Buda (7) ‘kram, sklepik’:
Czynsz z budek. - Czensz z budy na moście przed grodzką broną w cho dząc na sm yntarz barnadyński facit mc. 2/0/0 1564 Lkrak I 26;
także tez y kupcowi, który by ważył sie po wysciu pom ienionego czasu dłuży passam ony przedawac, pow inni krom albo budę vrzçdownie zapie czętować 1625 PrK r II 902, 1633 PrKr II 989, 1639 PrK r II 228, 1665 PrKr II 1218 itd.
• buda kupiecka (2) ‘buda należąca do kupca’:
D ano nąm sprawę, że [...] budy kupieckie nowo postawione od kościoła s. W oyciecha odstawie roskazaliscie 1633 PrK r II 989, 1633 PrKr II 982.
• grzebienna buda (1) ‘buda, w której sprzedawano grzebienie’:
Żeby bractwa tego przekupniowie, którzy nabiały [...] przedaią y kraią, we dług dawnego porządku we dwa rzędy na szragach przed zelaznemi kra m y siadali od dębnego tretu, który idzie od Panny M ariey kościoła, asz do
grzebiennych bud 1612 PrKr II 830.
• rybna buda (1) ‘buda przeznaczona do sprzedaży ryb’:
A kto by się kolwiek ważył przeciwko tem u zakazaniu y przywileiom rybi- tw om [...], którzy rybne budy swoie m aią 1665 PrK r II1218.
> Stp I 174, SXVIII 488, Kn 51, Tr 85 i L I 190 notują w znacze
niach ‘chata, szałas, domek’ oraz ‘budka targowa, kram’.
> Derywat semantyczny od zapożyczonego z języka niemieckiego
rzeczownika buda ‘szałas, chata, szopa z desek’ (śrwniem. buode ‘szałas, chata’), SEBor 45, SESł I 48.
Budka ( 1 ) ‘kram, sklepik’:
Czynsz z budek. - Czensz z budy na moście przed grodzką broną wcho dząc na sm yntarz barnadyński facit... mc. 2/0/0 1564 Lkrak I 26.
> Stp i Tr brak; SXVI II 489 notuje w znaczeniach ‘szopa z desek
lub gałęzi, buda pasterska, chrościana budka’ i ‘kram, stragan’; Kn 51 i L I 190 notują wyłącznie jako zdrobnienie od rzeczow nika buda.
> Derywat morfologiczny od rzeczownika buda (zob. wyżej),
SEBor 45.
Jata (11) ‘szopa, stragan, przeznaczony zwłaszcza do sprzedaży soli’:
Item nie m a żaden kvpcza odwoływacz drvgiemv brathv, ani ssoli drvgiego ganicz [...] thak w Wieliczce iako i na składzie i pod iathami nie m a kupczą odwoływacz pod viną czterech funtów wosku 1574 PrKr I 753, 7x 1574 tamże itd.
• jata garbarska (1) ‘jata, w której swoje wyroby sprzedawał gar barz’:
N aprzód w tym pierwszym rzędzie przeciwko wschodowi y gankowi ratu szowemu idąc do iat garbarskich trzy kram iki 1577 PrK r I 766.
• krupnicza jata (1) ‘jata, w której swoje wyroby sprzedawał krupnik trudniący się wyrobem i sprzedażą krup, czyli kaszy’:
Item iednę iatkę narożną od krupniczych iat leżącą 1577 PrK r I 767.
► Stp III 123, SXVI IX 300, Kn 238, Tr 474 i L II 24517 notują w znaczeniu ‘szałas, szopa, buda’; Stp notuje także ‘kram kupiec ki, stragan’.
> Derywat semantyczny od rzeczownika jata ‘prymitywna chatka,
buda z chrustu, namiot’, SEBor 687.
Jatka (250) ‘budka, szczególnie ta, w której rzemieślnicy sprzedawali (i często również wytwarzali) swoje wyroby, buda rzemieślnicza lub ku piecka’:
Takiesz przekupki, okienniczki, które przedaią śledzie, [...] nie gdzie indziey iedno od tych, którzy w iatkach naszych siedzą, takowęz śledzie y ryby m aią kupować 1519 PrK r I 422, 1562 PrK r I 690, 8x 1566 PrK r I 683 itd.;
Pytał urząd rewizorski rad i wszej obecy krakowskiej (o) bractw a i inne wszystkie obejścia, które m ają w rynku w mieście krakowskiem: jatki, k ra my, sukiennice i sm atrus 1564 Lkrak I 3, 8x 5 itd.;
Aby każdy brat rzem iosła piekarskiego [...] na całą iatkę rzem iosło p ie karskie odpraw ował 1621 PrKr II 886, 1621 tamże, 1627 PrK r II 922, 1627 PrKr II 926 itd.;
R z e ź n ic y . Jest ad praesens jatek nro 4, z każdej jatki pow inien dawać rzeźnik po kam ieni 3 łoju 1659-1664 Lkrak 104, 136, 324, 2x 325 itd.
• białoskórnicza jatka (1) ‘jata, w której swoje wyroby sprzedawał białoskórnik, czyli garbarz wyprawiający cienkie skóry’:
Krupnicy, śledziowe jatki, białoskórnicze, owsiane [...] etc. 1564 Lkrak 1 3.
• jatka chlebowa (2), chlebna jatka (1) ‘jatka, w której sprzedawano chleb’:
17 Linde notuje pod jednym hasłem rzeczowniki jata, chata, jatka, chatka, ale tylko z jednym z nich - jatka odnotował przykłady w znaczeniu ‘miejsce sprzedaży’.
M ia s to F l o r e n t i a a lia s K le p a r z [ ...] P ie k a r z e . - Jako jatki po- gorzaJy kleparskie chlebowe od kilkudziesięciu lat, tak ich do tego czasu jeszcze nie pobudow ano 1564 Lkrak I 28;
Item dawali piekarze z jatek chlebowych [...] po fl. 40 1659-1664 Lkrak
330;
item plutna białe, farbowane wszelakie [...], aby pod krzizem nie były przedaw ane ani krajane [...], ani na szragach v przekupniów, ani w chleb nych latkach 1593 PrKr II 686.
► LII 245 jatka chlebowa (w dokumentacji tekstowej).
• jatka garcarska (4) ‘jatka, w której swoje wyroby sprzedawał garn carz’:
G a r c a r z e . - Miasto buduje jatki garcarskie 1564 Lkrak I 21;
Z sm atruza, wagi, postrzygalniej, łaźni, jatek maślnych, śledziowych, owsianych, garcarskich etc. krzyżów, czynsze do m iasta wybierane bywają 1659-1664 Lkrak 318, 352, 359.
• jatka kitlarska (2)/ kichlarska (1) ‘jatka, w której swoje wyroby sprzedawał kichlarz, czyli rzemieślnik trudniący się wyrobem pier ników’:
Także kichlarze, żeby sie nie ważeli przedawać miodów w jatkach swych
kichlarskich pod takąsz w iną piąci grziwien 1605 PrKr II 79;
także kitlarze w latkach swoich kitlarskich m iodow żadnych nie maią przedawać pod takową w iną piąci grzywien, gdyż to nigdy nie bywało, żeby m iody przedaw ane bydz m iały w jatkach kitlarskich 1635 PrKr II 1000.
• jatka kleparska (4):
osobno czynsz z jatek kleparskich 1564 Lkrak I 6, 2x tamże;
Strony jatek kleparskich, których pobudow ania nie ma [...] urząd miejski kleparski i owszem locum pro exstruendo naznaczyć i wydzielić
[ma] 1659-1664 Lkrak 325.
• jatka krakowska (2):
Gdy byli pytani o te podatki albo o czynsze tak z jatek krakowskich, jako kleparskich, tę nam sprawę dali pod przysięgami swemi 1564 Lkrak I 6, tamże.
• jatka kramna (1) ‘jatka z towarem kramnym lub jatka należąca do kramarza’18, jatka kramarska (1) ‘jatka należąca do kramarza’:
K r a m a r z e - Jatek kramnych jest 24, z których 4 są opustoszałe et ex 17 institis płacą na ratusz per gr 16, facit mc. 5/32 1564 Lkrak I 156;
K r a m a r z e . Jest jatek kramarskich nro 4, z których jedna należy ks. pro- bosczowi sądeckiemu, ze trzech z każdej osobno po gr 16 miasto czynsz odbiera 1659-1664 Lkrak 546.
• jatka królewska (7) ‘jatka będąca własnością króla’:
Item dają z każdej jatki królewskiej na rok łoju łap. 3Vi 1564 Lkrak I 5, 3x tamże;
Płacą rzeźnicy z każdej jatki królewskiej na kw artał per mc. 1/5 1659-1664 Lkrak 333, 2x tamże.
• jatka miejska ( 10), miejska jatka ( 1 ) ‘jatka będąca własnością mia sta’:
A iże różny czynsz płacą: od jednych jatek więcej, a od drugich mniejszy, rajcy nie umieli dać sprawy jedno tę: przeto iż jatki królewskie szosu nie płacą, a miejskie płacą 1564 Lkrak I 5; 3x tamże;
Raczcie panow ie wiedzieć, iż urząd radziecki krakowski [...] panom m iesz czanom krakowskim [...] miody przaśne w latkach mieyskich przedawaią- cym [...] do wiadomości podaie 1690 PrK r II 1418;
Praeterea allegabant, iż każdą miejską jatkę drożej niż królewską [...] sku powali i opłacali 1659-1664 Lkrak 334; jatka miejska 4x 1659-1664 Lkrak 333,334.
• jatka mistrzowska (2) ‘jatka należąca do mistrza cechowego’, jatka cechowa (2) ‘jatka należąca do cechu’:
Iesliby śie przydało, zęby kthory m istrz zubozał tak barzo, zęby wszythkiei iathki odbycz m usiał [...], thakiem u iathka mistrzowska albo cechowa ma bycz naiętha 1574 PrK r I 733;
18 Z objaśnień i przykładów w słowniku Lindego (II 482) wynika, że kramny był derywatem ogólnorelacyjnym od rzeczownika kram. Mógł łączyć się zarówno z rze czownikami osobowymi (w dokumentacji: ludzie rynkowi i kramni), jak i nieosobowymi
(kramne korzenie, drobiazgi). W tym drugim użyciu miał też skonkretyzowane znaczenie Kramny - w kramie przedajny, kupny, kupiony, przedajny).
Iesliby brat cechowy bardzo zubożał y do odbycia iatki swey przyszedł, takiem u iatka mistrzowska albo cechowa m a bydź najęta 1658 PrKr II
1145.
• jatka mydlarska (1) ‘jatka, w której swoje wyroby sprzedawał my dlarz’, mydlna jatka (1) ‘jatka, w której sprzedawano mydło’:
I także tez taz liczba iatek mydlarskich dwanasczie m a bycz a nie więczei 1567 PrK r I 687;
krupnicy, śledziowe jatki, bialoskórnicze, owsiane, smolne, mydlne etc. 1564 L k ra k l 3.
• jatka najemna (5) ‘jatka wynajęta’:
A gdyby sie trafiło, iżby ten m istrz um arł, który iatke naiemną trzymał, [...] tedy takowei iatki nie m a inszy m istrz naiącz, iedno ten, którem u star szy [...] dozwolią 1574 PrK r I 730,1574 tamże;
Jest jatek najemnych rzeźnikom 4 per mc. 1 1564 Lkrak I 43;
Ten zaś brat, który iatkę naiemną opuścił, na nię nie robił, kom u innem u tey iatki naymować nie m a 1658 PrK r II 1143, 1676 PrKr II 1333.
• jatka olejowa (1) ‘jatka, w której sprzedawano olej’:
Także takowych olejow, których nie sprzedadzą, nie pow inni nikędy po- kątnie po gospodach przechowywać, tylko do iatek oleiowych one znosie
1690 PrK r II 1418.
• jatka owiesna (4)/ owsiana (2), owiesna (1)/ owsiana (1) jatka, ‘jatka, w której sprzedawano owies’:
czi to naiem niczy iatek owiesnych [...] tylko złotych sto dali y zapłaczili 1593 PrK r I 672, 3x 1593 tamże; owiesna iatka 1593 PrKr I 672;
Item iednę iatkę narożną owsianą od krupniczych iat leżącą, która iatka iest obrocona z krupniczey iatki na owsianą iatkę 1577 PrK r I 767; owsia na jatka 1564 Lkrak I 3; jatka owsiana 1659-1664 Lkrak 318 (zob. jatka garbarska).
> SXVIIX 301 (jatka owiesna).
• jatka pańska (1) ‘jatka należąca do pana - mistrza cechowego’:
Cisz tesz thowarzysze pod w iną siedzenia thrzy dni i pułgrzywniem pie niędzy nie m aią w iathkach pańskich targowych pieniędzy zostawiać 1578 PrK r 1811.
• jatka piekarska (11) ‘ja tk a , w k tó rej sw oje w y ro b y sp rz e d a w a ł p ie k a rz ’:
A tam te jatki, co u radziec krakowskich są w zastawie [...] ta sum m a egze- kucyją upadła, bo ku wielkim rządom jatki piekarskie należą 1564 Lkrak 1 6,121,200;
Aby każdy brat rzemiosła piekarskiego [...] iatkę piekarską miał swoię własną y na całą iatkę rzemiosło piekarskie odpraw ow ał 1621 PrKr II 886, 2x 1626 PrK r II 911, 1662 PrK r II 1208;
Jatki r z e ź n i c z e , piekarskie, s z e w c [ z ] e i ła ź n i a . Pożytków z wzwyż mianow anych jatek rzeźniczych, piekarskich i szewskich należy m edietas JMP staroście, druga do wójtostwa 1659-1664 Lkrak 265, 330, 358.
• jatka prasolna (1) ‘ja tk a n a le ż ą c a d o p ra s o ła , czyli o so b y h a n d lu ją cej so lą ’ (zob. ro z d z . V I):
żaden s nich abo ich potom kovie nie będą miecz moczi iatki svoiei pra- ssolnei zadnem v czloviekovy [...] drozei przedacz [...], iedno za dziesiecz grzivien 1566 PrK r I 683.
• jatka rzeźnicza (44), rzeźnicza jatka (1) ‘ja tk a , w k tó re j sw oje w y ro b y s p rz e d a w a ł rz e ź n ik ’:
Żydowie krakowscy. Item pytani, co by za czynsz do skarbu JKM okrom tego dawali z jatek rzeźniczych [...], powiedzieli, że m ają nadane wolności od królów polskich [...] na te handle i kupiestwa, które wiodą 1564 Lkrak 126, 2 x 4 3,51 itd.;
Od [...] tandety lezącey na ulicy Mikołayskiey w mieście Krakowskim przed rzeźniczymi iatkami czynsz [...] będą obowiązani dawać coroczny 1685 PrKr II 1397; jatka rzeźnicza 1658 PrK r II 1141, 2x 1658 tamże, 2x 1658 PrKr II 1146 itd.;
Jatki rzeźnicze. Każdy rzeźnik, który bydło bije, pow inien dawać na rok do zam ku per unum lapidem łoju 1659-1664 Lkrak 76, 136, 265, 383 itd.
> SXVI IX 301 (rzeźnicza jatka), L II 245 (w d o k u m e n ta c ji te k stow ej).
• jatka sadelna (1) ‘ja tk a , w k tó re j sp rz e d a w a n o sa d ło i s ło n in ę ’: sadła y słoniny kraiać do iatek maslnych y sadelnych z daw na należy 1612 PrK r II 830.
• jatka solna (2), solna jatka ( 1 ) ‘jatka, w której sprzedawano sól’:
przetho za thi pilnosczi ich jatek solnich dwanasczie [...] w dziedziczne prawo oddaliśm y 1566 PrK r I 683;
Doszła nas skarga prasołów naszych krakowskich, iz na zepsowanie ich składów y łatek solnych siła ludzi rozm aytych w Krakowie sol [...] przeda- wac poważają się 1637 PrKr II 1025;
Solne jatki. Mają miesczanie list króla Zygm unta Augusta de data 1566, którym pozwala zbudować jatek 12 salvo censu annuo per gr 24 1659-1664 Lkrak 352.
► SXVIIX301.
• jatka szewcza (7)/ szewska (6) ‘jatka, w której swoje wyroby sprze dawał szewc’:
Szewczy cech. [...] Starsi cechu szewczego [...] zeznali, że jatek szewczych
in sum m a wszystkich nic mniej ani więcej tylko 84 1564 Lkrak I 6, 27,121, 132 itd.;
przywilei naiaśniejszego [...] króla polskiego, na dwadzieścia kom or albo
jatek szewskich tu w Kazimierzu [...] leżących 1661 PrKr II 1182, 1661 tamże, 2x 1661 PrKr II 1184 itd.;
Jatki r z e ź n i c z e , p i e k a r s k i e , szewc[z] e i ła ź n i a . Pożytków z wzwyż m ianowanych jatek rzeźniczych, piekarskich i szewskich należy m edie tas JMP staroście, druga do wójtostwa 1659-1664 Lkrak 265, 371, 619.
> SXVIIX 301 szwieckie jatki.
• jatka śledziowa (10), śledziowa jatka (1) ‘jatka, w której sprzeda wano śledzie’:
Także ryby słone [...] te sledziownicy, którzy w iatkach naszych śledzio wych siedzą, onę m aią kupować y pospulstw u przedawać wedle zwyczaiu starego 1519 PrKr I 421, 1519 tamże, 2x 1519 PrKr I 422 itd.;
Pytał urząd rewizorski rad i wszej obecy krakowskiej [o] bractwa i inne wszystkie obeścia, które mają w rynku w mieście krakowskiem: j a t k i , k r a m y , [...] śledziowe jatki, białoskórnicze, owsiane, smolne, mydlne etc. i inne wszystkie kram y i obejścia 1564 Lkrak I 3; jatka śledziowa 1564 Lkrak I 7; Druga, aby żaden w mieście po domach siedzi ani węgorzy przedawać ani szynkowac nie śmiał, tylko [...] którzy w iatkach śledziowych siedzą 1635 PrKr
II 998, 2x 1681 PrKr II 1349, 1659-1664 Lkrak 318 (zob. jatka garcarska). S> SXVIIX301.
• jatka targowa ‘jatka stojąca na targu’ zob. jatka pańska. • jatka własna dziedziczna ( 1 ):
Każdy m istrz cechowy [...] pow inien [...] iatkę swoię własną dziedziczną
nie naiem ną albo w długi trzym aną mieć 1676 PrKr II 1333.
• jatka żywiolna (1) ‘jatka, w której sprzedawano artykuły żywno ściowe’19:
Liberias ratuszowi na jatki żywiolne, na postrzygalnią i na wagę 1564
Lkrak I 44.
• krupnicza jatka (1), jatka krupnicza (1) ‘jatka, w której swoje wy roby sprzedawał krupnik’:
Item iednę iatkę narożną owsianą od krupniczych iat leżącą, która iatka iest obrocona z krupniczey iatki na owsianą iatkę 1577 PrK r I 767; jatka krupnicza 1591 PrKr II 647.
• maślna jatka (12), jatka maślna (11) ‘jatka, w której sprzedawano artykuły żywnościowe: nabiał, nasiona, tłuszcze’:
Panowie raicze, obeslawsi wsistki nayem nyki i naiem niczki s maslnich ia- tek, rozkazali iem, abi [...] plugawosczi zadnich s dom kow abo iatek [...] na rin ek an y do rinsztoku nie wilewali... 1578 PrKr I 785,1574 PrK r I 753, 1583 PrKr I 841; jatka maślna 1577 PrK r I 767,1583 PrKr I 841;
Do tego, zęby przekupka żadna nie ważeła się przedawać grochu, maku, siemienia y inszych rzeczy, iatkom maślnym należących 1605 PrKr II 791, 1612 PrK r II 830, 3x 1635 PrKr II 1002 itd.; maślna iatka 1605 PrK r II 790, 1635 PrK r II 999, 2x tam że 1000 itd.;
Z sm atruza, wagi, postrzygalniej, łaźni, jatek maślnych [...] czynsze do miasta wybierane bywają 1659-1664 Lkrak 318.
> SXVIIX 301 (jatka maślna).
• smolna jatka ( 1 ) ‘jatka, w której sprzedawano smołę’:
Krupnicy, śledziowe jatki, białoskórnicze, owsiane, smolne 1564 Lkrak 13.
► Stp III 123 notuje; SXVI IX 301 i LI I 245 notują w dwóch znacze niach ‘prowizoryczny budynek, budka, szopa’ i ‘kram, stragan kupiecki’; Kn 238 i Tr 474 (jatki jako pl.t.) notują w dwóch zna czeniach ‘budka handlowa’ i ‘budka z mięsem’.
15 Przymiotnik żywiolny pochodzi od rzeczownika żywioł, który miał m.in. zna czenie ‘to, co żywi, karmi’ (L VI 1211).
> Derywat semantyczny od rzeczownika jatka ‘mała przenośna budka, mały szałas, namiot’, SEBor 207, SESł II 526.
Kram (72) / krom (3) ‘budka z towarami, sklep’:
Alie Krakowskich m isthrzow nozhe m ogą miesczanie w kramiech swich zawsze przedawacz 1558 PrK r I 600, 1563 PrK r I 646, 2x 1563 PrK r I 647 itd.;
Kramy. - O d kramów 6 płacą pro quartuali per gr 4 et ab uno - gr 2; facit mc. 2/8/0 1564 L k ra k I4 3 , 3;
Po odpraw ieniu sztuk takowych pow inien będzie m istrz kożdy cech przy- iąć [...] albowiem rzem iosło robić, czeladzi chować, vcznia vczyć, kram
otwierać żadnem u nie wolno będzie, dokąd przipusczon nie będzie do spo łeczności praw y wolności cechowi rym arskiem u krakowskiemu nadanych
1603 PrK r II 766, 1603 PrKr II 775, 1603 PrKr II 779, 1617 PrK r II 863 itd.;
a po oddaniu iny m a takowy tow ar z k ro m u swego zprzatnąc 1651 PrKr II 1124, 1660 PrK r II 1160, 1684 PrK r II 1385;
Które by to były kramy, i jako się nazywają, sprawy nam dać nie umiano. Insze kramy, z których barzo sieła zawartych jest, nic nie dają 1659-1664
Lkrak 322, 336.
• bogaty kram (15), kram bogaty (5) ‘kram, w którym sprzedawano drogie, luksusowe towary’:
jednak każdem u z bractwa, bedzieli go mogło z (sic!) to stać, będzie wol no dwa kram y w bogatych kramiech mieć, to iest ieden dla jedwabnych tow arow od złota, srebra, płócien, m uchaierow y inszych rzeczy, które z daw na właśnie bogatym kramom przynależą według praw, przywileiow y ordinatiey nadanych, a drugi dla korzenia rozm aitego, które korzęnie do przedaw ania bogatym kramom wedle praw y przywileiow ich z dawna także należą 1595 PrK r II 704, 1519 PrKr I 419, 7x 1595 PrKr II 704 itd.;
kram bogaty 1595 PrK r II 703,1595 PrK r II 704, 1595 PrK r II 705; O bogatych kramiech. - [...] Ale iż się nalazło kramów bogatych
wszystkich in num éro 64 wyjąwszy do skarbu dwie JKM 1564 Lkrak I 4;
Żydzi także niewierni [...] aby się nie ważyli takowych robot passamoni- czych robić, nawozić, przedawać, koszałkami nosić, po gospodach [...] kra mach bogatych 1684 PrK r II 1389; bogaty kram 1630 PrKr II 940, 1633 PrK r II 989, 1661 PrK r II 1203;
Bogate kramy. W edle lustracyji dawnych jeno 2 kramy bogate pow in ny płacić 1659-1664 Lkrak 322.
> SXVIXI 121 bogaty kram.
* kram kramarski ( 1 ) ‘kram należący do kramarza’:
Aby ci wszyscy kram arze [...], którzy by na potym do tego zgrom adzenia następowali y kramy takie kramarskie mieli, aby zawsze do tego zgrom a dzenia na schadzki przybywali 1684 PrK r II 1385.
* żelazny kram (4), kram żelazny (3) ‘kram, w którym sprzedawano wyroby z żelaza’:
Zęby bracztwa tego przekupniow ie [...] przed zelaznemi kramy siadali 1612 PrK r II 830, 1659 PrK r II 1157, 2x 1680 PrK r II 1347; kram żelazny
1603 PrK r II 779, 1659 PrK r II 1157, 1669 PrK r II 1244.
> L II 482 (w dokumentacji tekstowej).
> Stp III 375 (kram, krom), SXVIXI 121, Kn 314, Tr 635 i LII 482
notują.
> Zapożyczenie z języka niemieckiego (śrwniem. kram ‘prymityw
ny sklepik, budka, stragan; sprzedawany towar’, dziś niem. Kram ‘towary kramarskie; graty, rupiecie, śmieci, sklepik’), SEBor 256, SES1 III 56.
Kramik (13) ‘mały kram’:
daiem y mocą tego to listu naszego czynse pewne z nizey opisanych kra- mikow y iatek now o teraz [...] przybudowanych 1577 PrK r I 766, 4x 1577 tamże;
Żeby bractwa tego przekupniowie, którzy nabiały [...] przedaią y kraią, w e dług dawnego porządku we dwa rzędy na szragach przed zelaznemi k ra m y siadali od dębnego tretu, który idzie od Panny M ariey kościoła, asz do grzebiennych bud albo kramikow 1612 PrKr II 830,1661 PrKr II 1204, 2x 1673 PrKr II 1292 itd.;
R a tu s z , kramiki, ła ź n i a i p o s t r z y g a l n i a 1659-1664 Lkrak 352.
* kramik miejski ( 1 ) ‘kram należący do miasta’:
oznaim uiem y [...] iże do czynszów, które s kramikow mieyskich [...] na- znaczelismy beli czynszu dorocznego z iatek owiesnych mieyskich przy chodzącego, złotych dwadziesczia y cztery 1593 PrK r II 672.
> Stp, Kn i Tr brak; SXVI XI 123 notuje; L II 482 wyłącznie jako zdrobnienie rzeczownika kram.
> Derywat morfologiczny od rzeczownika kram ‘sklepik’ (zob.
wyżej).
Kramnica (2) ‘budka z towarami, kram’20:
Gozdzi wszelakich przedawać nie ma tak w rynku, iako y w kramnicach
albo w piwnicach na kopy ani na dziesiątki, okrom samych kowalów na sm atruzie 1592 PrKr II 666;
O b o g a ty c h k r a m i e c h . - Urząd wielkorządowy tę sprawę dał, że tylko dwoje kramnicy są 1564 Lkrak I 4.
> Stp III 376, SXVI XI 123, Kn 704, Tr 635 i L II 482 notują.
> Derywat morfologiczny od rzeczownika kram ‘sklepik’ (zob. wy żej), SES! III 56.
Ławka (2) ‘stoisko handlowe’:
Aby żadnym niewiastom na koszykj roznosić nijakiej roboty rzemiesła kichlarskiego nie dawano, ani w rynek na ławkj [...] ku przedaw aniu 1611 PrK r II 827,1684 PrKr II 1385.
> Stp i Kn brak; SXVI XII 529, Tr 721 i L II 603 notują jako zna
czenie podstawowe ‘sprzęt do siedzenia dla kilku osób wykona ny z deski na nogach lub podpórkach’; SXVI i L notują również w znaczeniu ‘kram, lada sklepowa, ławka kupiecka’, Tr w znacze niu ‘jatka’ notuje tylko rzeczownik ława21.
Derywat semantyczny od rzeczownika ławka ‘sprzęt do siedze nia dla kilku osób’, SEBor 297, SES! IV 53.
Okno (16) ‘stoisko handlowe w oknie domu, kramu lub jatki’:
Takiesz przekupki, okienniczki, które przedaią śledzie, węgorze w domach, w piwnicach, na oknach 1519 PrKr 1422,1521 PrKr 1422,1574 PrK r I 305, 2x 1578 PrK r I 810 itd.;
20 Kramnica interpretowana jest również jako nazwa otworu okiennego w kra mie, przez który sprzedawano towar, np. w książce: W. Komorowski, A. Sudacka, R ynek G łó w n y w K r a k o w ie.... s. 94. Cytaty z PrKr wskazują jednak, że formant -nica ma tu tyl ko znaczenie strukturalne, kramnica jest więc synonimem wyrazu podstawowego kram, por. S ło w o tw ó r s tw o j ę z y k a d o b y sta r o p o lsk ie j. P rze g lą d f o r m a c ji rz e c z o w n ik o w y c h , red. K. Kleszczowa, Katowice 1996, s. 59.
21 Linde (II 603) przy haśle ławka daje odwołanie do podstawowego rzeczownika
ława w znaczeniu 'lawy targowe - jatki, tasze, kramy’. W tekstach źródłowych nie wystą
Żaden brat w tatkach ieden drugiem u ludzi od okna odwoływać na ta r gu albo gdziekolwiek iawnie y potaiem nie [...] nie pow inien 1658 PrK r II
1145,1611 PrK r II 827,1662 PrK r II 1209, 1690 PrK r II 1421 itd.
• okno jateczne (1) ‘okno w jatce, na którym wystawiano i sprzeda wano towary’:
jeśliby który brat cechowy pom ienionych podatków [...] nie zapłacił, tedy takowem u starsi cechowi [...] okno iateczne podnieść y iatkę zam knąć p o winni y dotąd przedawac nie dopuszczać, az podatki takowe na ten czas zatrzymane odda y zapłaci 1676 PrK r II 1336.
> Stp V 552, SXVIXXI 205, Kn 620, Tr 1214 i L III 530 notują jako
podstawowe znaczenie ‘otwór w ścianie budynku’, SXVI notuje również w znaczeniu ‘okno sklepowe, przez które odbywała się sprzedaż’, Tr notuje wyrażenie okno sklepowe.
> Derywat semantyczny od rzeczownika okno ‘otwór w ścianie
budynku’.
Piwnica (23) ‘magazyn, skład, pomieszczenie służące jako miejsce sprze daży, karczma’:
Takiesz przekupki, okienniczki, które przedaią śledzie, węgorze w dom ach, w piwnicach 1519 PrKr I 422, 1521 PrK r I 422, 3x 1592 PrKr II 666 itd.; Aby żadnym niewiastom na koszykj roznosić nijakiej roboty rzemiesła ki- chlarskiego nie daw ano, ani w rynek na ławkj [...] abo do piwnic, abo na okna 1611 PrK r II 827, 1625 PrKr II 900, 1627 PrK r II 932, 1635 PrK r II 1000 itd.
• piwnica świdnicka (4) ‘jedna z piwnic w podziemiach ratusza miej skiego służąca jako karczma, w której sprzedawano piwo wyrabiane w Świdnicy’:
żadnem u mieszczaninowi crac. nie będzie się godzielo przewoźnego piwa [...] do Krakowa przywozie i onego na którym kolwiek mieiscu w Krakowie szynkowac, oprocz tego które by tilko w samym Crakowie przez kaczma- rze crac. warzone belo (wyiąwszy piwnicę pod ratuszem iednę, którą zową