Studenci cudzoziemcy w oczach polskich studentów
Jednym z głównych celów omawianych badań było poznanie obaw polskich studentów związanych z perspektywami zawodowymi i potencjalną konkurencją ze strony imigrantów.
Na pytanie „Czy obcokrajowcy stanowią zagrożenie na rynku pracy?” 21% ba-danych odpowiedziało twierdząco. Z kolei cudzoziemcy pytani, czy zamierzają pozostać i podjąć pracę w Polsce po ukończeniu studiów, w znacznej części od-powiadali, że do tej pory się nad tym nie zastanawiali, aczkolwiek nie wykluczają takiej możliwości. Zdecydowanie negatywnie odpowiedziało 31% ankietowanych, co – biorąc pod uwagę, że część respondentów to studenci programu Erasmus+, a więc osoby, które niedługo powrócą do swoich krajów – jest wartością zaska-kująco małą. Aż 32% respondentów wiązało swoją przyszłość z naszym krajem.
Powyższe dane stanowią potwierdzenie, z jak ważnym zjawiskiem mamy do czynienia; obecność cudzoziemców w Poznaniu staje się faktem, którego nie będzie można nie zauważać.
Chcąc uzyskać jak najpełniejszy obraz zjawiska, polskich studentów zapy-tałyśmy również o to, jakie dostrzegają zagrożenia wynikające z obecności cudzoziemców zdobywających wykształcenie w Polsce. Przytaczamy frag-menty niektórych odpowiedzi, aby dać czytelnikowi możliwość zapoznania się przynajmniej z wybranymi i uwiarygodnić referowane wyniki badań. Oprócz wymienionej już konkurencji na rynku pracy 13% respondentów wskazało zagrożenie dla polskiej kultury i tradycji, związane z dążeniem do narzucenia własnej religii i kultury, a 10% – występowanie konfliktów oraz wzajemnej agresji.
Wymieniano również: niechęć do podporządkowania się normom i zasadom przyjętym w Polsce, traktowanie kultury polskiej jako mniej ważnej, zbyt duże wymagania (Myślą, że wszystko im się należy2), wykorzystywanie swojej inności, a także nadużywanie i generalizowanie ([…] czasami pojęciem „dyskryminacja”
usta wycierają. Na przykład jak do mnie ktoś się nie uśmiechnie, to stwierdzam:
1. Ma zły dzień 2. Nie zauważył mnie. 3. Jakiś gbur. A moja azjatycka koleżanka od razu: rasista, kurna, ksenofob). W odczuciu polskich studentów częstymi problemami wynikłymi z obecności na polskich uczelniach cudzoziemców są:
zajmowanie przez nich miejsc na państwowych uczelniach (w przypadku, gdy nie chodzi o wymianę studencką), faworyzowanie ich przez wykładowców oraz brak dbałości z ich strony o przestrzeń, w której żyją (Nie szanują kuchenki bądź śmietników w akademiku. Tak jakby ich to w ogóle nie obchodziło). W grupie
2 Wszystkie cytaty z ankiet podano z zachowaniem oryginalnego zapisu.
Cudzoziemiec w poznańskim środowisku akademickim… 95 ankietowanych Polaków wskazano też obawę o bezpieczeństwo cudzoziemców, zauważono, że są narażeni na dyskryminację i agresję (taka postawa ujawniła się w niektórych odpowiedziach polskich studentów: Trzeba pilnować plecaków, aby nic nie ukradli; Obawiam się eboli). Żadnych zagrożeń nie zauważało 16%
respondentów.
W kontekście studentów z zagranicy Polscy studenci najwięcej korzyści do-strzegali w możliwości obcowania z innymi kulturami, wymiany doświadczeń, poglądów i wartości oraz kontaktu z językiem obcym. Często wymieniali korzy-ści płynące z nawiązywania wielokulturowych znajomokorzy-ści, trwałych przyjaźni (kontekst indywidualny, jednostkowy) oraz integracji, przełamywania barier, stereotypów, nauki tolerancji (kontekst ogólnospołeczny). Wśród pozytywnych aspektów wskazywali ponadto: promowanie poznańskich uczelni, rozwój współ-pracy z ośrodkami naukowymi za granicą, wzrost poziomu edukacji. Podkreślali też możliwość promowania Poznania oraz Polski w Europie i świecie (Coraz więcej osób dowiaduje się, że Polska nie jest w Afryce).
Polska i polscy studenci
w oczach studentów cudzoziemców
Większość z przedstawionych do tej pory wyników odnosiła się do sytuacji, w której opozycyjne grupy, Polacy i cudzoziemcy, zostały potraktowane jako konglomerat. Jest to w przypadku takich badań nieuniknione. W dalszej części artykułu odnosimy się do dużo mniej naukowej kategorii, a mianowicie osobi-stych odczuć i pojęć „lubię” – „nie lubię”, które w naszym przekonaniu stanowią równie istotną część badań.
Zapytałyśmy studentów przybyłych do Poznania z zagranicy: „Co najbar-dziej podoba Ci się w Polsce?”. Najczęściej występujące odpowiedzi to: ludzie (określani zazwyczaj jako otwarci, gościnni, przyjaźnie nastawieni, o dobrym sercu), zabytki, kultura i język. Dość często były wymieniane: uczelnia i edukacja, jedzenie, komunikacja, polskie dziewczyny, polska wódka, a nawet – po prostu –
„wszystko”. Wskazano ponadto śnieg i wolność. Pojawiły się też odpowiedzi:
Poznań. Kocham to miasto i That it is like at home, like people and like price :).
Wszystkie takie wypowiedzi mogą napawać poznaniaków radością, jednakże powinni oni przygotować się też na krytykę ze strony cudzoziemców. W ankiecie zamieściłyśmy pytanie: „Co najmniej podoba Ci się w Polsce?”. Respondenci najczęściej wymieniali pogodę, biurokrację (brak indywidualnego podejścia, sztywne trzymanie się zasad), rasizm, stereotypy oraz spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach. Często wskazywano: upartość, liberalność, „kiboli”, polskie potrawy i brak ulubionych produktów spożywczych. Respondentom nie podobały się także: sposób traktowania obcokrajowców, narzekanie Pola-ków oraz wysokie ceny żywności. Pojawiły się także odpowiedzi skłaniające ku
96 Katarzyna Bogucka, Joanna Nowicka
refleksji: I think government should take care of unemployed youth and Beggars and help them lub Ludzie chodzą do kościoła ale tylko dlatego, że jest oczekiwane.
Ze względu na to, że w badaniu brali udział studenci, postanowiłyśmy do-wiedzieć się, czy jakość studiów w Poznaniu spełniła ich oczekiwania. Otóż 45%
respondentów oceniło ją bardzo dobrze, a 35% dobrze, co mogą potwierdzić wypowiedzi: perfect, excellent, Jestem bardzo zadowolona!; Mam ciekawe kursy i ambitnych nauczycieli; Wysoki poziom kształcenia; I think they are organized and give quality education. Przeciętnie lub gorzej jakość studiów w Poznaniu oceniło 20% cudzoziemców, jako argumenty podając na przykład: Program edu-kacji nie jest najpożyteczniejszy. A USOS, delikatnie mówiąc też nie jest najlepszy lub I expected higher level and am disappointed.
Poprosiłyśmy także o wskazanie udogodnień, dzięki którym wdrożenie się obcokrajowców w poznańskie środowisko akademickie mogłoby się stać łatwiejsze. Respondenci wymienili: wielojęzyczne strony internetowe, dwuję-zyczne napisy w przestrzeni budynków uniwersyteckich, tłumaczenie umów związanych z zakwaterowaniem w akademikach, obecność osób posługujących się językiem angielskim lub rosyjskim wśród pracowników akademika, stypen-dia dla studentów obcokrajowców, pomoc materialną oraz biura informacyjne umożliwiające konsultację spraw powodujących trudności. Co istotne, badani wykazali potrzebę większej integracji ze studentami polskimi (organizowanie cyklicznych spotkań integrujących, seansów filmowych).
Wzajemne oczekiwania
Z przeprowadzonych badań wynika, że studenci zarówno polscy, jak i z zagra-nicy są otwarci na inne kultury i właśnie w możliwości wymiany kulturowej upatrują głównych korzyści płynących z przeobrażeń poznańskiego środowiska akademickiego w kierunku wielokulturowości. Zapytani o to, co mogą zaofero-wać, w obu grupach odpowiadali podobnie, wskazując: pomoc w nauce języka, możliwość wymiany kulturowej, poznawania różnych tradycji kulinarnych, poszerzania horyzontów, wymiany światopoglądów, systemów wartości. W gro-nie cudzoziemców pojawiły się takie wypowiedzi, jak: Mogę nauczyć Polaków cieszyć się z tego, co się ma, ale jednocześnie dążyć do czegoś większego czy My message is we all need to be together and co-operate and respect each other in order to go forward :) I learnt many things here, related to honesty, responsibility, giving hands, able to act, fighting for the end, organization and mostly love what you do. Niezwykle poruszająca była wypowiedź obywatelki Białorusi: Chciała bym trochę więcej porozumienia, że nie każdy mówiący po rosyjsku jest niezwy-czajnym czymś. I nie każdy (jeśli patrzyć po historii) chce złego temu cudnemu kraju. Nawet na temat białorusów: całą historię krainy i poprostu terytorium było znieszczono i pod kimś. Bardzo mnie żal że moja kraina ma takiego władcy i nie
Cudzoziemiec w poznańskim środowisku akademickim… 97 ma biało-czerwono-białego ściągi. Z kolei studenci z Polski wymieniali pomoc w zaaklimatyzowaniu się, oswojenie się z codziennością obcego kraju i miasta.
Deklarowali także chęć pokazania najciekawszych miejsc Poznania i spędzenia czasu wolnego.
Również w przypadku korzyści, jakie mogą czerpać od siebie wzajemnie, opinie w obu grupach były podobne. Studenci polscy i z zagranicy wskazywali najczęściej: język, kulturę, tradycje, światopogląd, otwartość, sposób myślenia, inny punkt widzenia. Obcokrajowcy podkreślali też możliwość poznawania historii Polski (I think that the history of Poland is very interesting and was sur-prisingly colourful which I did not expect before my arrival). Studenci z Polski jako potencjalne korzyści wskazali rozwój tolerancji, a w skali indywidualnej – możliwość odwiedzenia innych krajów oraz nauki otwartego nastawienia do świata (Dowiadujemy się od siebie nawzajem, że nasze zwyczaje, codzienne życie różnią się pod pewnymi względami i z czasem przestajemy uznawać inność za dziwną czy „nienormalną”).