Nagromadzenie powtórzeń

Analizowane wypracowania dostarczyły także przykładów o strukturze mocniej nasyconej powtórzeniami, w których ten sam element lub elementy leksykalne pojawiały się wielokrotnie w niewielkiej odległości. Były to zarówno powtórzenia dokładne, jak i niedokładne.

poziom C2

 Dziecko stara się podążać śladami rodziców, to od nich otrzymuję pierwsze informację na temat otaczającego go świata. I tu poniekąd nie mamy wyboru, gdyż jak się mówi, „ojczyzny i rodziców się nie wybiera”. Jeżeli rodzice stanowią dla dzieci dobry wzorzec do naśladowania to taki autorytet jest potrzebny.

(C2, esej)  Zrobiliśmy to zdjęcie z okazji 85. urodzin babci w roku 1995. To było bardzo ważne wydarzenie dla całej rodziny i wszyscy zdąrzyli przyjechać na imprezie, nawet z daleka. Widać na zdjęciu że wszyscy traktowali wydarzenie poważnie: wszyscy są bardzo ładnie ubrani. Nie było łatwo zebrać wszystkich ale udało nam się i zrobiliśmy takie piękne klasyczne zdjęcie rodzinne.

(C2, opowiadanie)  Patrząc na te stare zdjęcia, ledwo bym poznała dziadka. Niby rysy te same, ale na zdjęciu widać było, że dziadek kiedyś był głową rodziny i człowiekiem o niezłomnym charakterze.

(C2, opowiadanie)  Na starym zdjęciu jest cała moja rodzina. Zdjęcie było zrobione w dniu pięćdziesiątej rocznicy szlubu moich dziadków. Dziadek uśmiechnięty stoi obok babci, która trzyma na rękach swoją jedyną prawnuczkę. Moi dziadkowie, świętej pamięci, zawsze byli dla mnie wzorem jako para małżeńska, jako babcia i dziadek, jako rodzice mojej mamy i wujka.

76

 Kolejnym ważnym surowcem jest woda. Już teraz eksperci zapowiadają, że przyszłości wybuchną wojny z powodu braku wody. Ekolodzy apelują o rozważna użytkowanie wody, ponieważ w innym wypadku jeszcze więcej mieszkańców ziemi ucierpi z powodu braku czystej wody lub z zupełnego jej braku.

(C2, tekst argumentacyjny)  Ekologia to nadzieja którą wszyscy my powinniśmy mieć.Dlatego również trzeba działać w ten kierunek. Bez tej nadzieji, żyjącej we wszystkich nas nie moglibyśmy pomóc przyrodzie. A przecież to ludzkość jest przyczyną zanieczyszczeń i zniknięcia dużych obszarów lasów, zwierząt i roślin. Dajmy nadzieję na przetrwanie pozostałym tak jak i nam samym. Tszeba mieć nadzieję i starać się żeby ona żyła.

(C2, tekst argumentacyjny)  Z wielką dumą opowiadam historię Polski swoim rodakom na Białorusi. Cieszę się, że mogę im opowiedzieć o tym, czego nie widzieli przed tym. Mam nadzieję, że z czasem będę mogła opowiadać o literaturze.

(C2, esej)  Za tydzień, dokładnie w piątek, mam ważną konferencję prasową w Olsztynie, więc będę bardzo blisko was. Pomyślałam że wieczorem dojadę do was i przy lampce wina zrobimy ognisko. Jeżeli wasz Mateusz nie przyjeżdża na weekend do domu, prosiłbym o przenocowanie mnie u was.

(C2, e-mail)  Internet – to wirtualny świat, środek komunikacji, źródło informacji. (…) Internet jest używany wszędzie: w pracy, w domu, na dworzu, w mieście. W pracy internet ułatwia kontaktowanie się z pracownikami firmy, która znajduje się dość daleko od Ciebie.

(C2, tekst argumentacyjny)

poziom B2

 Bardzo duże znaczenie w moim życiu grają książki. Po prostu nie woobrażam swojego życia bez książek. Wszyscy moi koledzy twierdzą, że jeszcze nigdy w życiu nie spotkali mnie bez książki w ręku.

(B2, recenzja)  Wyglądało na to ze razem z Babe nie zatanczy ostatniego tancza sezonu na imprezie. Impreza zaczeła się bez Jonniego. Siostra Babe wystepowała też na tej imprezie, ale nie tanczyła tylko śpiewała. Już pod koniec imprezy zjawił się Jonny i poprosił do tancza Babe. Cała sala zaczeła tanczyć razem z Babe i z Jonnim.

77

 Moim zdaniem dobrej rzeczy reklama nie jest potrzebna. Polecenia sąsiadów lub przyjaciół- to najlepsza reklama. Według mnie, kiedy coś się podoba – kup to! Reklama może kłamać, a oczy nie kłamią nigdy! Mam wątpliwości, że ktokolwiek wierzy uwierzy w to, że reklama tylko pomaga ludziom.

(B2, esej)

poziom B1

 Drogi Panie!

Mam zaszczyt zaprosić Pana na koncert zespołu „Trio” w którym gra na gitarze była uczennica Pana. Koncert odbędzie się 10 listopada 2007r w klubie muzycznym przy ul. Chmielnej 12 o godzinie 19:00. Mam nadzieję zobaczyć Pana na koncercie.

(B1, zaproszenie)  Mój ulubiony program telewizyjny jest wiadomość. Ponieważ wiadomość da dużo plusów niż inny program. Na przykład oglądający wiadomość ma dużo informacji niż nie oglądający wiadomości.

(B1, tekst argumentacyjny)  Soboty są moim ukochanym dniem. Najbardziej lubię soboty, bo za dnia nie mam niczego co mnie obowiązuje. Sobota to dla mnie dzień w który się mogę odpreżyć, i odetchnąc od trudnej pracy która mnie obowiązuje w tygodniu.

(B1, tekst agrumentacyjny)  Potem zawsze idziemy do kawiarni, żeby wypić kawy i porozmawiać. Rozmawiamy długo i o wszystkim. To jest ta osoba z którą ja mogę rozmawiać na wszystkie tematy.

(B1, charakterystyka)

Duże nagromadzenie powtórzeń tego samego elementu w bliskim sąsiedztwie może powodować, i często powoduje, naruszenie warstwy stylistycznej tekstu, może też wpływać negatywnie na jego informatywność (de Beaugrande, Dressler 1990, s. 74). „Im tekst ciekawszy stylistycznie, tym powtórzeń mniej, ponieważ ta sama informacja może być wyrażona różnymi środkami językowymi” (Krauz 1995, s.56). W omawianym przypadku wielokrotna repetycja nie pełni także funkcji ekspresywnej (por. Szkudlarek 2003, s.51). Taka kondensacja, choć nie uniemożliwia właściwego odbioru tekstu, jest świadectwem niedostatków w zakresie kompetencji leksykalnej nadawcy.

78

* * *

Analiza zgromadzonego materiału pokazała, że powtórzenia to wyjątkowo chętnie stosowany wykładnik więzi międzywypowiedzeniowej na każdym z trzech poziomów zaawansowania językowego. W badanych tekstach przeważały jednowyrazowe powtórzenia dokładne, jednak układy syntaktyczne między poprzednikiem a następnikiem na poziomie C2, B2 i B1 nierozkładały się symetrycznie. Układy: orzeczenie – orzeczenie, okolicznik – okolicznik, dopełnienie – podmiot były jedynymi, które pojawiły się na wszystkich trzech poziomach. Analizowane przykłady pokazały, że pewne kombinacje składniowe między powtórzeniami występowały tylko na jednym z poziomów. Np. charakterystycznych, jak się okazało, dla poziomu B1 układów: przydawka – podmiot, okolicznik – podmiot nie znaleziono w znacznie obszerniejszych tekstach poziomu C2 ani B2. Analogiczne obserwacje dotyczą zestawień na poziomie C2 (np. układy: podmiot – podmiot, dopełnienie – dopełnienie) i braku tych struktur w tekstach poziomu B2 i B1.

Powtórzenia jednowyrazowe niedokładne wyekscerpowano tylko z tekstów wyższych poziomów. W wypracowaniach poziomu B1 pojawiały się niezwykle rzadko, co nie dziwi, ponieważ zabieg nominalizacji, jej odwrotność czy używanie wyrazów wspólnordzennych, wymagają od autorów większej kompetencji językowej. Słowotwórcze przekształcenia leksemów (np. tworzenie nazw cech abstrakcyjnych, nazw deminutywnych, mniej funkcjonalnych nazw czynności) oraz transformacje składniowe pojawiają się w katalogu zagadnień gramatyczno-syntaktycznych dopiero na poziomie B2 (Programy nauczania języka polskiego… 2011, s. 112–116, 148–153, 184–189).

Podobne wnioski nasuwają się po analizie tekstów, których nadawcy wykorzystywali paralelizm składniowy, powtórzenia rozwinięte lub uszczuplone o przydawkę albo repetycje, przy których dokonano wymiany określenia. Wymienione typy powtórzeń udało się wyekscerpować tylko z wypracowań autorów na wyższym poziomie zaawansowania językowego (B2, C2). Wszystkie bowiem wymagają świadomego działania tekstotwórczego, ich wybór jako środka stylistycznego oraz wykładnika zapewniającego spójność wypowiedzi był w większości nieprzypadkowy.

Repetycje polegające na semantycznym przeciwstawieniu leksemów w kolejnych wypowiedzeniach pojawiły się w tekstach wszystkich poziomów,

79

jednak w wypracowaniach poziomu B1, choć zachowują wartość wykładnika spójności, zdradzają niedostatki leksykalne piszących; świadczą o nieumiejętności parafrazowania lub zastosowania leksemu antonimicznego. Podobne spostrzeżenie dotyczy przykładów z powtórzeniami wielowyrazowymi. W pracach cudzoziemców reprezentujących najniższy poziom językowy wieloskładnikowe repetycje pojawiały się w wypowiedzeniach stycznych, w tekstach autorów, którzy opanowali język na poziomie B2 i C2, powtórzenia wielowyrazowe, choć dublowały jakościowy i ilościowy układ elementów z podstawy nawiązania, wprowadzane były przede wszystkim w większym oddaleniu, tak, by następnik i poprzednik nie przynależały do zdań sąsiadujących.

Ekscerpty obrazujące znaczne nagromadzenie powtórzeń tego samego elementu w bliskim sąsiedztwie ilustrują zależności pomiędzy spójnością a stylem wypowiedzi. Błędów w warstwie stylistycznej tekstu nie ustrzegli się nawet zdający na wyższych poziomach zaawansowania językowego. Analiza tekstów pozwala na wyprowadzenie wniosku, że zastosowanie wielokrotnej repetycji tego samego elementu językowego często nie było działaniem zamierzonym, zwłaszcza w tekstach zdających na poziomie B1, osłabiało informatywność tekstu, przez co wpływało negatywnie na jego koherencję.

Halina Wiśniewska, analizując wypracowania uczestników olimpiady języka polskiego, podkreśla rangę powtórzeń w budowaniu spójności tekstu, pisząc: „Można powiedzieć, że ten bardzo wyrazisty wyznacznik spójności tekstu stanowi dla nauczyciela wymierny sposób tzw. pisania na temat, mówiąc inaczej: świadczy o jedności przedmiotowej tekstu”. (Wiśniewska 1983, s. 327). Analiza materiału nadawczego pozwala stwierdzić, że sąd badaczki jest uprawniony, jednak nie można zapominać, że język dysponuje środkami pozwalającymi uniknąć powtórzeń tych samych wyrażeń nazywających określone zjawisko bez szkody dla zachowania jedności przedmiotowej takstu, a z pożytkiem dla stylu i informatywności wypowiedzi (por. Polański 2000, s. 131).

80