Ponad dwadzieścia lat swej pracy twórczej Anna Kamieńska poświęciła dzieciom, pisząc o nich i dla nich najpierw wierszem, a później także prozą.
W utworach poetyckich zastosowała oryginalny warsztat, łącząc elementy nowatorskie z tradycyjnymi, wyrastającymi zwłaszcza z folkloru ludowego i dziecięcego. Charakterystycznymi dla tych subkultur środkami wyrazu najchętniej kreśliła poetka wizerunki dzieci pochłoniętych zabawą, dzieci
— małych artystów i kreatorów.
W pierwszych utworach epickich budowała świat przedstawiony, korzys
tając z nieograniczonych możliwości wyobraźni i fantazji. Jednak właściwą tym utworom konwenq'ę baśniową zastąpiła wkrótce realizmem. Gdy zaś doszła do wniosku, że najciekawsze sytuaq'e tworzy samo życie, zrezygno
wała zupełnie i z udziwniania świata przedstawionego, i z idealizowania powieściowych postaci. Napisała w ten sposób kilka mądrych książek o dzie
ciństwie.
Dzieciństwo ją fascynowało. Potrafiła nadać piękny artystyczny kształt swoim wspomnieniom, a także obserwacjom dzieci już z pozyq'i dojrzałej kobiety. Tak dalece znała psychikę dzieci, ich mentalność, sposób wartoś
ciowania i przeżywania, że ta dziedzina jej twórczości stanowi prawdziwe studium psychologiczne wieku dziecięcego.
Najczęściej mówiła do młodych czytelników ich własnym językiem, przyj
mując punkt widzenia swych literackich postaci dziecięcych. Ale są w jej do
robku i takie teksty, w których zachowała pisarka status osoby dorosłej, dzie
lącej się z czytelnikami swym doświadczeniem. Tak jest np. w eseju Złote litery,
gdzie przyjęła postać przewodnika po arcydziełach polskiej poezji, oraz w pisanych u schyłku życia utworach, w których przemówiła jako pozosta
jąca pod urokiem Pisma Świętego katechetka.
Twórczość Kamieńskiej dla dzieci obejmuje w sumie dwadzieścia tytułów.
W liczbie tej mieści się sześć zbiorków poetyckich wydanych w latach 1960—1973, zatytułowanych kolejno: Słoneczny lizak, Zajęczy pałac, Pod jabłonią, Dębowa kołyska, W królestwie Plastelinii, Jaworowi ludzie; trzy obszerne współczesne baśnie fantastyczne: W Nieparyżu i gdzie indziej, Samowarek mojego dziadka i Są takie wyspy wydane w latach 1967—1970;
sześć powieści realistycznych, w tym najbardziej znana Rozalka Olaboga z 1968 roku, najmniej znany Sześciopiętrowy dzień z 1975 roku oraz poświęcone dzieciństwu, domowi i rodzinie: Żołnierze i żołnierzyki, Wielkie małe rzeczy, Świat się ciągle zaczyna, Dom w domu, opublikowane w ciągu lat 1971—1982.
Do wymienionych utworów należy dodać wspomniany wcześniej zbiór esejów Złote litery z 1974 roku oraz cztery utwory o tematyce religijnej, czyli: Ojcze nasz, Książka nad książkami, 8 x Radość i Wszystko jest w Psalmach, pow
stałe w latach 1983— 1986.
Niektóre z tych utworów uhonorowane zostały głównymi nagrodami na różnych konkursach w Polsce i za granicą. W Nieparyżu i gdzie indziej uzyskało II nagrodę na międzynarodowym konkursie na utwór fantastyczny w Pradze w 1966 roku oraz w dwa lata później nagrodę speq'alną włoskiego miasta Caorle. W tymże samym 1968 roku w konkursie „Naszej Księgarni” II nagrodą wyróżniono Rozalkę Olaboga, natomiast na III Biennale Sztuki dla Dziecka w Poznaniu w 1973 roku także II nagrodę (Srebrne Koziołki) otrzymał zbiorek poetycki Jaworowi ludzie.
Gdy w 1981 roku odbierała Kamieńska nagrodę Prezesa Rady Ministrów, przypisana tej nagrodzie formuła „za całokształt twórczości dla dzieci i mło
dzieży” miała się już wkrótce okazać nie do końca prawdziwa. Powstałe bo
wiem po tymże 1981 roku dzida, tzn. powieść Dom w domu oraz wszystkie utwory podejmujące tematykę religijną, stanowiły novum w twórczośd K a
mieńskiej dla najmłodszych i w roku 1981 nie mieściły się jeszcze w zasięgu określenia „całokształt twórczośd”. Bo chociaż każda powieść Kamieńskiej w mniejszym lub większym stopniu nasycona była liryzmem, to jednak żadna nie stanowiła tak wyraźnie złożonej poetycko-epickiej struktury, jak wszystkie utwory wydane po 1981 roku (czyli Dom w domu, Ojcze nasz, Książka nad książkami, 8 x Radość, Wszystko jest w Psalmach). Ponadto teksty religijne, przedtem w ogóle przez Kamieńską nie uprawiane, poza nową tematyką przyniosły też nową formę podawczą: bezpośredni, czasem bardzo intymny, dialog z czytelnikiem-dzieckiem.
Że twórczość zmarłej w 1986 roku pisarki w dalszym dągu ceni się bardzo wysoko, świadczy fakt przyznania przez czytelników „Guliwera” na początku 1993 roku III miejsca w konkursie na najbardziej wartościową książkę lat
u *
osiemdziesiątych Książce nad książkami, a więc pozyq'i, która reprezentuje właśnie ostatni okres twórczości Kamieńskiej. Warto nadmienić, że ideą konkursu było wyłonienie tych utworów, które „stanowią trwały dorobek polskiej literatury dla dzieci i młodzieży, łącząc wysokie walory literackie z poczytnością”. W kontekście tego stwierdzenia III miejsce dla wydanej w trzydziestotysięcznym zaledwie nakładzie, w dodatku poważnej w treści Książki nad książkami, tuż po atrakcyjnych powieściach przygodowych M. Musierowicz, Z. Chądzyńskiej i E. Nowackiej, a przed podobnymi utworami J. Niemczuka, K. Sołonowicz-Olbrychskiej, J. Kułmowej i innych, jest nie lada wyróżnieniem. Tym większy podziw budzi ta dziedzina twór
czości Kamieńskiej, jaką jest jej pisarstwo dla dzieci, które notabene nie doczekało się, jak dotąd, rzetelnego opracowania czy chociażby syntetycz
nego ujęcia. Ale też nie uszło ono uwagi krytyków i znawców literatury dla najmłodszych. Zawsze postrzegane było przez nich jako wyjątkowo głębokie i dojrzałe, a przez to — wielce wartościowe.
Na tle polskiej „poezji dziecięcej”, czyli bogatej ilościowo twórczości poetyckiej dla dzieci, stosunkowo niewielkie zbiorki Kamieńskiej wyróżniają się w sposób szczególny. [...] mamy o nich prawo powiedzieć nie: wierszyki, lecz poezja dla dzieci.
Maria J ę d r y c h o w s k a 1
Czerpiąc obficie z inspiracji folklorystycznych, i to zarówno z folkloru ludowego, jak i dziecięcego, troszczy się [Kamieńska] o nadanie wypowie
dziom poetyckim głębszego sensu moralno-filozoficznego i dba zarazem o ich nowoczesny kształt wersyfikacyjny.
Stanisław F r y c i e 2
Afirmacja żyda. Nowatorskie przetwarzanie tradycyjnych wątków. Dzi
wienie się światu. Obrona praw wyobraźni. Oto kanony poetyki Anny Kamieńskiej, które sprawdzają się w pełni w jej [...] twórczości dla dzieci.
Krystyna K u l i c z k o w s k a 3
A. Kamieńska jest mistrzynią w odtwarzaniu dziecięcej psychiki, dziecię
cej mentalności. Cała jej bogata twórczość dla dzieci świadczy o tym, jak 1 M. J ę d r y c h o w s k a : Spotkanie dzieci z twórczością Anny Kamieńskiej. „Ojczyz- na-Polszezyzna” 1992, nr 1, s. 4.
2 S. F r y c i e: Tradycja i nowoczesność we współczesnej poezji dla dzieci. „Polonistyka” 1979, nr 3, s. 170.
3 K. K u l i c z k o w s k a : Las zielony nie jest zielony. W: Taż : W szklanej kuli. Warszawa 1970, s. 195.
dokładnie znała stany dziecięcego ducha. Jego smutki i radości, jego nastroje.
Znała ducha zabawy dzieci.
Zofia K o r z e ń s k a 4
Jako nowatorstwo Kamieńskiej wskazywano brak tradycyjnego happy endu w niektórych jej pozycjach, [...] również zalety stylu, wśród których na pierwszym miejscu wymieniono plastykę szczegółu, dynamizm akcji, liryzm (jak podkreślano, bez sentymentalizmu), realizm (bez naturalizmu), płynne przechodzenie od rzeczywistości jawy do rzeczywistości snu, fantazji, baśni oraz — piękno języka.
Zofia Z a r ę b i a n k a 5
[...] lektura religijnych książek Anny Kamieńskiej kierowanych do dziecka staje się wyzwaniem taże dla dojrzałego czytelnika, wnosi bowiem refleksyjny i poetycki oddech, każe spojrzeć na Biblię w sposób spontaniczny, bezpośre
dni i odczuwać fascynację — jakże dziecięcą — w nadawaniu symbolicznym obrazom treści własnych i własnych przemyśleń, każe odnaleźć w samym sobie dziecko, zagubione gdzieś w labiryncie pamięci.
Grzegorz L e s z c z y ń s k i ®
Twórczość Kamieńskiej jest próbą ocalenia folklorystycznej części naszej kultury. Zawiera też treści uniwersalne, np. chęć oswojenia przyrody przez jej antropomorfizowanie, dążenie do wywołania poczucia bezpieczeństwa przez nawiązywanie do tego, co bliskie i radosne, nadawanie słowom wartości czynów. Wiersze jej noszą znamiona poszukiwań w krainie dziedęcości ogólnych archetypów ludzkości, wprowadzają w problematykę głęboko poję
tego człowieczeństwa, nazywając i pozwalając odczuć podstawowe wartości kultury.
Teresa W i n e k 7
Rzadko który autor książek dla dzieci doczekał się równie pochlebnych opinii o swym dziele. W wypadku Kamieńskiej jest to o tyle ważne i cenne, że pod koniec życia, gdy po wielu bardzo osobistych doświadczeniach zwróciła się pisarka ku Biblii i dała w swych utworach wyraz odkrytej na nowo
* Z. K o r z e ń s k a : Świat dziecka w poezji. Wiersze Anny Kamieńskiej. „Język Polski w Szkole dla Klas IV—VIII” 1992/1993, nr 1/2, s. 10.
5 Z. Z a r ę b i a n k a : Świadectwo słowa. Rzecz o twórczości Anny Kamieńskiej. Kraków 1993, s. 123.
e G. L e s z c z y ń s k i : Książka religijna dla dzieci. O twórczości Anny Kamieńskiej. „Oj- czyzna-Polszczyzna” 1992, nr 1, s. 58.
7 T. W i n e k : O folklorze dziecięcym w wierszach Anny Kamieńskiej dla dzieci. „Wychowa
nie w Przedszkolu” 1986, nr 3, s. 141.
tajemnicy wiary, podzieliła los twórców niewygodnych w obowiązującym jeszcze wówczas systemie i niepożądanych ze względu na wyznawany i pre
zentowany system wartości. Tymczasem właśnie owe wartości i niezwykle dojrzały sposób ich przedstawiania stanowią o wyjątkowej pozyq'i Kamień
skiej wśród innych pisarzy, którzy zdecydowali się tworzyć dla najmłod
szych.
Uznając dzieciństwo za najważniejszy okres życia człowieka, za czas kształtowania się osobowości i psychiki, zachęca Kamieńska nieletnich od
biorców swego literackiego przesłania do nieustannych refleksji nad istotą żyda, wdąga ich do dyskusji na tematy ważkie, podsuwa do rozważenia i ewentualnej akceptaq'i prawdy uniwersalne i ponadczasowe. Bez niepotrzeb
nego moralizatorstwa i dydaktyzmu, przyciszonym tonem, w nastroju niemal kameralnej zadumy wykłada pisarka zasady humanistycznej aflrmaqi współ
czesnego żyda, czasem nawet bardzo trudnego losu. Swym małym bohaterom każe wewnętrznie dojrzewać do pięknych wartośd, takich jak np. dobro, uczdwość, solidarność, bezinteresowność. O dziecku pisze zawsze bardzo ciepło i serdecznie, ze zrozumieniem dla dziecięcych dramatów, z szacunkiem dla dziecięcych chwil szczęścia. W swym pochyleniu nad małym człowiekiem, nad światem jego — jak zwykła mawiać — wielkich małych rzeczy, jest niezwykle wyrozumiała, otwarta i tolerancyjna. Z wszystkich jej utworów emanuje życiowa mądrość i wiara w człowieka.
Z kolei przebogata w każdym utworze warstwa aluzji odsyła młodego czytelnika do tradyq’i literackiej, symbole i znaki zaś — do kontekstu kulturowego. Toteż, jak zauważa cytowana już Teresa Winek:
Utwory Kamieńskiej mogą [...] umożliwić pierwsze spotkanie dziecka ze zjawiskami występującymi w literaturze pięknej. Nowe artystyczne opracowa
nie znanych wątków i tematów podkreśla umowny charakter języka poetyc
kiego, narzucając czytelnikowi zagadnienia estetyczne. Operowanie konwen
cją literacką dokonuje się niejako na oczach dziecka, dlatego może być doskonałą pomocą w przygotowaniu do historycznoliterackiego sposobu czytania utworów.8
Korzyśd płynące z obcowania z taką twórczością długo by wyliczać.
Nie tylko — jak już wykazano — rozwija ono pod względem intelektualnym, nie tylko też oddziałuje na sferę emoqi i uczuć. Gwarantuje młodemu człowiekowi również doznania estetyczne. Bo też wszystko w literackim przekazie Kamieńskiej jest piękne: od formalnego kształtu całego utworu poczynając, na słowie zaś — najprostszym znaku językowym — kończąc.
A jeśli o słowie mowa, należy zaznaczyć, że jest ono dla Kamieńskiej czymś
8 Tamże, s. 142.
więcej niż tylko tworzywem literackim i czymś znacznie ważniejszym niż tylko nośnikiem informacji. Jakkolwiek zawsze było czyste, wolne nawet od skoja
rzeń z tym, co brutalne czy nieprzyzwoite, jakkolwiek od początku starannie wyważone, to pod wpływem kontaktów autorki z Pismem Świętym po
traktowane zostało z jeszcze większym szacunkiem. W ostatnich utworach gospodaruje nim Kamieńska nad wyraz oszczędnie zarówno wtedy, gdy pogłębia jego znaczenie użyciem w metaforze, jak i wówczas, gdy operuje niedomówieniem lub milczeniem.
Jeśli więc poznawcze, wychowawcze i artystyczne walory utworów K a
mieńskiej są tak oczywiste i niezaprzeczalne; jeśli w świetle tego, co ma do powiedzenia i jak to czyni, Kamieńska okazuje się dobrym nauczycielem, mądrym wychowawcą, a nade wszystko wielkim przyjacielem dzieci, to kontakt dzieci z pisarką i jej dziełem jest ze wszech miar pożądany i konieczny.
Dobrze się stało, że Anna Kamieńska znalazła swoje miejsce w obowiązującym od 1985, a w zmodyfikowanej postaci od 1990 roku, programie nauczania języka polskiego w szkole podstawowej oraz w opracowanych pod kątem obu tych programów podręcznikach szkolnych.
Irena Słońska, autorka wypisów dla klasy I, zamieściła w swym podręcz
niku wiersz pt. Babcia — utwór utrzymany w ciepłej tonacji, dotyczący osób i spraw małemu dziecku najbliższych. Jasny i czytelny dla siedmio-i ośmsiedmio-iolatków. Ucznsiedmio-ia klasy V program z 1985 roku oblsiedmio-igował do zapozna
nia się m.in. z wyborem wierszy współczesnych poetów polskich: J. Hara
symowicza, K. Iłłakowiczówny, A. Kamieńskiej, Cz. Miłosza, wskazując równocześnie konkretne utwory tych poetów. Wszystkie one zamieszczone zostały w podręczniku Marii Nagajowej Język i świat. W wypadku Anny Kamieńskiej są to dwa wiersze: Koniec wakacji i Wozem. W obecnie obowią
zującym programie (zatwierdzonym do realizacji od roku szkolnego 1990/1991) odnoszący się do poezji w klasie V zapis brzmi następująco:
„Wiersze poetów dawnych i współczesnych w kręgu domu, rodziny, domo
wego pejzażu”9, przy czym dokładnie wymieniono liryki A. Mickiewicza, M. Konopnickiej, J. Tuwima, K. I. Gałczyńskiego, Cz. Miłosza, A. Kamień
skiej i J. Harasymowicza, które w związku z tym zapisem należy omówić.
Jakkolwiek dokonano zmian w wykazie i autorów, i tekstów, nie dotyczą one ani Końca wakacji i Wozem, ani ich autorki.
Obydwa teksty w pewnym sensie korespondują ze sobą. Oba są w stanie uruchomić dziecięcą wyobraźnię dzięki wymownym metaforom, obydwa nadają się do analizy pozawerbalnej, mogą też stanowić punkt wyjścia do różnych ćwiczeń w mówieniu i pisaniu: bądź to na temat wakacyjnych wspomnień, bądź na temat kończącego się lata, bądź też o atmosferze no
wego roku szkolnego. Od nauczyciela zależy, jak teksty zinterpretuje i w ja
9 Program szkoły podstawowej. Język polski. Klasy IV —VIII. Warszawa 1990, s. 16.
kim uczyni to kontekście. Równocześnie obydwa utwory dzięki nieskom
plikowanej formie stanowią dobry materiał do pierwszych poważnych kontaktów dziecka z poezją i z poetyką opisową, której elementy w dość szerokim zakresie winien przyswoić sobie uczeń klasy V.
W tym samym podręczniku Język i świat znajduje się fragment prozy Anny Kamieńskiej. Zaczerpnięty został z książki Złote litery, a więc z opracowanej z myślą o dzieciach antologii najpiękniejszych, zdaniem poetki, polskich utworów poetyckich, od anonimowych tekstów ludowych poczynając, a na twórczości K. K. Baczyńskiego kończąc. Zamieszczony w podręczniku fragment Złotych liter traktuje o rodowodzie polskiej poezji, który Kamieńska wiąże z pieśnią ludową. Stąd też tytuł O pieśniach ludowych nadała esejowi Kamieńskiej autorka podręcznika M aria Nagajowa. Esej poprzedza krótki wybór pieśni ludowych — jeszcze jednej (po mitach, baśniach i legendach) formy ludowej twórczości opartej na słowie, z którą sukcesywnie zapoznają się piątoklasiści.
Program z 1985 roku zobowiązywał polonistów do zapoznania uczniów klasy VI z wyborem wierszy poetów polskich XX wieku, m.in. z Pastereczką i z Widokiem z gór Anny Kamieńskiej. Te i inne wymienione w programie XX-wieczne utwory poetyckie znalazły swoje miejsce w trzecim rozdziale podręcznika Polubić czytanie autorstwa Marii Nagajowej. Kamieńska zaj
muje tu pozycję szczególną — jej słowa: „Odnajdujemy w poezji coś z prawdy własnego serca”, stanowią m otto do tego rozdziału.
W obecnym programie w części dotyczącej lektury obowiązkowej dla klasy VI jedno z haseł sformułowane zostało ogólnie: „Utwory poetyckie oparte na tematach bliskich przeżyciom i doświadczeniom dzieci w środowis
ku przyrodniczym i społecznym”10, a następnie sprecyzowane: „Wiersze poetów XIX i XX wieku wybrane przez nauczyciela spośród tekstów zamieszczonych w podręczniku lub antologii Krajobraz poezji polskiej"11, po czym uściślone jeszcze bardziej przez wskazanie przykładowych wierszy konkretnych autorów. Taki zapis aż dwukrotnie sugeruje uczącemu moż
liwość doboru tekstów. Przy nazwisku Kamieńskiej umieszczono tytuły identyczne jak w programie z 1985 roku.
Pastereczka jest poetyckim wizerunkiem wiejskiej dziewczyny zaczy- tanej przy pasaniu krów. Jest równocześnie utworem o awansie społecznym i istotnych zmianach w życiu wsi. Widok z gór natomiast to liryk opi
sowy zdolny zaangażować wyobraźnię dziecka i twórczo ją pobudzić tak
że do działań pozawerbalnych. I tym razem obydwa utwory stanowią dob
rą sytuację wyjściową do zapoznania uczniów z podstawami poetyki opi
sowej.
10 Tamże, s. 25.
11 Tamże.
Jak pragnęła tego poetka, można bez trudu za pomocą jej wierszy nawiązać dialog z dzieckiem. Jest to tym łatwiejsze, że podmiot liryczny tych utworów kończy swoje wyznanie bądź to pytaniem retorycznym (Koniec wakacji), bądź dopuszczeniem czytelnika do swoich najskrytszych doznań (Widok z gór).
I jedno, i drugie domaga się ustosunkowania, a więc aktywnego odbioru słowa poetyckiego. W wypadku pozostałych dwóch wierszy (Wozem i Pastereczka), a także fragmentu eseju (O pieśniach ludowych) ku podobnej aktywnej postawie skłaniają umieszczone pod tekstami ciekawe polecenia sformułowane przez autorkę podręczników.
Utwory, o których mowa, mają wśród polonistów opinię wdzięcznego do realizacji materiału lekturowego. Podobają się dzieciom i umożliwiają różnorakie eksperymenty recepcyjne. Na wypadek ewentualnego braku koncepcji (czy „niezrozumialstwa”, o którym Kamieńska-krytyk pisała w 1967 roku12) polonista może skorzystać z fachowego poradnictwa takich auto
rytetów, jak Bożena Chrząstowska, Janina Dietrich czy Janina Wójcik
— autorek (lub redaktorek) książek przedmiotowo-metodycznych dla uczą
cych języka polskiego w klasach V i VI. O „szkolnych” wierszach Kamieńskiej pisała również Zofia Korzeńska w artykułach opublikowanych w kieleckim wydawnictwie „Język Polski w Szkole dla Klas IV—VIII ”. Gwoli rzetelności należałoby odnotować i ten fakt, że w wydanym w 1993 roku alternatywnym podręczniku dla klasy VIII, zatytułowanym W ogrodzie świata, Janina Dietrich zamieściła dwa pozaprogramowe wiersze Kamieńskiej: Definicje oraz *** {Od
chodzimy...). Podręcznik ten nie znalazł jednak zastosowania w praktyce szkolnej.
Jak wynika z dotychczasowych rozważań, zaledwie cztery wskazane programem nauczania wiersze są w tej chwili dla ucznia szkoły podsta
wowej obiektem interpretacji przebogatej twóczości Anny Kamieńskiej. Utwo
rów tych niewiele, co wynika z bardzo ambitnych treści programowych;
w końcu nie tylko pisarstwo Kamieńskiej ma być przedmiotem poznania i analizy w szkole podstawowej. Zrozumiałe jest więc wybiórcze podejście do pisarskich dokonań zarówno Kamieńskiej, jak i innych twórców. Co do wybiórczości jednak...
Wozem i Koniec wakacji — wiersze wspomnieniowe, odwołują się do arkadii dzieciństwa i do spraw dziecku bliskich. Widok z gór, wiersz pejzażowy, ma swoją wewnętrzną warstwę filozoficzną. Pastereczka z kolei stanowi subtelną stylizację ludową. Są to więc wiersze jak najbardziej reprezentatywne dla artystycznych dokonań poetki. Gdy w latach sześćdziesiątych krytykowała ona bylejakość literatury dziecięcej i niepoważne traktowanie młodego czytel
nika, postulowała równocześnie wprowadzenie do szkół poezji współczesnej
12 A. K a m i e ń sk a: Poetom wstęp wzbroniony. W: Taż: Jeden z grzechów pięknych. Lublin 1967, s. 13.
bez obaw, że może być dla dzieci za trudna. Taki więc wybór utworów Kamieńskiej stanowi poniekąd realizację owego postulatu poetki. Szkoda jednak, że wybór ograniczono wyłącznie do pierwszego okresu jej twórczości, do lat pięćdziesiątych.
Pastereczkę zaczerpnięto ze zbiorku O szczęściu (1949—1951), gdzie wiersz opatruje przypisek: „Dembe, 29 lipca 1951”. Pozostałe trzy liryki pochodzą z tomiku Pod chmurami (1955— 1957), przy czym Widok z gór powstał najprawdopodobniej w roku 1955, a Wozem i zamykający zbiorek Koniec wakacji — w 1956. Na tle innych utworów Kamieńskiej z tego okresu
— rozwlekłych w warstwie słownej, naiwnie moralizatorskich w tonie, z podej
rzaną euforią w treści i przesadnie rozbudowanych pod względem formalnym
— są to niewątpliwie najlepsze teksty. Jednak nie najlepsze w ogóle, gdyż takie powstały znacznie później w wyniku ewolucji myślowo-ideowej i artys- tyczno-formalnej zarazem, jaka dokonała się w twórczości Kamieńskiej. Tak dalece odstąpiła ona od dawnej poetyki, tak surowo i z taką rezerwą odniosła się z czasem do swoich wcześniejszych dokonań, że ostatecznie Kamieńska z lat pięćdziesiątych i Kamieńska po roku 1965 to zupełnie inny twórca, inne dzido.
Uczniowie — jak się okazuje — poznają tylko tę część twórczości, w której poetka przemawia wyszukaną metaforą, obrazowym epitetem, bogatą warstwą foniczną tekstu. Szkoda, że zabrakło poetki ważącej słowa, a nawet znaki przestankowe, poetki skrótu myślowego i ascetycznej prostoty wyrazu. Poza tym Pasterecżka ze swoją treścią kojarzy się z nie tak odległymi jeszcze w czasie tendencjami w literaturze PRL-owskiej. Jeśli koniecznie chodzi o przykład stylizacji ludowej, ma ich Kamieńska w swoim dorobku sporo, byłoby więc czym zastąpić nieco naiwną już dziś Pastereczkę.
Dyskutować by też można z autorami programu sprawę doboru tekstów do programowych sformułowań. Koniec wakacji i Wozem stopniem i sposobem realizacji wskazanej przez program tematyki domowo-rodzinnej ustępują wielu innym wierszom Kamieńskiej, której ta tematyka jest przecież szczególnie bliska. Z kolei ani Pasterecżka, ani Widok z gór nie odzwierciedlają przeżyć i doświadczeń dzieci, jak chce tego program. Podobnie rzecz się ma z utworami zamieszczonymi w antologii Krajobraz poezji polskiej — wszystkie13 stanowią
Dyskutować by też można z autorami programu sprawę doboru tekstów do programowych sformułowań. Koniec wakacji i Wozem stopniem i sposobem realizacji wskazanej przez program tematyki domowo-rodzinnej ustępują wielu innym wierszom Kamieńskiej, której ta tematyka jest przecież szczególnie bliska. Z kolei ani Pasterecżka, ani Widok z gór nie odzwierciedlają przeżyć i doświadczeń dzieci, jak chce tego program. Podobnie rzecz się ma z utworami zamieszczonymi w antologii Krajobraz poezji polskiej — wszystkie13 stanowią