Głównym zadaniem opisywanej grupy funkcjonariuszy SB była inwigilacja pracowników i studentów krakowskich szkół wyższych, w tym także UJ, czyli
89 IPN Kr 059/704, Wniosek o nadanie stopnia kapitana Milicji Obywatelskiej z 30 VIII 1983 r., k. 83v.
90 Ibidem, Raport z 14 VI 1984 r., k. 89.
91 Ibidem, Raport z 27 VIII 1983 r., k. 82; z 24 I 1984 r., k. 84; z 14 VI 1984 r., k. 89; ibidem, Wniosek personalny z 30 XI 1989 r., k. 97; z 17 I 1990 r., k. 98.
92 IPN Kr 0158/5, Akta personalne. Funkcjonariusz SB Franciszek Waśko, s. Zofii, ur. 27 IV 1944 r., Opi-nia służbowa z 3 V 1986 r., k. 83–84; ibidem, OpiOpi-nia o przebiegu i warunkach służby z 27 III 1990 r., k. 97.
Wydział III/III–1 WUSW w Krakowie i jego funkcjonariusze
43 – jak określano to w oficjalnych dokumentach esbeckich – ochrona tych instytucji.
Naczelnik Wydziału, jego zastępcy oraz kierownicy Sekcji inicjowali, nadzorowali i koordynowali pracę swoich funkcjonariuszy. Ci zaś prowadzili działania operacyj-ne, zakładając kolejne sprawy operacyjnego sprawdzenia czy sprawy operacyjnego rozpracowania, ale przede wszystkim tworząc sieć osobowych źródeł informacji.
Każdy z funkcjonariuszy, w tym naczelnik i jego zastępcy, prowadził swoich agen-tów. Co pewien czas zmieniano oficerów prowadzących poszczególnych tajnych współpracowników. Aktywność funkcjonariuszy w tym względzie była podstawą ich okresowej oceny, w której uwzględniano również inne elementy.
W 1985 r. naczelnik Wydziału III–1 Wiesław Hryniewicz wystawiając opinię służbową Mariuszowi Stanisławskiemu po pięciu latach jego pracy w tymże Wy-dziale, stwierdził: W Wydziale III–1 ppor. M[ariuszowi] Stanisławskiemu powie-rzono odcinek ochrony środowiska pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiel-lońskiego, gdzie aktywnie przystąpił do organizacji pracy operacyjnej, prowadząc 1 sprawę obiektową, kontynuując rozpracowanie 1 SOR, 4 SOS, posiadając na swym koncie 8 TW, w tym 4 TW pozyskane osobiście, 5 KTW oraz 2 KO. Osiągane wyniki i efekty świadczą o dobrym przygotowaniu do wykonywania zadań służbo-wych i znajomości zasad pracy operacyjnej, pomimo stosunkowo krótkiego okresu pracy. W podejmowanych przedsięwzięciach związanych z kontynuacją i realizacją spraw operacyjnych, jak również na odcinku organizacji i pozyskiwania nowych osobowych źródeł informacji, wykazał się dużą samodzielnością i inicjatywą93.
Zbigniew Cioś po ukończeniu WSO MO w Szczytnie został zatrudniony w Wy-dziale III jako odpowiedzialny za zabezpieczenie środowiska studenckiego UJ. Pod koniec grudnia 1980 r. w jego opinii pojawiła się adnotacja: Posiada na kontakcie 7 źródeł informacji, z czego 3 zostały pozyskane w br. W pracy ze źródłami i pro-wadzonych sprawach operacyjnych przejawia aktywność i inicjatywę94. Dwa lata później naczelnik Wydziału III–1 odnotował: Por. Cioś Zbigniew jako samodzielny pracownik prowadzi pracę operacyjną na odcinku środowiska studenckiego UJ, posiadając na swym stanie 4 TW i 2 KTW95.
Mirosław Chećko po przejściu w 1985 r. z Wydziału V do Wydziału III–1 otrzymał odcinek ochrony pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Przekazano mu do prowadzenia 2 SOR, 2 SOS oraz 1 SO, które stopniowo poznaje, wymagając w ich prowadzeniu umiarkowanego i stałego nadzoru. [...] Na swym stanie posiada przekazane mu dwie jednostki TW, 2 KTW i 1 KO96. W następnym roku prowadził już czterech tajnych współpracowników97.
Stan liczebny siatki swoich OZI zwiększał także Tadeusz Rusek, któremu po-wierzono ochronę środowiska studenckiego UJ. W 1984 r., po roku pracy, miał dwóch tajnych współpracowników i opracowywał dwóch kandydatów na tajnych
93 IPN Kr 059/875, Opinia służbowa z 12 II 1985 r., k. 65.
94 IPN Kr 059/588, Wniosek personalny z 2 XII 1980 r., k. 54.
95 Ibidem, Wniosek personalny z 10 XI 1982 r., k. 59.
96 IPN Kr 059/881, Opinia służbowa z 17 XII 1985 r., k. 81.
97 Ibidem, Wniosek personalny z 24 XI 1986 r., k. 88.
„Jagiellończyk”
44
współpracowników. W 1985 r. prowadził już pięciu TW, a w dwa lata później ośmiu. W tym czasie z trzech do sześciu wzrosła również liczba prowadzonych przez niego spraw98.
W 1985 r. w ankiecie osobowej Jan Krawczyk podał: Od 1980 jestem Z[astęp]cą N[aczelni]ka Wydz[iału] III–1, przy czym od 1 sierpnia 1985 kieruję międzywydzia-łową grupą ds. nielegalnej poligrafii99. Jeszcze w 1988 r. we wniosku personalnym do Andrzeja Więckowskiego szef WUSW w Krakowie gen. Jerzy Gruba zapisał:
Pod jego kierownictwem i przy bezpośrednim udziale Wydział III SB uzyskał liczą-ce się wyniki w zakresie zwalczania nielegalnej poligrafii i dywersji ideologicznej wśród młodzieży akademickiej100.
Ryszard Strączek rozpoczynając w 1978 r. pracę w Wydziale III, został skie-rowany do Sekcji III–B, która zajmowała się rozpracowywaniem niezależnych struktur w środowisku młodzieży akademickiej (SKS, następnie NZS). W 1984 r.
był zaangażowany w jedną sprawę obiektową, cztery sprawy operacyjnego roz-pracowania, trzy sprawy operacyjnego sprawdzenia. Prowadził trzynastu tajnych współpracowników, z czego sam pozyskał jedenastu101.
Na początku lat osiemdziesiątych, a zwłaszcza po wprowadzeniu stanu wojen-nego, wobec dużej liczby osób zaangażowanych w działalność antypaństwową kierownictwo Wydziału III–1 uznało sieć OZI na UJ za niewystarczającą. Dlatego też we wrześniu 1983 r. Mariusz Stanisławski otrzymał polecenie wytypowania do 1 listopada dwóch kandydatów na tajnych współpracowników spośród pracow-ników naukowych Instytutu Filologii Polskiej, a Radosław Gutkowski kolejnych dwóch spośród zatrudnionych w Collegium Paderevianum. Ponadto Gutkowski miał wytypować dwóch KTW w Bibliotece Jagiellońskiej, a Stanisławski – do 1 grudnia – trzech na Wydziale Matematyki i Fizyki oraz na Wydziale Chemii i trzech kolejnych w Towarzystwie Asystentów UJ. Ambitne zadanie postawio-no przed Stanisławem Knapikiem. Do 30 listopada 1983 r. oczekiwapostawio-no od niego wytypowania dwóch KTW w Instytucie Filozofii, trzech na Wydziale Prawa i Ad-ministracji, dwóch na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi i trzech w administracji centralnej. Ponadto w ciągu roku akademickiego 1983/1984 planowano rozbudowę sieci agenturalnej wśród studentów. Miało ją wzmocnić czterech tajnych współpra-cowników na Wydziale Filozoficzno-Historycznym, czterech na Wydziale Filolo-gicznym, trzech na Wydziale Matematyki i Fizyki oraz na Wydziale Chemii i po dwóch na Wydziale Prawa i Administracji oraz na Wydziale BiNoZ102.
W 1987 r. związki funkcjonariuszy SB z prowadzonymi przez nich na UJ osobo-wymi źródłami informacji wyglądały następująco: wśród pracowników Wydziału
98 IPN Kr 059/828, Akta personalne. Funkcjonariusz SB Tadeusz Rusek, s. Józefa, ur. 3 XI 1956 r., Opinia służbowa z 22 V 1984 r., k. 57; ibidem, Opinia służbowa z 28 X 1985 r., k. 61; ibidem, Wniosek personalny z 25 X 1985 r., k. 62; ibidem, Opinia służbowa z 20 V 1987 r., k. 68–69.
99 IPN Kr 059/754, Ankieta osobowa z 6 I 1989 r., k. 31.
100 IPN Kr 059/767, Wniosek o nadanie stopnia podpułkownika Milicji Obywatelskiej z 6 VI 1988 r., k. 113v.
101 IPN Kr 059/704, Raport z 27 VIII 1983 r., k. 82; ibidem, Opinia służbowa z 28 VI 1984 r., k. 87.
102 IPN Kr 056/96, Plan rozbudowy sieci TW w obiektach i środowiskach ochranianych przez Wydział III–1, k. 69–71.
Wydział III/III–1 WUSW w Krakowie i jego funkcjonariusze
45 Prawa i Administracji działali TW ps. „Bart” (prowadzący kpt. Franciszek Waśko), TW ps. „Marco” (prowadzący ppłk Wiesław Hryniewicz103) i TW ps. „Robert”
(prowadzący por. Mirosław Chećko), a wśród studentów TW ps. „Adamek” (pro-wadzący kpt. Franciszek Waśko), TW ps. „Grzegorz” (pro(pro-wadzący chor. Mieczy-sław Maj) i TW ps. „Telex” (prowadzący por. RadoMieczy-sław Gutkowski); środowisko studenckie Wydziału Filozoficzno-Historycznego kontrolowali w Instytucie Histo-rii TW ps. „Marcin” (prowadzący ppor. Tadeusz Rusek) i TW ps. „Damian” (prowa-dzący chor. Mieczysław Maj) oraz TW ps. „Agnieszka” (prowa(prowa-dzący ppor. Tadeusz Rusek) i TW ps. „Wojtek” (prowadzący por. Radosław Gutkowski) – oboje z socjo-logii, natomiast kadra miała w swym gronie TW ps. „4436” z historii (prowadzący chor. Mieczysław Maj), TW ps. „Stec” i TW ps. „Piotr” – obaj z religioznawstwa, a także TW ps. „Filozof” z filozofii (we wszystkich trzech wypadkach prowadzącym był kpt. Franciszek Waśko); na Wydziale Filologicznym w Instytucie Germanistyki pozyskano TW ps. „Olgierd” (prowadzący ppłk Wiesław Hryniewicz), a swoimi fachowymi radami mieli wspierać SB dwaj konsultanci o pseudonimach „Czech”
i „Pasza”104; Wydział Fizyki i Matematyki miał trzech agentów–naukowców – TW ps. „Józef” (prowadzący por. Radosław Gutkowski), TW ps. „Kazimierz” i TW ps. „Lew” (obaj prowadzeni przez kpt. Franciszka Waśkę); na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi donosy pisali TW ps. „Adam” (prowadzący kpt. Franciszek Waśko), TW ps. „Żalgiris” (prowadzący por. Radosław Gutkowski), TW ps. „Jan” i TW ps. „Aleksander” (obu prowadził ppor. Mirosław Chećko); na Wydziale Chemii aktywny był TW ps. „Zalewski” (prowadzący por. Radosław Gutkowski).
Tajni współpracownicy werbowani byli przez SB także w innych jednostkach organizacyjnych UJ: TW ps. „Zwierzyniecki” w Bibliotece Jagiellońskiej (prowa-dzący por. Radosław Gutkowski), TW ps. „Adam” w Studium Wychowania Fi-zycznego (prowadzący ppor. Tadeusz Rusek), TW ps. „Wojciech” w Dziale Spraw Pracowniczych (prowadzący ppor. Mirosław Chećko), TW ps. „Stary” w Składni-cy Paszportowej (prowadząSkładni-cy por. Radosław Gutkowski), TW ps. „Kruk” w Dziale Współpracy z Zagranicą (prowadzący ppor. Mirosław Chećko), TW ps. „Tadeusz”
w Bursie im. Stanisława Pigonia (prowadzący por. Radosław Gutkowski), a TW ps. „VB” w Dziale Transportu (prowadzący chor. Mieczysław Maj). Ponadto z SB współpracował kontakt operacyjny „MR” w Studium Praktycznej Nauki Ję-zyków Obcych (prowadzący por. Radosław Gutkowski), kontakt operacyjny „AT”
w Samodzielnej Sekcji Rewizji Gospodarczej (prowadzący kpt. Franciszek Waśko), kontakt operacyjny „Art” w Dziale Organizacji (prowadzący chor. Mieczysław Maj), a kontakt służbowy „SK” w Dziale Remontów i Konserwacji (prowadzący por. Radosław Gutkowski).
103 W tym czasie naczelnik Wydziału III–1, co świadczy o wielkim znaczeniu, jakie SB przypisywała działalności TW ps. „Marco”, por. W. Frazik, F. Musiał, M. Szpytma, M. Wenklar, Ludzie bezpieki wojewódz-twa krakowskiego…, s. 97, 243–244.
104 Por.: rozdział 2 niniejszej pracy „Sieć agenturalna SB na Uniwersytecie Jagiellońskim”; K. Królas, P. Franaszek, Historia konsultanta Paszy, „Alma Mater” 2006/2007, nr 87–88, s. 98–99.
„Jagiellończyk”
46