coraz szerzej operującym iluzjami w formacie 3D. Opierając się na technologiach cyfrowo generowanych trójwymiarowych obrazów aranżowane są przestrzenie współczesnych muzeów, galerii, sal koncertowych czy miejskich placów.

Już posługujemy się narzędziami, pozwalającymi na tworzenie architektury, w której zanika granica między budulcem materialnym i elektronicznym. Media stosowane dotychczas do kształtowania architektury, wizualizacje idei projektu, fizyczne formy budowli oraz wirtualne odwołania do architektonicznych „mitów” mogą stanowić spójną rzeczywistość. Jest to rzeczywistość permanentnego ruchu, przeobrażeń, transfiguracji.⁴⁶

46 Interesującą koncepcję integracji narzędzi cyfrowych w przekształcaniu architektury prezentuje Daria Rzepiela w projekcie wi-rewitalizacji ruin pałacu w Dobrej. Na podstawie precyzyjnej dokumentacji retrospektywnej i porównawczej autorka opracowała dokumentację, pozwalającą na odbudowę pałacu.

Stała się ona bazą danych do wirtualnej rewitalizacji.

Zob.: Rzepiela D.: Ruiny pałacu Dobra. Monografia: Spotkanie z zabytkiem nr 2(V)2011, Gliwice 2011.

44

il.30. Fasada Narodowej Opery w Paryżu il.31. Fasada banku DZ Bank w Berlinie

il.32. Fasada kościoła Naszej Pani od Arki Przymierza w Paryżu

45

I.3. IDEAŁY ARCHITEKTURY WSPÓŁCZESNEJ - MODELING, TRANSFORMING, REUSING.

Architektura jest sceną, na której rozgrywa się ludzkie życie ⁴⁷

(Aldo Rossi)