Dozór elektroniczny – jak podano wyżej − to nowoczesny system odbywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym – zakłada, że osoba objęta tym systemem nie jest izolowana w zakładzie penitencjarnym. System składa się z dwóch urządzeń – nadajnika, który instaluje się na nodze lub przegubie dłoni, oraz urządze-nia monitującego, zamontowanego w miejscu, które sąd wyznaczył do odbywaurządze-nia kary. Urządzenie monitujące musi być stale podłączone do prądu.
Elektroniczna bransoletka w zamian za odbywanie kary 173 Dotychczasowa praktyka wykazała wiele pozytywnych doświadczeń na gruncie stosowania ustawy. Wszystkie założenia funkcjonalne i wymogi formalno-prawne oraz zadania karno-wykonawcze, w oparciu o które powstawało SDE, sprawdziły się i są permanentnie realizowane.
Najważniejszy cel, który uzasadniał potrzebę wprowadzenia systemu dozoru elek-tronicznego, dotyczył możliwości odbywania kary przez skazanego w nowym systemie, niewymagającym kontroli w warunkach pełnej izolacji, przy pozostawieniu możliwo-ści kontroli zachowania skazanego oraz wykonywania obowiązków nałożonych na nie-go przez sąd. Kontrola skazanenie-go i egzekwowanie rynie-gorów na nienie-go nałożonych jest realizowana w pełnym wymiarze i umożliwia bardzo dokładny, stały nadzór nad jego zachowaniem, połączony z rejestracją w systemie informatycznym.
O walorach systemu SDE świadczy również fakt, że przez pierwsze dwa lata jego funkcjonowania wykonaniem kary w dozorze elektronicznym objęto łącznie populację 3212 skazanych, z czego tylko 225 istotnie naruszyło warunki odbywania kary, określone w postanowieniu sądu penitencjarnego, co skutkowało wycofaniem zezwolenia na od-bywanie kary w SDE i skierowaniem do odbycia kary w warunkach bezwzględnej izo-lacji, a 30 z nich dopuściło się istotnych uszkodzeń urządzeń monitorujących (co było dość częstym zjawiskiem, charakterystycznym przy wdrażaniu tych systemów w innych krajach Europy). Niewielka liczba naruszeń oznacza, że pomimo pobytu w warunkach wolnościowych i nie podlegania reżimowi kontroli penitencjarnej, skazani cenią sobie możliwość odbywania kary w systemie, który umożliwia im kontakt z rodziną, pracą i środowiskiem społecznym, i samodzielnie kontrolują swoje zachowania, dostosowując się do wymogów systemu. Należy podkreślić, że mechanizmy takiej samokontroli mają bardzo pozytywne znaczenie w procesie resocjalizacji i reintegracji społecznej. Dzięki ta-kiemu systemowi odbywania kary skazani mają możliwość nieskrępowanego wykonywa-nia pracy zawodowej, zachowawykonywa-nia więzi i relacji społecznych, kontynuowawykonywa-nia nauki lub realizacji swoich obowiązków rodzinnych, tj. opieki nad osobami od nich zależnymi. SDE daje możliwości bardzo zindywidualizowanego określenia harmonogramu wykonywa-nia kary oraz doboru i określewykonywa-nia dodatkowych obowiązków nakładanych na skazanego.
Za SDE przemawiają nie tylko wyżej wymienione korzyści społeczne i indywidu-alne, lecz także korzyści finansowe. Koszty odbywania kary w SDE są o wiele niższe od kosztów pobytu skazanego w więzieniu – umiejscawiają aktualnie polski system jako jeden z najtańszych w Europie. System Dozoru Elektronicznego istotnie przyczynia się do rozwoju racjonalnej polityki karnej i zwiększenia jej efektywności. Niweluje koszty społeczne, wynikające z długotrwałej izolacji więźniów i osłabienia więzi społecznych.
Ma również bardzo istotne znaczenie dla przeciwdziałania zjawisku tzw. prizonizacji, które polega na uzależnianiu się osób odbywających karę pozbawienia wolności od sys-temu penitencjarnego, przejmującego za skazanego odpowiedzialność za zabezpiecze-nie podstawowych potrzeb życiowych.
Dodatkowym, ale bardzo pożądanym efektem wykonywania kary w Systemie Dozoru Elektronicznego jest również efekt redukcji populacji więziennej, co w spo-sób oczywisty przekłada się na wymierne korzyści finansowe dla budżetu państwa.
Zadania i tezy do dyskusji
Przedstawione studium przypadku jest możliwe zarówno do pracy samodzielnej, jak i grupowej. Do rozwiązania poniższych poleceń niezbędne jest uważne prze-analizowanie przedstawionego powyżej przypadku.
1. Na podstawie przedstawionych faktów, przedstaw własną opinię dotyczącą wprowadzenia Systemu Dozoru Elektronicznego w Polsce pod kątem użytecz-ności ekonomicznej oraz jaki wpływ ma ten system na jakość finansów pu-blicznych (maksymalnie do 10 zdań).
2. Biorąc pod uwagę prezentowane na rysunkach 1 i 2 dane, dokonaj symulacji, ilu skazanych odbywałoby karę pozbawienia wolności w SDE w latach 2011−2014 przy założeniu, że odsetek przyjętych wniosków ze zgodą na odbywanie kary po-zbawienia wolności w SDE zwiększyłby się o 15%. Wynik przedstaw na wykresie.
3. Na podstawie prezentowanych danych oblicz średnioroczny koszt utrzymania jednego skazanego w Systemie Dozoru Elektronicznego w latach 2012−2014.
Na podstawie danych przedstawionych na rysunku 4 określ, jaki jest procentowy średni poziom stosowania kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elek-tronicznego w województwach: mazowieckim, warmińsko-mazurskim, śląskim i podkarpackim.
Bibliografia
Bałandynowicz, A. (2005). Opinia do projektu Ustawy o zmianie ustawy – kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 3750). Warszawa:
Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu RP.
Dyl, K., Janicki, G. (2005). Dozór elektroniczny. Zeszyty Prawnicze UKSW, (2).
Kiełtyka, A., Ważny, A. (2011). Ustawa o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Komentarz. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kotowski, W., Kurzępa, B. (2009a). Dozór elektroniczny. Komentarz praktyczny. War-szawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Elektroniczna bransoletka w zamian za odbywanie kary 175 Kotowski, W., Kurzępa, B. (2009b). Dozór elektroniczny – zarys problematyki.
Probacja, (2).
Kozaczuk, F. (red.) (2009). Zagadnienia readaptacji społecznej skazanych. Rzeszów:
Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Litwinowicz, A. (2006). Dozór elektroniczny a wymiar sprawiedliwości karnej w Polsce – próba oceny z perspektywy celów kary kryminalnej. Edukacja Prawnicza, (5).
Mazur, H. (2009). Dozór elektroniczny w procesie karnym. Prokuratura i Prawo, (7−8), s. 124−135.
Moczydłowski, P. (2006). Przestępca na uwięzi. Elektroniczny monitoring sprawców przestępstw. Warszawa: Wydawnictwo Ius et Lex.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 lutego 2009 r. w sprawie szcze-gółowych warunków technicznych urządzeń wchodzących w skład środków technicznych w systemie dozoru elektronicznego, a także sposobu organizowa-nia tych urządzeń w system oraz sposobu przekazywaorganizowa-nia danych wewnątrz tego systemu. Dz.U. z 2009 r., nr 45, poz. 369.
Stefański, R.A. (2007). Kara pozbawienia wolności w systemie dozoru elektroniczne-go. Wojskowy Przegląd Prawniczy, 244(4).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. Dz.U. z 1997 r., nr 88 poz. 553 z późn. zm.
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Dz.U. z 2007 r., nr 191 poz. 1366 z późn. zm.
Uzasadnienie do projektu ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego wraz z projektami podsta-wowych aktów wykonawczych (Druk nr 1237). Warszawa: Sejm RP V kadencja.
www.dozorelektroniczny.gov.pl (październik 2015).
www.isws.ms.gov.pl/pl/porownania-krajowe (październik 2015).