I NICJATYWY U NII E UROPEJSKIEJ

Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych 2003 – miał zwrócić naszą uwagę na problemy osób niepełnosprawnych oraz obudzić świadomość ich praw także wśród samych niepełnosprawnych. Podjęto walkę z różnymi formami dyskryminacji osób niepełnosprawnych na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim. Głównym celem inicjatywy było uznanie prawa osób niepełnosprawnych do pełnej integracji ze społeczeństwem oraz infor-mowanie o możliwościach egzekwowania przez nich równości wobec pra-wa²⁶.

Efektem obchodów roku niepełnosprawnych stał się komunikat Komi-sji Europejskiej z dnia 30 października 2003r. zatytułowany „Równe szanse dla osób niepełnosprawnych: Europejski Plan Działania”. Komunikat KE zakłada m.in. kontynuację aktywizacji osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym Wspólnoty m.in. poprzez pełne wdrożenie dyrek-tywy 2000/78 o równouprawnieniu w zatrudnianiu oraz dalsze wprowa-dzanie problematyki niepełnosprawności do polityki Unii Europejskiej.

Europejski Dzień Osób Niepełnosprawnych – ustanowienie europej-skiego święta niepełnosprawnych nawiązuje do Międzynarodowego Dnia Osób Niepełnosprawnych, przypadającego 3 grudnia, a uchwalonego przez ONZ. Co roku w grudniu kraje członkowskie mają nawiązywać do inicjatyw realizowanych w Europejskim Roku Osób Niepełnosprawnych. Wspólnota poprzez szereg specjalnych działań ma nieustannie zwracać uwagę na pro-blemy osób niepełnosprawnych.

25 Garbat M., Europejskie systemy aktywizacji…, op. cit., s. 155.

26 Więcej na temat Decyzji Rady Europy w sprawie Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003 na stronie

http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/1877;jsessionid=D12D81869CEB9F394E91CE882DB 318B7 oraz [w:] Majewski T., Formy zatrudnienia…, op. cit., s. 259-261.

Dominika Pazik 98

Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych – jest organizacją poza-rządową typu non profit, utworzoną na mocy prawa belgijskiego. Reprezen-tuje osoby niepełnosprawne (i ich rodziców), które nie są w stanie robić tego samodzielnie, z krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Misją i celem EDF jest promowanie praw człowie-ka, obywatelskich, socjalnych i ekonomicznych, a także działanie na rzecz wyrównywania szans we wszystkich europejskich instytucjach zgodnie z zasadami antydyskryminacyjnymi. Celem Forum nie jest zastępowanie organizacji osób niepełnosprawnych w reprezentowaniu interesów ich członków, lecz ich wspomaganie na szczeblu europejskim. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych zostało przyjęte do EDF w maju 2004 roku.

Programy Europejskiego Funduszu Społecznego – mają na celu wyrów-nanie różnic w poziomie życia obywateli Wspólnoty i integrowanie Unii we-wnętrznie. Są wśród nich oczywiście i te, które bezpośrednio dotyczą nie-pełnosprawnych – EQUAL²⁷, który ma likwidować dyskryminacje na rynku pracy, czy choćby SOCRATES²⁸, zmagający się z podobnym problemem na polu edukacji. Ze środków unijnych wspomaga się także niepełnospraw-nych sportowców (zimowa olimpiada niepełnosprawniepełnospraw-nych w Lillehammer, igrzyska olimpijskie w Atenach, europejskie zawody w koszykówce na wóz-kach inwalidzkich, europejskie zawody lekkoatletyczne niewidomych).

System Handynet – komputerowy bank danych, dostępny w 11 języ-kach, w którym osoby niepełnosprawne mogą znaleźć niezbędne im infor-macje.

P

Głównym celem polityki Unii Europejskiej jest tworzenie społeczeństwa otwartego i dostępnego dla wszystkich. Podkreśla się potrzebę dążenia do wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. Wytyczne Unii Europejskiej zwracają uwagę na konieczność rozpoznawania i usuwania różnych barier uniemożliwiających osobom niepełnosprawnym równy dostęp do praw i pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia, także w życiu zawo-dowym.

Odpowiedzialność za działania ochraniające i wspierające osoby nie-pełnosprawne leży po stronie państw-członków Unii Europejskiej. Każdy kraj stara się wybrać taką formę pomocy niepełnosprawnym, jaka najlepiej odpowiada lokalnym uwarunkowaniom. Jednak sama Unia również podej-muje inicjatywy zmierzające do ujednolicenia standardów i niwelowania

27 Inicjatywa wspólnotowa EQUAL była realizowana w latach 2000-2006 na rzecz stworzenia większej liczby miejsc pracy oraz zapewnienia szerokiego do nich dostępu. Ma na celu testowa-nie i popieratestowa-nie – poprzez współpracę ponadnarodową - nowych sposobów zwalczania wszyst-kich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy. Dotyczy to zarówno osób zatrudnio-nych, jak i poszukujących pracy.

28 Program SOCRATES zapewnia niepełnosprawnym studentom wyjeżdżającym na studia za granicę wyższe stypendia związane z koniecznością pokrycia dodatkowych kosztów.

POLITYKA UNII EUROPEJSKIEJ WOBEC ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH 99

różnic związanych z traktowaniem osób niepełnosprawnych w poszczegól-nych krajach.

Dotychczas Unia Europejska była oparta na wspólnotach gospodar-czych, pozostawiając politykę społeczną w gestii państw członkowskich.

Aktualnie dążenia Unii Europejskiej ukierunkowane są na ujednolicenie polityki w różnych dziedzinach. Rozwiązywanie problemów osób niepełno-sprawnych nie stanowi tutaj wyjątku. Idea aktywnego udziału tych osób w życiu społecznym i zawodowym stała się jednym z głównych celów Wspólnoty Europejskiej.

Podjęcie tego tematu jest sprawą ważną, jeśli weźmie się pod uwagę różne historyczne uwarunkowania poszczególnych krajów europejskich. Na przestrzeni lat rozwinęły się w tych krajach różne formy rozwiązywania za-wodowych problemów osób niepełnosprawnych w zależności od konkret-nych warunków polityczkonkret-nych, społeczkonkret-nych, kulturowych i ekonomiczkonkret-nych.

Tego rodzaju uwarunkowania miały i w dalszym ciągu mają wpływ na po-strzeganie problemów osób niepełnosprawnych i podejmowanie działań na rzecz ich rozwiązywania. To może stanowić pewne utrudnienie w ustalaniu i realizowaniu wspólnej polityki zatrudnienia osób niepełnosprawnych²⁹. Jednakże wymiana doświadczeń i informacji o najlepszych rozwiązaniach, przykładach dobrych praktyk stosowanych w poszczególnych krajach, wza-jemne porównania oraz wzmacnianie współpracy między państwami człon-kowskimi w usuwaniu barier dla osób niepełnosprawnych w różnych dzie-dzinach życia jest ważne dla zmaksymalizowania oczekiwanych rezultatów zmierzających do wypracowania jednolitej polityki Unii wobec osób niepeł-nosprawnych.

L

:

[1] Chłoń-Domińczak A., Poznańska D., Promocja zatrudnienia osób niepełno-sprawnych na otwartym rynku pracy, Wyd. Międzynarodowej Organizacji Pracy, Budapeszt 2007.

[2] Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 2000/78/EC w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania przy zatrudnianiu i wykonywaniu zawodu, Dz. U. WE nr L 303, z 02.12.2000 r.

Gałęziak J., Sprawni w pracy, Wyd. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2004.

[3] Garbat M., Europejskie systemy aktywizacji zawodowej osób niepełnospraw-nych na przykładzie nowych państw członkowskich, [w:] Aktywizacja zawo-dowa osób niepełnosprawnych 2005 Nr 3(3), Wydawnictwo KIG-R, Warszawa 2005.

29 Majewski T., Czy jest możliwa zbieżna europejska polityka zatrudnienia osób niepełnospraw-nych?, „Praca i rehabilitacja niepełnosprawnych” 2006 nr 9/101, s. 12.

Dominika Pazik 100

[4] Garbat M., Europejskie systemy wspierania zatrudniania osób niepełno-sprawnych, [w:] Społeczne korzyści zatrudniania osób niepełnoniepełno-sprawnych, Materiały konferencyjne ZORON, Wyd. KIG-R, Warszawa 2008r.

[5] Garbat M., Polityka i instrumenty rynku pracy osób niepełnosprawnych na przykładzie wybranych krajów Unii Europejskiej, [w:] Pietrulewicz B., Pasz-kowicz M. (red.), Osoby z niepełnosprawnością we współczesnym rynku pra-cy. Mobilność pracowników, Wyd. Uniwersytetu Zielonogórskiego.

[6] Garbat M., Przełamywanie barier osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu na przykładzie działań podejmowanych w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej, [w:] Bariery w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych na otwar-tym rynku pracy, Materiały konferencyjne, Wyd. KIG-R, Warszawa 2005 r.

[7] Garbat M., Przełamywanie barier osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu na przykładzie działań podejmowanych w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej, [w:] Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych 2005 Nr 4(4), Wydawnictwo KIG-R, Warszawa 2005.

[8] Gocałek R., Nadzieja J., Rynek pracy dla osób niepełnosprawnych, [w:] Kup-czyk T. (red.), Audyt ofert pracy, zapotrzebowanie na kwalifikacje i szkolenia na Dolnym Śląsku, Wyd. Politechniki Wrocławskiej – Centrum Kształcenia Ustawicznego, Wrocław 2006,

[9] Majewski T., Czy jest możliwa zbieżna europejska polityka zatrudnienia osób niepełnosprawnych?, „Praca i rehabilitacja niepełnosprawnych” 2006 nr 9/101.

[10] Majewski T., Formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Unii Europej-skiej, [w:] Waszkowski H. (red.), Ułatwianie wchodzenia i powrotu osób nie-pełnosprawnych na rynek pracy, Wyd. Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Warszawa 2006

[11] Majewski T., Polski system rehabilitacji zawodowej i zatrudniania osób nie-pełnosprawnych a regulacje prawne w Unii Europejskiej, [w:] Polskie do-świadczenia w rehabilitacji zawodowej i zatrudnianiu osób niepełnospraw-nych, Materiały konferencyjne, Wyd. KIG-R, Warszawa 2003.

[12] Majewski T., Systemy zatrudnienia osób niepełnosprawnych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Wyd. KIG-R, Warszawa 2002.

[13] Michałowska G., Ochrona praw człowieka w Radzie Europy i w Unii Europej-skiej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007.

[14] Rozporządzenie Komisji Europejskiej 2204/2002 w sprawie stosowania art.

87 i 88 Traktatu WE do pomocy publicznej przy zatrudnianiu, Dz. U. WE nr L 337/3, z 13.12.2002 r.

[15] Sobczak W., Osoba niepełnosprawna jako interesariusz społecznej dzialności biznesu, [w:] Równouprawnienie jako element społecznej odpowie-dzialności biznesu, Materiały konferencyjne ZORON, Warszawa 2006.

POLITYKA UNII EUROPEJSKIEJ WOBEC ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH 101

[16] System aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych, Materiały konferencyjne KIG-R, Warszawa 2004.

Źródła internetowe:

[17] Decyzja Rady Europy w sprawie Europejskiego Roku Osób Niepełnospraw-nych 2003.

http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/1877;jsessionid=D12D81869CEB9 F394E91CE882DB318B7

[18] Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010-2020: Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier KOM(2010) 636, http://www.niepelnosprawni.gov.pl/dokumenty-unii-europejskiej/.

S

W Unii Europejskiej nie istnieje jedna wspólna polityka dotycząca osób niepełnosprawnych. Każdy kraj wypracowuje własną strategię pomocy zgodnie z zasadą pomocniczości. Natomiast na poziomie unijnym podejmo-wane są inicjatywy zmierzające do wyrównywania różnic i ujednolicania stosowanych standardów. Komisja Europejska uzupełnia działania po-szczególnych państw członkowskich przy pomocy różnego rodzaju instru-mentów i programów zorientowanych na wzmacnianie współpracy z krajami członkowskimi. Poprzez te działania tym samym podnosi społeczną świa-domość na temat problemów niepełnosprawności i wskazuje na ich istotną wagę podczas prac nad kształtowaniem polityki i prac legislacyjnych.

Niniejszy artykuł opisuje politykę Unii Europejskiej wobec zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Omówiono najważniejsze akty prawne związane z tą tematyką. Dokumenty te, w formie dyrektyw, decyzji, rozporządzeń, deklaracji i zaleceń, stanowią ramy prawne dla integracji osób niepełno-sprawnych na rynku pracy. Zaprezentowano także trzy zasadnicze kierunki europejskiej polityki aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz unijne inicjatywy na rzecz tej grupy osób.

Dominika Pazik 102

S

The policy of employment of disabled persons in the European Union One common policy concerning the disabled persons does not exist in the European Union. Each country works out own support’s strategy ac-cording to the subsidiarity principle. However, various initiatives are taken at the European level in order to cancel out differences and harmonize ap-plied standards. The European Commission completes actions of the Mem-ber States by the means of different instruments and programmes which are directed to improve a cooperation with the Member States. As a result, thanks to these actions a social awareness of disability problems is growing and the importance of this issue is pointed to during work on creating the policy and the law.

The article presents the policy of employment of disabled persons in the European Union. The main legislative acts connected with this issue were presented. These documents, in the form of directives, decisions, de-crees, declarations and recommendations, exemplify the legislative frame-works for the integration process of the disabled persons on the labour market. The article described also three basic directions of the European policy in the area of the professional activisation of people with disabilities.

The European Union’s initiatives taken for the disabled group of people were illustrated as well.

ZESZYTY NAUKOWE WWSZIP NR 15 (1)2011 REFLEKSJE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE