Multimodalne rozwiązania w transporcie miejskim

Poprzez pojęcie „multimodalnego transportu” rozumiany jest zinte­ growany przewóz przy użyciu przynajmniej dwóch środków transpor­ tu, z uwzględnieniem realizacji zadań podporządkowanych potrzebom procesu całej podróży miejskiej. Odrębne gałęzie transportu przestają być w przewozie multimodalnym autonomiczne, a stają się kolejnymi sposobami przemieszczania się37.

Każda podróż w mieście składa się z łańcucha elementarnych prze­ mieszczeń, wykonywanych pieszo oraz z wykorzystaniem środków trans­ portowych. Taka sekwencja nazywana jest łańcuchem przemieszczeń38.

Rysunek 15. Podróż miejska jako łańcuch przemieszczania

Źródło: J. Szołtysek, Podstawy logistyki miejskiej, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2009, s. 61

Planowanie podróży w kategoriach multimodalnych doprowadziło do zaproponowania uniwersalnych rozwiązań. Znajdują się wśród nich39: • Park & Ride,

• Bike & Ride, • Kiss & Ride,

36 J. Dekoster, U. Schollaert, Miasta rowerowe…, s. 15.

37 J. Szołtysek, Podstawy logistyki miejskiej, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2009, s. 85.

38 Tamże, s. 61.

• Car­pooling, • Car­sharing,

Główną ideą programu Park & Ride jest zachęcanie społeczeń­ stwa do ograniczenia wykorzystania prywatnego samochodu podczas podróży w mieście. Zakłada ona dojazd własnym środkiem transportu, pozostawienie go na korzystnych warunkach na parkingu poza centrum miasta i kontynuowanie podróży środkami komunikacji zbiorowej. Za­ łożeniem systemu40 jest, po pierwsze, zwiększenie atrakcyjności trans­ portu publicznego i indywidualnego (rowery, podróże odbywane piecho­ tą), a po drugie, zmniejszenie atrakcyjności wykorzystania samochodu. Aby spełnić te założenia, niezbędna jest odpowiednia infrastruktura. Systemy parkingowe powinny być dostosowane do potrzeb podróżnych. Dodatkowo władze miasta powinny ograniczyć dostępność parkingową w centrum oraz kontrolować opłaty za wjazd do strefy opłat.

Obok systemu Park & Ride rozwinął się system umożliwiający po­ dróż łączoną rowerem i innym środkiem transportu publicznego, okre­ ślaną terminem Bike & Ride41. Założeniem tego systemu jest dojazd rowerem do stacji najbliższej stacji kolejowej lub przystanku, a następ­ nie kontynuowanie podróży środkiem komunikacji publicznej. Dzięki takiemu systemowi zwiększa się zasięg oddziaływania środków komu­ nikacji miejskiej. Na dworcach rozmieszczone są specjalnie przystoso­ wane parkingi dla rowerów, umożliwiające bezpieczne i niedrogie prze­ chowanie roweru. Innym sposobem jest umożliwienie zabrania roweru do środków transportu miejskiego i przetransportowanie ich do kolej­ nego punktu podróży. Celem jest odciążenie centrów miast od wzmo­ żonego ruchu komunikacji zbiorowej42. W codziennych podróżach rower może być również wykorzystany w systemach, takich jak: B&T/BUS (Bike & Train/BUS). System ten zakłada dojazd rowerem do dworca kolejowego lub przystanku autobusowego i kontynuowanie podróży już innym środkiem transportu43.

Następnym rozwiązaniem jest system nazwany Kiss & Ride. Ce­ lem tego programu jest zmniejszenie negatywnych efektów spowodo­ wanych kongestią w miastach oraz wzrost bezpieczeństwa w obrębie

40 www.zm.org.pl/?a=park_and_ride­083 [z dn. 13.11.2011].

41 J. Wesołowski, Miasto w ruchu. Dobre praktyki w organizowaniu transportu miej-skiego, Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź 2008, s. 143.

42 O. Pietrzak, Logistyka miejska jako narzędzie optymalizujące obsługę ruchu pasa-żerskiego, „Transport i Komunikacja” 2010, nr 1, s. 37.

43 A. Zalewski, Europejskie tendencje użytkowania roweru na początku XXI w., ma­ teriały konferencyjne VII Konferencji Naukowo­Technicznej „Skuteczne zmniejszanie za­ tłoczenia miast”, Uni­Druk, Poznań 2009, s. 221.

placówek oświatowych. Program skierowany jest do rodziców dowo­ żących swoje dzieci do szkół. Rodzice, aby pozostawić swoje dziecko jak najbliżej szkoły, często wjeżdżają do stref, gdzie obowiązuje zakaz ruchu. Oprócz łamania przepisów, utrudniają ruch. Dlatego założeniem tej inicjatywy jest zapewnienie bezpiecznej multimodalnej drogi dziecka do szkoły. Władze miast wskazują przystanki, gdzie dyżurują pracowni­ cy szkół i rodzice. Z tych przystanków dzieci są odwożone specjalnym autobusem. Przejazdy obywają się regularnie dzięki wyznaczeniu spe­ cjalnego pasa dla takich autobusów. Dzieci są bezpiecznie dowożone na czas do szkoły, a ruch w mieście przestaje być utrudniony44. Wydzie­ lane są również specjalne miejsca postojowe z ograniczonym czasem zatrzymania45.

Car-pooling jest natomiast formą podróżowania, która polega

na udostępnianiu w prywatnym samochodzie miejsc dla innych podró­ żujących. Podróżni ustalają między sobą podział kosztów. Początki car­ poolingu sięgają lat 50. XX wieku. W Polsce w czasach PRL prowadzono kampanię „podwieź sąsiada”46.

Główną korzyścią płynącą z wykorzystanie car­poolingu jest oszczęd­ ność kosztów przejazdu, a także większy komfort podróży w porównaniu z transportem zbiorowym. Dzięki wydzielonym pasom czas podróży jest znacznie krótszy. Firmy, których pracownicy korzystają z car­poolingu, mogą zoptymalizować wykorzystanie parkingów zakładowych.

Organizacja car­poolingu jest możliwa indywidualnie – ze znajomy­ mi z pracy czy też sąsiadami, lub też przy użyciu specjalnego serwisu internetowego. Przykładem takiego portalu jest www.carpooling.pl.

Użytkownicy na internetowych platformach mogą zadeklarować wolne miejsce w swoim samochodzie na danej trasie, a także je wy­ szukać. Po umówieniu szczegółów, kierowca odbiera towarzyszy po­ dróży w wyznaczonym miejscu, a następnie wspólnie odbywają podróż w docelowe miejsce, którym może być tylko punkt przejazdu kierowcy na trasie (np. przystanek, dworzec) lub cel całej podróży.

Kolejnym przykładem rozwiązań sprzyjających zrównoważonemu transportowi jest Car-sharing. Idea ta została niezależnie stworzo­ na w Niemczech i w Szwajcarii już w 1987 r.47 Car­sharing opiera się

44 J. Szołtysek, Podstawy logistyki…, s. 87.

45 O. Pietrzak, Logistyka miejska jako narzędzie…, s. 37.

46 J. Szołtysek, Car­pooling w koncepcji podróży pasażerskiej w miastach, „Logistyka” 2008, nr 4, s. 45–48.

47 B. Tundys, Logistyka miejska. Koncepcje, systemy, rozwiązania, Difin, Warszawa 2008, s. 196.

na możliwości wypożyczenia samochodu nawet tylko na jedną godzinę. Samochody włączone do programu są specjalnie oznakowane i napę­ dzane ekologicznym paliwem. Dodatkowo miejsca parkingowe są zlo­ kalizowane w punktach węzłowych transportu (np. na dworcach kole­ jowych)48. Posiadanie karty kolejowej zazwyczaj upoważnia do zniżek przy wypożyczaniu auta w innym mieście. Samochód z powodzeniem można zarezerwować za pomocą Internetu lub telefonicznie. Wydatek użytkownika to niewielka kaucja oraz koszty paliwa. Takie rozwiązanie pozwala na zmniejszenie kongestii w miastach i zachęcenie mieszkań­ ców do wykorzystywania wypożyczonego samochodu na krótkich tra­ sach dojazdowych.

Podsumowanie

W wyniku analiz przeprowadzonych w niniejszym rozdziale można sformułować następujące wnioski:

• Transport jest jedną z kluczowych przyczyn rozwoju integracji krajów Europy, dlatego też Unia Europejska kładzie duży nacisk na zrówno­ ważony rozwój transportu.

• W ramach polityki transportowej Unia Europejska prowadzi wiele programów mających na celu promocję zrównoważonego transportu, m.in. Europejski Dzień bez Samochodu, Tydzień Zrównoważonego Rozwoju oraz inicjatywę CIVITAS.

• Wśród narzędzi pozwalających na zintegrowane podróże można wskazać różne rodzaje podróży multimodalnych: Park & Ride, Bike & Ride, Car­pooling.

• Rower jest najbardziej przyjaznym środowisku środkiem transportu. Zalety płynące z wykorzystania roweru obejmują aspekty ekonomicz­ ne, społeczne, polityczne oraz środowiskowe.

• Niezwiększenie wykorzystania środków transportowych sprzyjają­ cych zrównoważonemu rozwojowi może stać się dużym zagrożeniem dla Europejczyków.

Magdalena Maciaszek*

10.1. Rower jako efektywny środek transportu na przykładzie