OBCHODY „ROKU ROSJI” W CHINACH I „ROKU CHIN” W ROSJI (2006–2007)

Zagadnienie roli Rosji w stosunkach miêdzynarodowych to przedmiot zain-teresowania wielu osób. Zw³aszcza ¿e w czasie prezydentury W³adimira Putina Rosja ponownie zaczê³a pretendowaæ do roli mocarstwa oraz lansowaæ wizjê

œwiata wielobiegunowego. Jednym ze sposobów stworzenia przeciwwagi dla USA sta³y siê dzia³ania na rzecz rozwoju strategicznego partnerstwa Rosji z ta-kimi krajami, jak Chiny, Indie czy Brazylia. Globalna równowaga si³ miêdzy Zachodem (USA i UE) a Japoni¹, Chinami, Indiami oraz Rosj¹ ma zapewniæ

– wed³ug koncepcji rosyjskiej – stabilnoœæ polityki miêdzynarodowej. Zdaniem twórców rosyjskiej polityki zagranicznej Rosja jako pañstwo kulturowo europej-skie, ale le¿¹ce na dwóch kontynentach, musi dbaæ o swoje interesy tak w Euro-pie, jak i w Azji, st¹d szczególna waga, jak¹ przyk³ada siê do rozwoju partner-skich stosunków z Pañstwem Œrodka.

Okazj¹ do intensyfikacji kontaktów miêdzy Rosj¹ a Chinami (nie tylko poli-tycznych, ale tak¿e gospodarczych, spo³ecznych i kulturalnych) mia³y byæ orga-nizowane w latach 2006–2007 przedsiêwziêcia pod nazw¹ „Rok Rosji” i „Rok Chin”. Decyzjê w tej sprawie podjêli przywódcy obu krajów w paŸdzierniku 2004 roku, przy okazji wizyty w Chinach prezydenta Putina. Nad przygotowa-niami ze strony rosyjskiej pracowa³ specjalny komitet organizacyjny pod prze-wodnictwem ówczesnego wicepremiera Dmitrija Miedwiediewa, w jego sk³ad wesz³o 31 przedstawicieli z 28 ministerstw i organizacji. 10 stycznia 2005 r.

rosyjski rz¹d przyj¹³ decyzjê o przeznaczeniu 337,8 mln rubli na finansowanie projektów w ramach „Roku Rosji” w Chinach¹. Ze strony chiñskiej przewodni-cz¹c¹ komitetu organizacyjnego by³a wicepremier Wu Yi, a wiceprzewodniprzewodni-cz¹c¹ radca stanu w Radzie Pañstwowej ChRL Chen Zhili².

1 Çàÿâëåíèÿ äëÿ ïðåññû ïîñëå ïîäïèñàíèÿ ðîññèéñêî-êèòàéñêèõ äîêóìåíòîâ, 14 îêòÿáðÿ 2004 ãîäà, Ïåêèí, <http://www.kremlin.ru/text/appears/2004/10/77989.shtml>; Ni Xiaoquan, China’s Security Interest in the Russia Far East, [w:] Siberia and the Russia Far East in the 21^st Century:

Partners in the „Community of Asia”, Vol. 1 Crossroads in Northeast Asia, ed. by A. Iwashita, [Sapporo] 2005, s. 61, <http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/coe21/publish/no6_1_ses/chapter4_ni.pdf>.

2 Russian world-known troupe presents folk dance in China, <http://news.xinhuanet.com/en-glish/2006-05/28/content_4609972.htm>, 28.05.2006.

Oficjalne otwarcie „Roku Rosji”, jak to zapowiedzia³ w grudniu 2005 r. na konferencji prasowej ambasador Siergiej Riazow, mia³o mieæ miejsce dopiero podczas wizyty prezydenta Putina w ChRL, w marcu 2006 r.³ Jednak dzia³ania przewidziane harmonogramem realizowano ju¿ od stycznia. W ci¹gu dwóch pierwszych miesiêcy roku by³o to oko³o 30 przedsiêwziêæ, ró¿nego typu, niektó-re z nich mia³y charakter symboliczno-marketingowy, np. w Pekinie ustawiono syberyjsk¹ noworoczn¹ choinkê – podarunek Irkucka, stolicê Chin odwiedzi³ te¿

rosyjski Dziadek Mróz…⁴.

W latach 2006–2007 mia³y miejsce intensywne kontakty miêdzy politykami najwy¿szego szczebla obu krajów. W³adimir Putin i Hu Jintao spotykali siê wielokrotnie. Po raz pierwszy mia³o to miejsce w 2006 r. w czasie marcowej wizyty prezydenta Rosji w Chinach. Towarzyszy³o mu oko³o 90 osób, w tym wicepremier Miedwiediew, minister spraw zagranicznych Siergiej Iwanow, mi-nister energetyki i przemys³u Wiktor Christienko, prezydent Czeczenii A³u A³-chanow oraz prezesi najwiêkszych rosyjskich przedsiêbiorstw: Aleksiej Miller (Gazprom), Sirgiej Bogdanczykow (Rosnieft), Anatolij Czubajs (holding energe-tyczny RAO JES), W³adimir Jakunin (Rosyjskie Koleje ¯elazne – R¯D).

Na Kremlu przed wizyt¹ dawano do zrozumienia, ¿e Putin bêdzie siê stara³ unikaæ w Pekinie kwestii spornych, np. sprawy nielegalnej migracji Chiñczyków na terytorium Syberii. Jak stwierdzi³ nieoficjalnie jeden z wysokich urzêdników administracji prezydenta, sprawa ta zosta³a bez potrzeby nag³oœniona. Tak¿e kwestia zatrucia przez stronê chiñsk¹ wód rzeki Sungarii (dop³ywu Amuru) zosta³a scedowana na gubernatorów zainteresowanych regionów (gdyby nie sil-ne zaniepokojenie spo³eczsil-ne, nie uczyniono by nawet tego)⁵.

Nic wiêc dziwnego, ¿e wizyta przebiega³a w bardzo przyjacielskiej atmosfe-rze. Rano 21 marca Putin oraz cz³onek Rady Pañstwowej ChRL Tang Jiaxuan oficjalnie zainaugurowali „Rok Rosji” w Rosyjskim Centrum Informacyjnym w Beijing News Plaza Hotel. Podczas ceremonii prezydent Rosji bardzo pozy-tywnie oceni³ rozwój stosunków dwustronnych, a tak¿e podkreœli³ znaczenie wspó³pracy rosyjsko-chiñskiej dla stabilnoœci polityki œwiatowej⁶.

3 Putin to visit China for Year of Russia, <http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/21/con-tent_3949697.htm>, 21.12.2005.

4 À. Àëåêñååâ, Ïóòèí îòêðîåò Ãîä Ðîññèè â Êèòàå, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà”, <http://

www.ng.ru/politics/2006-03-15/2_kartblansh.html>, 15.03.2006.

5 Yu Bin, China-Russia relations: pollution, politics, and partnership, „Comparative Connec-tions” Vol. 7, No. 4 (January 2006). s. 135–137, <http://www.ciaonet.org/olj/cpc/cpc_jan06/

cpc_jan06m.pdf>; Í. Ìåëèêîâà, Íåôòü, ãàç è Øàîëèíü, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà”, <http://

www.ng.ru/politics/2006-03-20/2_shaolin.html>, 20.03.2006.

6 Í. Ìåëèêîâà, Cåâåðî-Åâðîïåéñêèé ãàçîïðîâîä ïî-êèòàéñêè, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà”,

<http://www.ng.ru/politics/2006-03-22/1_gazoprovod.html>, 22.03.2006; Âûñòóïëåíèå [W. Puti-na] íà òîðæåñòâåííîé öåðåìîíèè îòêðûòèÿ Ãîäà Ðîññèè â Êèòàå, 21 ìàðòà 2006 ãîäà, Ïåêèí, <http://www.kremlin.ru/text/appears/2006/03/103414.shtml>.

W trakcie spotkania „na szczycie” poruszano g³ównie kwestie gospodarcze.

Mo¿na domniemywaæ, ¿e politycy rozmawiali o bardzo istotnej dla Chin spra-wie budowy ruroci¹gu dostarczaj¹cego rosyjski gaz⁷. Obydwaj przywódcy pod-pisali tak¿e dokument o charakterze politycznym – Wspóln¹ deklaracjê Rosji i Chin. Oprócz innych zapisów zawiera³a ona stwierdzenia o ponownym rosyj-skim uznaniu „jednych Chin” i sprzeciwie idei niepodleg³oœci Tajwanu oraz uznaniu Tybetu za czêœæ ChRL. Pekin nie odwzajemni³ siê podobnym oœwiad-czeniem w sprawie Czeczenii, ale symboliczny by³ fakt, ¿e porozumienie w sprawie rozwoju inwestycji podpisa³ prezydent Czeczenii A³u A³chanow⁸.

Do wizyty Putina w Pekinie nawi¹zali podczas spotkania w stolicy Chin 16 maja Hu Jintao i minister spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Siergiej

£awrow. Hu Jintao wyrazi³ nadziejê na pobudzenie dwustronnej wspó³pracy w dziedzinach: gospodarczo-handlowej, energetyki, inwestycji i naukowo-tech-nicznej. Obydwaj politycy mówili, ¿e realizacja porozumieñ osi¹gniêtych miê-dzy przywódcami ChRL i Rosji zale¿y ju¿ w du¿ej mierze od odpowiednich resortów i ich dzia³añ⁹.

Oceny wizyty prezydenta Putina by³y i s¹ ró¿norodne. W opinii komentato-rów rosyjskich wizyta mia³a prawdziwie prze³omowe znaczenie, a podpisane umowy mia³y skutkowaæ wejœciem Rosji do pierwszej pi¹tki najwa¿niejszych partnerów Chin, co w efekcie o¿ywi gospodarkê rosyjsk¹¹⁰. Na Zachodzie pod-kreœlano, ¿e mimo podpisania wielu porozumieñ, zapowiadane strategiczne part-nerstwo miêdzy ChRL a Rosj¹ nadal istnieje tylko w sferze deklaracji, a wza-jemne zainteresowanie jest tylko pobie¿ne¹¹.

Koniec 2006 r. przyniós³ wymianê ¿yczeñ i pozdrowieñ miêdzy przywódca-mi obu krajów. Podsumowuj¹c rok, politycy podkreœlili gwa³townie rozwijaj¹ce siê stosunki chiñsko-rosyjskie. Mówili o œcis³ej wspó³pracy na wysokim

szcze-7 Lu Hui, Chinese, Russian presidents hold talks, <http://news.xinhuanet.com/english/2006-03/21/content_4327655.htm>, 21.03.2006; Âñòðå÷à [W. Putina] ñ ðîññèéñêèìè æóðíàëèñòàìè ïî çàâåðøåíèè öåðåìîíèè ïîäïèñàíèÿ ðîññèéñêî-êèòàéñêèõ äîêóìåíòîâ, 21 ìàðòà 2006 ãîäà, Ïåêèí, <http://www.kremlin.ru/appears/2006/03/21/1641_type63377type63380_103402.shtml>.

8 Ñîâìåñòíàÿ äåêëàðàöèÿ Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè è Êèòàéñêîé Íàðîäíîé Ðåñïóáëèêè, Ïåêèí, 21 ìàðò 2006, <http://www.kremlin.ru/events/articles/2006/03/103278/154587.shtml>;

Í. Ìåëèêîâà, Ñåâåðî-Åâðîïåéñêèé ãàçîïðîâîä ïî-êèòàéñêè, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà” <http://

www.ng.ru/politics/2006-03-22/1_gazoprovod.html>, 22.03.2006.

9 Yang Lei, Hu calls for Sino-Russian co-op in big projects, <http://news.xinhuanet.com/english/

2006-05/16/content_4559592.htm>, 16.05.2006; Ñòåíîãðàììà âûñòóïëåíèÿ Ìèíèñòðà èíîñòðàííûõ äåë Ðîññèè Ñ.Â.Ëàâðîâà íà ïðåññ-êîíôåðåíöèè äëÿ ðîññèéñêèõ è çàðóáåæíûõ ÑÌÈ ïî èòîãàì îôèöèàëüíîãî âèçèòà â Êèòàé, Ïåêèí, 16 ìàÿ 2006 ãîäà, <http://www.mid.ru/brp_4.nsf/

2fee282eb6df40e643256999005e6e8c/6b3e59c911cea521c32571710035bff6?OpenDocument>.

10 Zob. m.in. À. Þðîâ, Ðîññèÿ ñìîòðèò íà âîñòîê, íî äóìàåò î Åâðîïå, <http://

www.rian.ru/analytics/20060322/44677595.html>, 22.03.2006.

11 Zob. m.in. P. Moore, Russia/China: «Partners» Struggle With An Unequal Relationship,

<http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/03/f2221dae-56ed-4483-ac2e-02582b18ea53.html>;

Sino-Russian cynicism, „Financial Times” 2006 z 22 marca.

blu oraz efektywnoœci mechanizmów konsultacyjnych. Podkreœlili znaczenie

„Roku Rosji”, wzrost wspó³pracy w wielu dziedzinach (politycznej, gospodar-czej, handlowej, naukowo-technicznej, humanitarnej) oraz strategiczn¹ wspó³-pracê na arenie miêdzynarodowej i regionalnej¹².

Równie bogaty w wydarzenia polityczne by³ „Rok Chin”. Zosta³ on oficjalnie zainaugurowany 26 marca 2007 r. w Moskwie. Wówczas Hu Jintao i W³adimir Putin podpisali kolejn¹ Wspóln¹ deklaracjê Chin i Rosji. Jak ju¿ wielekroæ

wcze-œniej, mówiono w niej o wzmocnieniu zaufania i wspó³pracy dziêki akcji z 2006 r., jednoczeœnie podkreœlono, ¿e obie strony podejm¹ wszelkie niezbêdne wysi³ki, aby zapewniæ wysoki poziom „Roku Chin”. G³owa Pañstwa Œrodka spotka³a siê tak¿e z premierem Michai³em Fradkowem, przewodnicz¹cym Dumy Borysem Gryz³owem i prezydentem Republiki Tatarstanu Mintimerem Shaimiewem¹³.

Okazj¹ do spotkañ przywódców obu pañstw by³y tak¿e szczyty Szanghaj-skiej Organizacji Wspó³pracy (SOW) w czerwcu 2006 i w sierpniu 2007 r., które oprócz spotkañ plenarnych s¹ równie¿ miejscem rozmów dwustronnych. SOW to wa¿ny mechanizm wspó³pracy politycznej, przede wszystkim w sferze bezpie-czeñstwa. Oczywiœcie ka¿de z pañstw cz³onkowskich, w tym Rosja i Chiny, próbuje za jej pomoc¹ osi¹gn¹æ tak¿e w³asne cele. Dla Rosji organizacja jest m.in. instrumentem umacniania pozycji na arenie miêdzynarodowej oraz równo-wa¿enia wp³ywów USA w regionie Azji Œrodkowej. Moskwa sprzeciwia siê natomiast forsowanej przez Pekin idei utworzenia na obszarze pañstw nale¿¹-cych do SOW strefy wolnego handlu. Jednak mimo pewnych rozbie¿noœci inie-jako naturalnej rywalizacji rosyjsko-chiñskiej, nale¿y podkreœliæ, ¿e oba pañstwa potrafi¹ wspó³pracowaæ w zakresie realizacji wspólnych interesów¹⁴.

Niektóre spotkania „na szczycie” mia³y te¿ charakter nieformalny.

Odbywa-³y siê niejako przy okazji konferencji miêdzynarodowych i spotkañ wielostron-nych. Tak by³o np. w czerwcu 2006 r. podczas drugiego szczytu pañstw cz³on-kowskich Konferencji dotycz¹cej wspó³dzia³ania i œrodków budowy zaufania w Azji (CICA) i w lipcu 2006 r., gdy Hu Jintao wzi¹³ udzia³ w dialogu liderów

12 Ïîçäðàâëåíèÿ – Ëèäåðû – Íîâûé Ãîä, 28 äåêàáðÿ 2006 ãîäà, <http://www.kremlin.ru/

text/psmes/2006/12/116044.shtml>; Ïðåäñåäàòåëü Êèòàéñêîé Íàðîäíîé Ðåñïóáëèêè Õó Öçèíüòàî íàïðàâèë Âëàäèìèðó Ïóòèíó ïîçäðàâèòåëüíîå ïîñëàíèå, 31 äåêàáðÿ 2006 ãîäà,

<http://www.kremlin.ru/text/news/2006/12/116266.shtml>.

13 Ñîâìåñòíàÿ äåêëàðàöèÿ Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè è Êèòàéñêîé Íàðîäíîé Ðåñïóáëèêè, Ìîñêâà, 26 ìàðò 2007 <http://www.kremlin.ru/events/articles/2007/03/120593/155372.shtml>;

Ñîâìåñòíàÿ äåêëàðàöèÿ Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè è Êèòàéñêîé Íàðîäíîé Ðåñïóáëèêè, <http://

russian.sme.gov.cn/news/yaowen/20070425/092925.html>, 26.03.2007.

14 A.J.K. Bailes, P. Dunay, P. Guang, M. Troitskiy, The Shanghai Cooperation Organization,

„SIPRI Policy Paper” No. 17 (May 2007), s. 42–50, <http://books.sipri.org/files/PP/SI-PRIPP17.pdf>; À. Æåëåíèí, Í. Ìåëèêîâà, Êèòàé âûòåñíÿåò Ðîññèþ èç Àçèè, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà” <http://www.ng.ru/cis/2007-08-16/1_kitai.html>, 16.08.2007; A. Curanoviæ, Sz. Kardaœ, R. Alf, Polityka zagraniczna Federacji Rosyjskiej w okresie prezydentury W³adimira Putina. Pró-ba bilansu, Warszawa 2008, s. 51–55.

grupy G-8 w St. Petersburgu. W listopadzie tego roku okazj¹ do spotkania sta³ siê 14. szczyt APEC w Hanoi, a w roku nastêpnym szczyt G-8 w Heiligendamm czy wrzeœniowy szczyt APEC w Sydney.

Ponadto spotykali siê szefowie rz¹dów obu krajów. Oficjaln¹ okazj¹ by³o organizowane w listopadzie 2006 r. w Pekinie doroczne, 11. spotkanie premie-rów Chin i Rosji. Wieczorem pierwszego dnia uroczyœcie zakoñczono „Rok Rosji”. Premierzy Fradkow i Wen Jiabao podkreœlili, ¿e przedsiêwziêcie to za-koñczy³o siê sukcesem i pobudzi wspó³pracê miêdzy obu krajami¹⁵. Rok póŸniej w Moskwie spotkali siê premierzy Wiktor Zubkow i Wen Jiabao.

Czêste by³y tak¿e spotkania polityków ni¿szego szczebla. W styczniu 2006 r.

ministrowie spraw zagranicznych Siergiej £awrow i Li Zhaoxing spotkali siê w Londynie w sprawie irañskiego programu nuklearnego (rozmawiano tak¿e o Szanghajskiej Organizacji Wspó³pracy, ekologii i „Roku Rosji”). Sprawie Ira-nu poœwiêcone by³o moskiewskie spotkanie w kwietniu 2006 r. Siergieja £awro-wa z Cui Tiankai, asystentem chiñskiego ministra spraw zagranicznych. W lipcu politycy omawiali sprawê reakcji ONZ na test rakietowy Korei Pó³nocnej. Pro-blematyka koreañska by³a te¿ poruszana podczas wizyty w Moskwie (paŸdzier-nik 2006) specjalnego wys³an(paŸdzier-nika prezydenta ChRL Tang Jiaxuana, który spo-tka³ siê z ministrami £awrowem, Iwanowem i prezydentem Putinem.

W 2007 r. minister £awrow kontynuowa³ spotkania dwustronne, ale ju¿

z nowym partnerem – Yang Jiechi; spotyka³ siê z nim w maju, czerwcu i lipcu.

Zbie¿noœæ interesów oby pañstw by³a widoczna na forum Rady Bezpieczeñstwa ONZ. Kraje te g³osowa³y jednomyœlnie, czy to sprzeciwiaj¹c siê Stanom Zjednoczo-nym (np. veto w sprawie na³o¿enia sankcji na Myanmar w styczniu 2007 r.), czy wspieraj¹c ich inicjatywy (np. zgoda w marcu 2007 r. na zakaz eksportu broni do Iranu i zamro¿enia maj¹tków 28 urzêdników i instytucji irañskich).

Mia³y te¿ miejsce spotkania na ni¿szym szczeblu, jak np. przewodnicz¹cych Sta³ego Komitetu Ogólnochiñskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych Wu Bangguo i Rady Federacji Siergieja Mironowa¹⁶.

15 Ñòåíîãðàôè÷åñêèé îò÷åò î ñîâåùàíèè [W. Putina] ñ ÷ëåíàìè Ïðàâèòåëüñòâà, 13 íîÿáðÿ 2006 ãîäà, Ìîñêâà, <http://www.kremlin.ru/text/appears/2006/11/113751.shtml>; Chi-na, Russia to hold closing ceremony of „Year of Russia”, <http://www.chinadaily.com.cn/china/

2006-10/25/content_716948.htm>, 25.10.2006.

16 Dok³adne kalendarium spotkañ opracowa³ Yu Bin w czasopiœmie „Comparative Connec-tions”: China-Russia Relations: SCO Five Years On: Progress and Growing Pains, Vol. 8, No 2 (July 2006); China-Russia Relations: G-8, Geoeconomics, and Growing „Talk” Fatigue, Vol. 8, No 3 (October 2006); China-Russia Relations: What Follows China’s „Russia Year”?, Vol. 8, No 4 (January 2007); China-Russia Relations: Russia Says „No” to the West, and „Sort of” to China, Vol. 9, No 1 (April 2007); China-Russia Relations: Partying and Posturing for Power, Petro, and Prestige..., Vol. 9, No 2 (July 2007); China-Russia Relations: Between Cooperation and Competi-tion, Vol. 9, No 3 (October 2007); China-Russia Relations: Living with Putin’s Unfading Glory and Dream, Vol. 9, No 4 (January 2008).

„Rok Rosji” i „Rok Chin” przyniós³ równie¿ intensyfikacjê wspó³pracy w dziedzinie gospodarki. 27 stycznia 2006 r. w Harbinie, stolicy prowincji He-ilongjiang granicz¹cej z Rosj¹ i generuj¹cej oko³o 20% wymiany handlowej z pó³nocnym s¹siadem, zakoñczy³o siê spotkanie przewodnicz¹cych regional-nych izb handlowych Chin i Rosji. W efekcie podpisano deklaracjê, w której niepañstwowe organizacje handlowe z Rosji zapowiedzia³y ustanowienie d³ugo-terminowych zwi¹zków z partnerami z Chin. Gotowoœæ do wspó³pracy z rosyj-skimi regionami wyrazili tak¿e przedstawiciele z prowincji Heilongjiang, Lia-oning i Jilin¹⁷. Prowincja by³a tak¿e gospodarzem miêdzynarodowych targów w Harbinie z udzia³em licznej delegacji rosyjskiej¹⁸.

Bardzo wa¿na dla stosunków gospodarczych by³a marcowa wizyta Putina w Pe-kinie i spotkanie z Hu Jintao. 21 marca 2006 r. w obecnoœci obu prezydentów zosta³o podpisanych 14 dokumentów (m.in. porozumienie o wspó³pracy w dziedzi-nie zapobiegania i likwidacji nadzwyczajnych sytuacji, plan konsultacji miêdzy MSZ Rosji i ChRL na 2006 r., porozumienie o wspó³pracy w zakresie rozwoju inwestycji)¹⁹. Kilka umów dotyczy³o wspó³pracy gospodarczej. Rosyjski Gazprom i kon-cern China National Petroleum Corporation (CPNC) podpisa³y porozumienie, w którym strona rosyjska zobowi¹za³a siê dostarczaæ Chinom 30–40 mld m³ gazu w ci¹gu roku. W tym celu mia³yby powstaæ dwa gazoci¹gi – jeden do 2011 r.

z Zachodniej Syberii (d³ugoœci ok. 3 tys. km). Drugi mia³by dostarczaæ surowiec z Syberii Wschodniej (ze z³ó¿ Kowykty lub Sachalinu). Ponadto CPNC podpisa³ umowê z pañstwowym koncernem paliwowym Rosnieft. Rosyjski koncern dziê-ki du¿ej po¿yczce od CPNC pod koniec 2004 r. przej¹³ na przymusowej aukcji najwiêksze z³o¿a ropy naftowej Jukosu, który wczeœniej by³ g³ównym dostawc¹ ropy do Pañstwa Œrodka (sprzedawana by³a g³ównie CPNC). Wspomniana umo-wa dotyczy³a budowy w Chinach rafinerii i powo³ania mieszanej spó³ki, która mia³a zaj¹æ siê dystrybucj¹ paliw na terytorium ChRL. Dla w³adz pekiñskich najistotniejsza z punktu widzenia bezpieczeñstwa energetycznego by³aby budo-wa ruroci¹gu z Syberii. Sprabudo-wa ta od lat wykorzystybudo-wana by³a przez Moskwê jako karta przetargowa w rozgrywce miêdzy Japoni¹ a Chinami – ta pierwsza chce, aby w pierwszej kolejnoœci zrealizowana zosta³a inwestycja ³¹cz¹ca Sybe-riê z Pacyfikiem (sk¹d ropa sz³aby do ca³ej Azji i USA)²⁰. W czasie wizyty

17 ITAR-TASS z 27 stycznia 2006 r.

18 Plans to increase trade with Russia, <http://news.xinhuanet.com/english/2006-03/18/con-tent_4314989.htm>, 18.05.2006.

19 Î ïåðåãîâîðàõ Ïðåçèäåíòà Ðîññèè Â.Â. Ïóòèíà ñ Ïðåäñåäàòåëåì ÊÍÐ Õó Öçèíüòàî, Ïåêèí, 21 ìàðòà 2006 ãîäà, <http://www.mid.ru/ns-rasia.nsf/1083b7937ae580ae432569e7004199c2/

432569d80021985fc3257139002ba25d?OpenDocument>.

20 W 2006 r. Rosja zmieni³a projekt Angarsk-Dacin na projekt nieograniczaj¹cy siê tylko do Chin, ale zak³adaj¹cy dostawy do innych krajów regionu (Korea Po³udniowa, Japonia), gdzie Chiny by³by jednym z wielu odbiorców – Ñ. Êóëèêîâ, Ðîññèÿ-Êèòàé: äðóæáà è âûãîäà, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà”, <http://www.ng.ru/economics/2006-11-02///1_ruschina.html>, 2.11.2006.

sprawa ta nie zosta³a rozstrzygniêta, pewnym ustêpstwem strony rosyjskiej by³a obietnica sfinansowania studium wykonalnoœci ruroci¹gu²¹.

Ponadto federalne przedsiêbiorstwo komunikacji satelitarnej RSCC i China Netcom (Group) Company Limited podpisa³y porozumienie o wzajemnej wspó³-pracy przy organizacji miêdzynarodowych satelitarnych transmisji telewizyj-nych Igrzysk Olimpijskich w 2008 r., RAO JES i State Grid Corporation of China (SGCC) o wszechstronnym opracowaniu projektu dostaw do Chin energii elektrycznej z Rosji²².

Strona rosyjska zapowiada³a, ¿e g³ównym gospodarczym celem wizyty by³o zwiêkszenie wymiany handlowej oraz zmiana jej struktury (zw³aszcza wzrost w eksporcie do ChRL produktów gotowych, a nie tylko surowców i pó³surow-ców). Efektem zaplanowanych na 2006 r. wspólnych projektów ma byæ cztero-krotny wzrost obrotów handlowych – w roku 2010 mia³by on osi¹gn¹æ poziom 80 mld dolarów (z 29 mld w 2005 r.)²³.

Czêœæ tych porozumieñ bardzo szybko doczeka³a siê realizacji. W paŸdzier-niku 2006 r. dziennik „China Daily” poinformowa³, ¿e w ci¹gu piêciu lat rosyj-ski koncern RAO JES wraz z SGCC ma wybudowaæ na granicy sieæ elektrowni dostarczaj¹cych energiê do Chin. Wêgiel bêdzie dostarczany g³ównie ze z³ó¿

syberyjskich, a strona chiñska ma zapewniæ wyposa¿enie. By³ to efekt marcowe-go porozumienia podpisanemarcowe-go miêdzy Anatolijem Czubajsem (RAO) i Liu Zhe-nya (SGCC), zaaprobowanego przez premiera Michai³a Fradkowa podczas jego kwietniowej wizyty w Chinach. Wspó³praca ta jest wa¿na zw³aszcza dla ChRL potrzebuj¹cej ogromnych iloœci energii elektrycznej. Pierwsza faza projektu ju¿

siê rozpoczê³a, a docelowo do Pañstwa Œrodka ma trafiaæ 60 trylionów kilowato-godzin (w 2007 r. by³o to 2–3 tryliony)²⁴. Tak¿e w paŸdzierniku Siergiej

Bog-21 Yao Runping, Russia to build large gas pipelines to China, <http://news.xinhuanet.com/

english/2006-03/22/content_4329019.htm>, 22.03.2006; Í. Ïóñåíêîâà, „Ðîñíåôòü” êàê çåðêàëî ðóññêîé ýâîëþöèè, „Pro et Contra” 2006, nr 2–3, s. 101, <http://www.carnegie.ru/en/pubs/procon-tra/vol10num2-3-full.pdf>.

22 The Russian Satellite Communications Company and China Netcom (Group) Company Limi-ted signed a Memorandum of Understanding about establishing international satellite TV broadca-sting from the Olympic Games 2008, <http://www.rscc.ru/en/news/news/2006.03.22.html>, 22.03.2006; RAO UES Head Anatoly Chubais, China’s State Power Grid Corp. General Manager Liu Zhenya Sign Agreement on Feasibility Study for Sales of Russian Electricity to China, <http://www.rao-ees.ru/en/news/pr_depart/archiv_pr/2006/show.cgi?210306chi.htm>, 21.03.2006; Î ïåðåãîâîðàõ Ïðåçèäåíòà Ðîññèè Â.Â.Ïóòèíà ñ Ïðåäñåäàòåëåì ÊÍÐ Õó Öçèíüòàî, Ïåêèí, 21 ìàðòà 2006 ãîäà,

<http://www.mid.ru/ns-rasia.nsf/1083b7937ae580ae432569e7004199c2/432569d80021 985fc3257139002ba25d?OpenDocument>.

23 Í. Ìåëèêîâà, Íåôòü, ãàç è Øàîëèíü, „Íåçàâèñèìàÿ Ãàçåòà”, <http://www.ng.ru/politics/

2006-03-20/2_shaolin.html>, 20.03.2006.

24 Wang Ying, Russian electricity to light up NE China, „China Daily”, s. 9, <http://www.chi-nadaily.com.cn/cndy/2006-10/12/content_706302.htm>, 12.10.2006; Mo Hong’e, Russia gets ready to supply power to China, <http://news.xinhuanet.com/english/2007-09/19/content_6751555.htm>, 19.09.2007.

danczikow (Rosnieft) i Chen Geng (CNPC) podpisali porozumienie powo³uj¹ce wspólne rosyjsko-chiñskie przedsiêbiorstwo (Rosnieft 51%, CNPC 49%) Vo-stock Energy Ltd, które m.in. ma poszukiwaæ i eksploatowaæ z³o¿a ropy w Rosji.

By³ to sukces strony chiñskiej, której po wieloletnich staraniach uda³o siê wejœæ na rosyjskie rynki energetyczne²⁵.

W listopadzie 2006 r. w stolicy Chin w Beijing International Trade Center odbywa³a siê przemys³owa Rosyjska Wystawa Narodowa (8–13 listopada), w której wziê³o udzia³ ponad 700 wystawców oraz III Rosyjsko-Chiñskie Forum Inwestycyjne (9–13 listopada). Uczestnikami Forum byli wicepremierzy Alek-sander ¯ukow i Wu Yi; zakoñczy³o siê ono podpisaniem protoko³ów o rosyj-skich inwestycjach w Chinach i chiñrosyj-skich w Rosji na sumê ponad 1,5 mld dolarów²⁶. W tym czasie ambasador Rosji w Chinach Siergiej Riazow, podsumo-wuj¹c wydarzenia koñcz¹cego siê roku, podkreœli³, ¿e Moskwa wyda³a 12,5 mln USD na promocjê Rosji w Chinach, czego efektem by³ wzrost obrotów handlo-wych w pierwszych dziewiêciu miesi¹cach roku o 18,8% w porównaniu z analo-gicznym okresem roku ubieg³ego, do poziomu 26,6 mld USD²⁷.

Wa¿na dla rozwoju wspó³pracy gospodarczej by³a wizyta chiñskiego przy-wódcy w Moskwie w marcu 2007 r. Przynios³a podpisanie dziewiêciu dokumen-tów, m.in. porozumienia o wspó³pracy w dziedzinie rozwoju inwestycji miêdzy Krajem Krasnojarskim, Vnesheconombank i The China State Development Bank; porozumienia miêdzy R¯D i Ministerstwem Kolei ChRL o umocnieniu wspó³pracy w dziedzinie przewozu ropy naftowej transportem kolejowym; me-morandum o wspó³pracy naukowo-technicznej miêdzy R¯D i Ministerstwem Kolei ChRL; porozumienia miêdzy Federaln¹ Agencj¹ Kosmiczn¹ a Chiñsk¹ Narodow¹ Administracj¹ Kosmiczn¹ o wspó³pracy w dziedzinie badañ Fobosa iMarsa²⁸.

27 marca Hu Jintao i W³adimir Putin wziêli udzia³ w uroczystoœci inaugura-cji Chiñskiej Wystawy Pañstwowej, najwiêkszego pokazu chiñskiej kultury irozwoju gospodarczego poza granicami ChRL, w którym uczestniczyli wy-stawcy z 31 prowincji chiñskich oraz Specjalnych Regionów Administracyjnych

25 I. Tomberg, Hard Energy Dialog: Lose In The West, Gain In The East, <http://www.energy-daily.com/reports/Hard_Energy_Dialog_Lose_In_The_West_Gain_In_The_East_999.html>, 25.11.2006; Russian PM arrives in China for talks, <http://www.chinadaily.com.cn/china/2006-11/

09/content_729181.htm>, 09.11.2006.

26 Ñòåíîãðàôè÷åñêèé îò÷åò î ñîâåùàíèè [W. Putina] ñ ÷ëåíàìè Ïðàâèòåëüñòâà,

26 Ñòåíîãðàôè÷åñêèé îò÷åò î ñîâåùàíèè [W. Putina] ñ ÷ëåíàìè Ïðàâèòåëüñòâà,