i społeczne dla branży odzieżowej
2.2. Ocena wielkości wpływu środowiskowego przemysłu odzieżowego
Mimo że problemy środowiskowe przemysłu odzieżowego zostały szeroko udo-kumentowane w literaturze2, to w praktyce ich rzetelny pomiar i monitorowanie wielkości negatywnego wpływu tego przemysłu na środowisko naturalne wciąż stanowi ogromne wyzwanie. Trudności te wynikają z kilku istotnych czynników, takich jak:
2 S. S. Muthu (ed.), Assessing the Environmental Impact of Textiles and the Clothing Supply Chain, Woodhead Publishing, Cambridge 2014; S. S. Muthu, Evaluation of Sustainability in Textile Industry 2017, [w:] tenże (ed.), Sustainability in the Textile Industry, Springer, Singapore; M. Buttle, D. Vyas, C. Spinks, Evaluating the financial viability and resource implications for new business models in the clothing sector, WRAP, Banbury 2013; W. Gwozdz, K. S. Nielsen, T. Muller, An environmental perspective on clothing consumption: Consumer segments and their behavioral patterns, „Sustainability” 2017, Vol. 9, s. 1–27.
Tabela 6. Oddziaływanie bezpośrednie i pośrednie przemysłu tekstylno-odzieżowego
na środowisko naturalne
Elementy środo-wiska
natural-nego Oddziaływanie bezpośrednie Oddziaływanie pośrednie
Hydrosfera ‒ pobór wody (głębinowej, powierzch-niowej, z sieci miejskiej
‒ stacja uzdatniania wody, oczyszczal-nia ścieków, sprężarkowoczyszczal-nia
‒ zrzuty ścieków do wód powierzchnio-wych, do kanalizacji miejskiej
‒ pranie odzieży, wyrobów
Atmosfera ‒ transport surowców, materiałów ‒ emisja gazów, pyłów,
rozpuszczalni-ków organicznych z produkcji ‒ emisja pyłów i gazów z kotłowni
‒ transport wyrobów, odpadów ‒ prasowanie odzieży i wyrobów ‒ suszenie w suszarkach
elek-trycznych
‒ spalanie zużytych wyrobów Litosfera ‒ składowanie odpadów
poprodukcyj-nych, opakowań, szkła, metali, zuży-tych olejów, smarów, popiołu i żużla z kotłowni, osadów ściekowych
‒ składowanie zużytych wyrobów (powierzchnia wysypiska) ‒ zanieczyszczenie gleby
Źródło: J. Rouba, Ocena wpływu przemysłu włókienniczego na środowisko naturalne oraz
49
2.2. Ocena wielkości wpływu środowiskowego przemysłu odzieżowego • złożoność i globalny charakter łańcucha produkcji wyrobów odzieżowych; • różnorodność stosowanych surowców i metod produkcji;
• różnice dotyczące sposobu użytkowania odzieży;
• ograniczona dostępność rzetelnych i porównywalnych danych wejściowych. W konsekwencji oceny wpływu środowiskowego analizowanego przemysłu, do-stępne w raportach i badaniach, mają jedynie szacunkowy charakter. Dają ogólne wyobrażenie o skali i charakterze problemu. Szacunki Komisji Europejskiej, do-konane w ramach badań Joint Research Centre (JRC) wskazują, że konsumpcja odzieży w 2006 roku była odpowiedzialna za od 2 do 10% całkowitego wpływu konsumpcji krajów Unii Europejskiej na środowisko naturalne (w zależności od rodzaju wpływu), zajmując czwarte miejsce po takich kategoriach jak: budownic-two mieszkaniowe, transport i żywność3. W raporcie Pulse of the Fashion Industry z 2017 roku oszacowano zaś, że w 2015 roku światowy przemysł modowy był od-powiedzialny za zużycie 79 miliardów metrów sześciennych wody, 1715 milionów ton emisji CO2 i 92 milionów ton odpadów. Co więcej, jeśli konsumpcja będzie nadal wzrastać w dotychczasowym tempie, do 2030 roku prognozowane wartości w każdej z analizowanych kategorii wzrosną przynajmniej o 50% (rysunek 18.)4.
3 A. Beton et al., Environmental Improvement Potential of textiles (IMPRO Textiles), Publications Office of the European Union, 2014, s. 8.
4 Pulse of the Fashion Industry 2017, Global Fashion Agenda and The Boston Consulting Group, s. 10, https://globalfashionagenda.com/wp-content/uploads/2017/05/Pulse-of-the-Fashion-Indus-try_2017.pdf (dostęp: 21.03.2019).
W konsekwencji oceny wpływu środowiskowego analizowanego przemysłu, dostępne w raportach i badaniach, mają jedynie szacunkowy charakter. Dają ogólne wyobrażenie o skali i charakterze problemu. Szacunki Komisji Europejskiej, dokonane w ramach badań Joint Research Centre (JRC) wskazują, że konsumpcja odzieży w 2006 roku była odpowiedzialna za od 2 do 10% całkowitego wpływu konsumpcji krajów Unii Europejskiej na środowisko naturalne (w zależności od rodzaju wpływu), zajmując czwarte miejsce po takich kategoriach jak: budownictwo mieszkaniowe, transport i żywność3. W raporcie Pulse of the Fashion
Industry z 2017 roku oszacowano zaś, że w 2015 roku światowy przemysł modowy był
odpowiedzialny za zużycie 79 miliardów metrów sześciennych wody, 1715 milionów ton emisji CO2 i 92 milionów ton odpadów. Co więcej, jeśli konsumpcja będzie nadal wzrastać w dotychczasowym tempie, do 2030 roku prognozowane wartości w każdej z analizowanych kategorii wzrosną przynajmniej o 50% (rysunek 18.)4.
Rysunek 3. Wpływ rosnącej konsumpcji odzieży i obuwia na środowisko naturalne Źródło: Pulse of the Fashion Industry 2017, GFA, s. 10, https://globalfashionagenda.com/wp-content/uploads/2017/05/Pulse-of-the-Fashion-Industry_2017.pdf (dostęp: 21.03.2019).
Zbliżone prognozy, zakładające znaczny wzrost wpływu przemysłu odzieżowego na środowisko naturalne w kolejnych latach, znajdujemy w raporcie McKinsey and Company5, były dokonywane przy założeniu, że do 2025 roku 80% rynków wschodzących osiągnie 3 A. Beton et al., Environmental Improvement Potential of textiles (IMPRO Textiles), Publications Office of the
European Union, 2014, s. 8.
4 Pulse of the Fashion Industry 2017, Global Fashion Agenda and The Boston Consulting Group, s. 10, https://globalfashionagenda.com/wp-content/uploads/2017/05/Pulse-of-the-Fashion-Industry_2017.pdf (dostęp: 21.03.2019).
5 N. Remy, E. Speelman, S. Swartz, Style that’s sustainable: A new fast-fashion formula. Sustainability and
resource productivity, McKinsey and Company, New York 2016, s. 4.
Rysunek 18. Wpływ rosnącej konsumpcji odzieży i obuwia na środowisko naturalne
Źródło: Pulse of the Fashion Industry 2017, GFA, s. 10,
https://globalfashionagenda.com/wp-content/uploads/2017/05/ Pulse-of-the-Fashion-Industry_2017.pdf (dostęp: 21.03.2019).
Zbliżone prognozy, zakładające znaczny wzrost wpływu przemysłu odzieżowego na środowisko naturalne w kolejnych latach, znajdujemy w raporcie McKinsey and Company5. Były one dokonywane przy założeniu, że do 2025 roku 80% rynków wschodzących osiągnie obecny poziom konsumpcji krajów wysokorozwiniętych. Wówczas, według autorów raportu, emisja CO2 wzrosłaby o 77% (z 1714 do 3030 milionów ton), zużycie wody o 20% (z 141 do 170 miliardów metrów sześciennych), zaś użytkowanie gruntów o 7% (z 38 do 41 milionów hektarów).
Analizy dotyczące wpływu środowiskowego przemysłu odzieżowego prowa-dzone są także w skali krajowej. Przykład tego typu szacunków stanowią dane, opracowane przez organizację WRAP (Waste and Resources Action Programme)6, które ilustrują szacowany wpływ rocznej konsumpcji odzieży w Wielkiej Brytanii na środowisko naturalne, z uwzględnieniem śladu węglowego, zużycia wody oraz wytworzonych odpadów (tabela 7.).
Techniką analityczną, która w ocenie środowiskowej produktów czy technologii odgrywa coraz większą rolę jest ocena cyklu życia (Life Cycle Assesment – LCA). Mimo że metodę LCA już od pewnego czasu wykorzystuje się do oceny wpływu sektora tekstylno-odzieżowego na środowisko, to wciąż istnieje stosunkowo niewiel-ka liczba badań, ograniczonych jedynie do niektórych niewiel-kategorii wyrobów odzie-żowych. Dostępne wyniki badań cechuje brak spójności, co utrudnia ich porów-nywanie i ustalanie trendów7. Złożony, geograficznie rozproszony łańcuch dostaw 5 N. Remy, E. Speelman, S. Swartz, Style that’s sustainable: A new fast-fashion formula.
Sustain-ability and resource productivity, McKinsey and Company, New York 2016, s. 4. 6 F. Gracey, D. Moon, Valuing our clothes: the evidence base, WRAP, Banbury 2012.
7 S. S. Muthu, Comparative life cycle assessment of natural and man-made textiles, [w:] S. S. Muthu (ed.), Handbook of Life Cycle Assessment (LCA) of Textiles and Clothing, Woodhead Publishing, Cambridge 2015.
Tabela 7. Szacunkowy wpływ rocznej konsumpcji odzieży
w Wielkiej Brytanii na środowisko naturalne
Obszary wpływu Ślad środowiskowy konsumpcji odzieży w Wielkiej Brytanii Ślad środowiskowy przypadający na gospo-darstwo domowe Ślad środowiskowy gospodarstwa domowego porównywalny do
Powietrze 38 milionów ton CO2 1,5 tony emisji CO2
każde-go roku przejechania samocho-dem 6000 mil Woda 6300 milionów m3 wody więcej niż 200 000 litrów na rok napełnienia wodą ponad 1000 wanien Odpady 1,8 milionów ton mate-riałów 70 kg na rok masy ponad 100 par jean- sów
51
2.2. Ocena wielkości wpływu środowiskowego przemysłu odzieżowego przemysłu odzieżowego determinuje liczbę czynników, trudną do uwzględnienia w LCA. Wyzwaniem staje się kontrola takich czynników jak: zastosowane metody oceny, przyjęte założenia wyjściowe, granice systemu, jednostki funkcjonalne, me-tody zbierania danych, techniki analityczne i jakość dostępnych danych. Czynniki te są kluczowe dla końcowych wyników analizy. Główne bariery dotyczą obecnie braku spójności w zakresie wyboru wskaźników, założeń, definiowania jednostek funkcjo-nalnych i raportowania wyników. Dlatego też za uzasadnione należy uznać opinie, według których powszechnie znane i stosowane metody, np. Product Carbon
Foot-prints (PCF) i Life Cycle Assessment (LCA), w przypadku produktów odzieżowych
znajdują się w początkowej fazie rozwoju, chociaż z powodzeniem wykorzystuje się je w innych sektorach przemysłowych8. Jest to jednocześnie wyzwanie dla badaczy, rozwijających w przyszłości analizy LCA w obszarze tekstyliów i odzieży.
Według raportu Environmental Improvement Potentials of Textiles (IMPRO Tex-
tiles), największy negatywny wpływ środowiskowy jest związany z etapem
pro-dukcji i użytkowania odzieży (rysunek 19.). Dystrybucja oraz czynności w fazie utylizacji mają relatywnie mniejsze znaczenie.
Jednocześnie warto zwrócić uwagę na zróżnicowanie wpływu poszczególnych faz cyklu życia w różnych kategoriach odziaływań, uwzględnianych w analizie LCA9. Faza produkcji dominuje w obciążeniach środowiskowych, związanych 8 S. S. Muthu, Handbook of Life Cycle Assessment (LCA) of Textiles and Clothing, Woodhead
Pub-lishing, Cambridge 2015.
9 A. Reichel et al., Environmental Indicator Report 2014. Environmental impacts of produc-tion-consumption systems in Europe, European Environment Agency, Luxembourg 2014, s. 115–116. -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Różnorodność
ekosystemu Dostepność surowców Zdrowie ludzi
produkcja transport
utylizacja użytkowanie
Rysunek 19. Wpływy środowiskowe konsumpcji tekstyliów i odzieży krajów Unii Europejskiej
(EU27) w cyklu życia produktu
Źródło: opracowanie własne na podstawie A. Beton et al., Environmental Improvement
z różnorodnością ekosystemu ‒ wykorzystywaniem gruntów rolnych, zanieczysz-czeniem gleby oraz wody. Z kolei udział fazy użytkowania wzrasta w obszarze zdro-wia ludzi (dominuje ona w humanoekologii, w kontekście stopnia negatywnego wpływu na użytkownika).
Niezależnie od wymienionych ograniczeń, istniejące analizy LCA pozwalają zidentyfikować główne zagrożenia środowiskowe odnoszące się do przemysłu odzieżowego oraz wskazać etapy cyklu życia o największym negatywnym wpły-wie na środowisko.