Odmienne części mowy Rzeczownik (Substantivul)

Rodzaj. W języku rumuńskim występują trzy rodzaje: męski (rum. masculin), żeński (rum. feminin) i nijaki (rum. neutru). Ten ostatni jest charakterystyczny dla języka rumuńskiego, w przeciwieństwie do pozostałych języków romańskich (z wyjątkiem języka włoskiego), które tego rodzaju nie rozróżniają. W językach południowosłowiańskich:

staro-cerkiewno-słowiańskim, bułgarskim i serbskim również zachowały się trzy rodzaje.

Jednakże istnienie rodzaju neutrum w języku rumuńskim nie można tłumaczyć wpływem słowiańskim¹⁹³. Kategoria neutrum obejmuje z reguły rzeczy nieożywione, np. piron

‘ćwiek’, vifor ‘wicher’.

Dosyć często zapożyczenia słowiańskie były adaptowane w rumuńszczyznie w innym rodzaju, niż w języku pochodzenia, co wynikało z różnic fonetycznych i semantycznych. W kontekście istnienia rodzaju neutrum w języku rumuńskim, ważnym spostrzeżeniem jest fakt, iż niewiele neutrów słowiańskich zachowało tutaj swój rodzaj.

Słowiańskie rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na –o, w języku rumuńskim

192 M. Mitu, Wyrazy rumuńskie pochodzenia słowiańskiego z etymonem podlegającym fleksji [w:] Словенска етимологија данас, Београд 2007, s. 325.

193 F. Dimitrescu, Istoria limbii române, Bucureşti 1978, s. 214-216.

zmieniały rodzaj na żeński, np.: scs. mito > rum. mită, bg. greblo > rum. greblă. Podobnie w przypadku rzeczowników zakończonych na –ije, –(en)ije, –(an)ije, w scs. były to końcówki neutrum, natomiast w języku rumuńskim są to końcówki rodzaju żeńskiego, np. scs.

milosrъdie > rum. milosirdie, scs. mąčenije > rum. mucenie, scs. propovědanije > rum. propovedanie.

Poza kryterium fonetycznym, istotną rolę w zmianie rodzaju pełniło kryterium semantyczne. W systemie języka rumuńskiego bardzo konsekwentnie rozróżniana jest kategoria rzeczowników żywotnych i nieżywotnych. W związku z tym, np. nazwy zwierząt, jako żywotne przyjmują rodzaj męski lub żeński, np. veveriţă (f), ştiucă (f), zimbru (m), gligan (m). W rzadkich przypadkach rumuńskie nazwy zwierząt można zaobserwować w rodzaju nijakim i dotyczy to głównie nazw zbiorowych, a nie poszczególnych gatunków, np. dobitoc (n) < bg. dobitъk (m), pripas (n) < cs. pripasъ (m), zmeu (n) < scs. zmii (m)¹⁹⁴ (te dwa ostatnie występują również w rodzaju męskim). Wiele spośród rzeczowników rodzaju męskiego, było adaptowanych przez język rumuński jako rodzaj nijaki, np. scs. razboj > rum. zbroi, scs. duchъ > rum. duh, choć zdarzają się również zmiany masculinum na femininum, np. scs. měsęcь > rum. mesiţă (prawdopodobnie pod wpływem istniejącego w rumuńskim wyrazu rodzimego lună (f) ‘miesiąc’), scs. molь > rum. molie. W języku rumuńskim można również zaobserwować odwrotną zmianę: rodzaju żeńskiego na rodzaj męski, np. scs. maslina > măslin ‘drzewko oliwne’, obok scs. maslina > rum. (f) maslină ‘oliwka (owoc)’, zwłaszcza gdy taka zmiana rodzaju jest podyktowana rumuńskim sposobem tworzenia nazewnictwa drzew sadowniczych, które zawsze występują jako masculina.

W XVI wieku następują pewne zmiany rodzajów w obrębie języka rumuńskiego.

Ówczesne neutra, we współczesnym języku rumuńskim przyjęły formy masculinum, dotyczy to zarówno słownictwa rodzimego, jak i przejętego ze słowiańszczyzny, np.

współ. rum. (m) obraz (pl. obraji), w 1588 miał jeszcze formę neutrum: obraz (pl. obraze), podobnie współ. rum. (m) stâlp , w 1581 poświadczone w liczbie mnogiej jako (m) stâlpii, obok starszej formy z 1574: (n) stâlpurile.

194 Nie ma to pokrycia w językach słowiańskich, gdzie wyrazy określające młode zwierzęta są głównie rodzaju nijakiego, np. scs. žrěbę por. rum. mânz (m).

Deklinacja. W języku rumuńskim rozróżnia się trzy typy deklinacji rzeczowników.

I deklinacja obejmuje wszystkie rzeczowniki rodzaju żeńskiego, z końcówką –ă, również słowiańskie neutra zakończone na –o, które w języku rumuńskim przyjęły formę femininów, np. scs. pravilo > rum. pravilă. Należą tu także maskulina zakończone na –ă, np. rum. popă < scs. (m) popъ, rum. slugă < scs. (m) sluga, chociaż ten ostatni obok formy męskiej, występuje w identycznej formie żeńskiej.

II deklinacja obejmuje masculina i neutra zakończone na spółgłoskę (końcówka ø), np. (n.) găvozd < scs. gvozdъ, –u sylabiczne, np. (n.) gâlciu < srb. grlić, semiwokaliczne –i, np.

(m.) preliubodeai < scs. prěljuboděi.

III deklinacja obejmuje rzeczowniki we wszystkich rodzajach zakończone na –e, chociaż w przypadku zapożyczeń słowiańskich wszystkie rzeczowniki z końcówką –e to rumuńskie feminina, np. voie < scs. volja, pajişte < bg. pasište, ostie < scs. ostь.

Jednym z najbardziej znaczących wpływów słowiańskich na język rumuński jest kompleksowe zachowanie systemu łacińskich przypadków w stosunku do pozostałych języków romańskich¹⁹⁵. W języku rumuńskim występuje pięć przypadków: nominativus i accusativus, które mają wspólną formę (luncă, basm), podobnie jak genetivus i dativus (luncăi, basmului) oraz vocativus. W kontekście zapożyczeń słowiańskich najciekawszym przypadkiem jest ten ostatni. Język rumuński jest jedynym językiem romańskim posiadającym formę wołacza w rodzaju męskim i żeńskim, co z pewnością można wytłumaczyć wpływem słowiańskim, chociaż vocativus w rumuńskim jest kontynuacją łaciny, a nie późniejszym zapożyczeniem słowiańskim¹⁹⁶. Bez wątpienia słowiańskim zapożyczeniem jest jednak końcówka wołacza –o¹⁹⁷ dla rzeczowników rodzaju żeńskiego zakończonych w mianowniku na –ă ( –a): babă – babo!, Maria – Mario!, podobnie jak w języku staro-cerkiewno-słowiańskim –o jest końcówką wołacza femininów z tematem –a (žena – ženo!). Końcówki vocativu dla rodzaju męskiego, są kontynuantami łacińskimi (–

195 E. Seidel, Elemente sintactice slave în limba română, Bucureşti 1958, s. 85.

196 por. ILR, s. 303; F. Dimitrescu, op. cit., s. 209-212.

197 Końcówka słowiańskiego wołacza –o, jako końcówka gramatyczna, nie uległa zmianom fonetycznym w języku rumuńskim; por. W. Mańczak, „Kwartalnik filologiczny”, III, 1956, s. 50.

e¹⁹⁸: robe!) lub wykształciły się w obrębie języka rumuńskiego (sg. m. –ule: boierule!, pl. m. – lor: boierilor!, również dla pl. f. babelor!).

Obecnie w języku rumuńskim panuje tendencja do zanikania form specyficznych dla vocativu wypieranych przez formy nominativu. Formy wołacza zachowały się jedynie w celu podkreślenia stopnia pokrewieństwa i zażyłości: maico! nevasto!. W niektórych przypadkach służą do rozróżnienia semantycznego homonimów, np. soră – soro! ‘siostra’, soră – soră! ‘pielęgniarka’.

Podczas zapożyczania wyrazów słowiańskich do języka rumuńskiego często dochodziło do zmiany części mowy. Najczęściej miało to miejsce w przypadku słowiańskich przymiotników, które w języku rumuńskim są kontynuowane jako rzeczowniki, np. cs. (adj.) sporъ ‘obfity, wydajny’ > rum. (s.) spor ‘wydajność, dobrobyt’, cs.

(adj.) otьčinъ ‘ojcowski’ > rum. (s.) ocean ‘dziedzic’, cs. (adj.) zъlovьstivъ ‘bezbożny’ > rum. (s.) zlocestiv ‘bluźnierca’, choć przkształceniu ulegały również inne części mowy, np.

przysłówki – scs. (adv.) ugodьno ‘przyjemnie’ > rum. (s.) ogodnă ‘przyjemniość’. Czasami zmiana tego typu była podyktowana przeniesieniem znaczenia z wyrazu określanego na wyraz określający, np. scs. učitelьna kъniga ‘księga z naukami (naukowa)’ > rum. (s.) ucitelnă

‘księga z naukami’.

Przymiotnik (Adjectivul).

Struktura przymiotników rumuńskich jest oparta na strukturze przymiotników w języku łacińskim, przyjmując następujące końcówki singularis: (m, n) –ø, –u, (f) –ă, np. bogat – bogată, lub (m, f, n) –e, np. iute.

Zdecydowana większość słowiańskich przymiotników twardotematowych z końcówką –ъ, została zaadaptowana na gruncie rumuńskim według modelu dwukońcówkowego, dla rodzaju męskiego i nijakiego przyjmując końcówkę –ø, a dla

198 Niektórzy uczeni w końcówce –e dopatrują się korzeni słowiańskich, gdzie faktycznie rzeczowniki rodzaju męskiego z tematem –o tworzą formy wołacza zakończone na –e, np. rob – robe! otьcь – otьče!.

Jednak ta słowiańska forma, zbieżna z łacińską, przyczyniła się jedynie do wzmocnienia końcówki –e dla rodzaju męskiego w języku rumuńskim. Podobnie nie należy doszukiwać się pochodzenia słowiańskiego w końcówce –le, jako zapożyczenia z języka bułgarskiego, por. bg. – božele! I. Pătruţ uważa, że zbieżność bułgarskiego i rumuńskiego systemu deklinacyjnego wynika ze współżycia tych dwóch narodów. Jest zatem tutaj mowa o wzajemnych wpływach; por. ILR, s. 303.

rodzaju żeńskiego –ă, np. rum. prost (proastă) < scs. prostъ, rum. băl (bălă) < scs. bělъ, rum.

sfânt (sfântă) < scs. svętъ, rum. scump (scumpă) < scs. skąpъ. Podobnie zachowują się nieliczne zapożyczone przymiotniki słowiańskie miękkotematowe z końcówką –ь, np. rum. pogan <

scs. poganь, rum. slobod < scs. svobodь.

Spośród przymiotników słowiańskich, które dla rodzaju męskiego i nijakiego przyjęły końcówkę –u można wymienić jedynie rum. mândru < scs. mądrъ oraz oblu < scs.

obьlъ. Biorąc pod uwagę rozwój fonetyczny tych dwóch przymiotników, końcówka –u jest wynikiem obecności spółgłoski zwarto-wybuchowej + spółotwarta.

Z końcówką –e wspólną dla wszystkich rodzajów zostały adaptowane w języku rumuńskim tylko nieliczne przymiotniki słowiańskie, np. rum. iute < scs. ljutъ, rum.

nimoaşte < scs. nemoštъ.

Dosyć często można znaleźć przykłady, kiedy to przymiotnik zapożyczony przyjął w języku rumuńskim inny sufiks niż w oryginale. Najczęstszą zmianą jest dodanie do zapożyczanego wyrazu słowiańskiego z końcówką twardotematową –nъ, -inъ, -ьnъ łacińskiego przyrostka –icus. Wynikiem kontaminacji elementu słowiańskiego i łacińskiego jest rumuński sufiks –nic¹⁹⁹, np. rum. dostoinic, vrednic, straşnic, plodnic, podobnic < scs. dostoinъ, vrědьnъ, strašьnъ, plodьnъ, podobьnъ. Podobne zmiany można zaobserwować w przypadku inne sufiksów rumuńskich, np. rum. vrăcebnicesc < scs. vračьbьnъ + –icesc²⁰⁰, rum. zglobiu <

scs. zъlobivъ + –iu (< łac. –ivus), rum. gângav < scs. gągъnivъ.

Sufiksy przymiotników zapożyczonych bezpośrednio z języków bułgarskiego i serbskiego pozostają identyczne jak w etymonie, np. rum. mârşav < bg. mъršav, rum. sărac

< bg., srb. sirak, rum. griv < bg. griv.

Z reguły przymiotniki zapożyczone funkcjonują w języku rumuńskim we wszystkich rodzajach. Istnieje jednak pewna grupa, która została zapożyczona tylko w jednym rodzaju i na gruncie rumuńskim nie rozwinęły się jej formy w innych rodzajach. Z

199 Dubletem rum. sufiksu przymiotnikowego –nic < słow. ьnъ + łac. -icus jest sufiks –nic, który w języku scs. i cs. był przyrostkiem derywującym rzeczowniki. Do języka rumuńskiego przeszedł wraz z takimi zapożyczeniami jak: rum. (s.) zaconic < scs. (s.) zakonьnikъ, rum. (s.) voinic < cs. (s.) vojnikъ, rum. (s.) ucenic <

scs. (s.) učenikъ. Rzeczowniki słowiańskie zakończone na –nic mogły być przejęte do języka rumuńskiego jako przymiotniki z tym samym sufiksem, np. scs. (s.) sъvadьnikъ > rum. (adj.) sfadnic, sfadnică, scs. (s.) zavistьnikъ > rum. (adj.) zavistnic, zavistnică; por. G. Pascu, Sufixele româneşti, Bucureşti 1916, s. 335.

200 Sufiks –icesc jest pochodzenia rosyjskiego, szczególnie popularny w słowotwórstwie rumuńskim w XVII i I połowie XVIII wieku; H. Misterski op. cit., s. 78.

języka religijnego zostały zapożyczone przymiotniki rodzaju żeńskiego: rum. precista < scs.

prěčista oraz rum. preapodobnă < scs. prěpodobьna. Ten ostatni ma swój odpowiednik w rodzaju męskim, jednakże w innej formie: rum. preapodobnic < scs. prěpodobьnъ + -nic.

Również przymiotnik rum. gotov < scs. gotovъ istnieje w języku rumuńskim jedynie jako masculinum.

W języku rumuńskim do XVI wieku, stopień superlativus absolutus tworzony był również za pomocą słowiańskiego morfemu prě, obok łacińskich przysłówków foarte, mult czy vârtos, np. rum. preapodobit ‘bardzo wierzący’, rum. preaprost ‘bardzo głupi’, rum.

preaînţelept por. pol. przemądry. Obecnie prea + przymiotnik wyraża przesadę, wyolbrzymienie, np. rum. prea prost ‘zbyt głupi’, choć niekiedy może jeszcze wspomagać formy superlativu, np. rum. nici prea mult, nici prea puţin dosłownie ‘ani bardzo dużo, ani bardzo mało’²⁰¹.

Liczebnik (Numeralul).

Nazwy liczebników głównych, poza kilkoma wyjątkami, kontynuują nazewnictwo łacińskie, np. un, doi, cinci < łac. unus, duo, quinque. Do wspomnianych wyjątków należy rum. sută ‘sto’ < por. scs. sъto. Jest to jedyny przypadek, gdzie jer słaby uległ wokalizacji, co może świadczyć o bardzo wczesnym okresie zapożyczenia, kiedy taka zmiana fonetyczna była jeszcze możliwa²⁰². Liczebniki główne od 11 do 19 naśladują słowiański system²⁰³, tzn. złożone z elementów łacińskich są tworzone na wzór słowiański, np. scs.

jedinъ na desęte > rum. unsprezece, gdzie słowiańskie na jest zastąpione rumuńskim spre (<

łac. super), por. łac. undecim, fr. onze. Podobnie rzecz się ma z liczebnikami dziesiątkowymi od 20 do 90, rumuński również nie podąża tu za typem łacińskim, por. łac. viginti, triginta, ale za słowiańskim, np. scs. dъva desęti > rum. douăzeci, scs. tri/trije desęti > rum. treizeci.

Dziesiątki wraz z jednościami, np. rum. trezeci şi trei ‘trzydzieści trzy’, rum. şaizeci şi şase

‘sześćdziesiąt sześć’, zostały utworzone za pomocą spójnika şi ‘i’, podobnie jak w łacinie,

201 F. Dimitrescu, op. cit., s. 241-242.

202 Problem pochodzenia rum. sută jest bliżej omówiony przez I. Patruţa w artykule Le roumain sută [w:]

Actele celui de al. XII-lea Congres internaţional de lingvistică şi de filologie romanică, II, 1971, s. 1061-1068, por. ILR, s. 304.

203 Taki sposób tworzenia liczebników głównych od 11-19 jest równocześnie wspólną cechą wszystkich języków (za wyjątkiem greckiego) należących do bałkańskiej ligii językowej; ELR, s.600.

por. tres et triginta, septem et sexaginta. Ta forma została wzmocniona pod wpływem słowiańskim, por. scs. tri desęti i tri, šestь desętъ i šestь²⁰⁴.

Ciekawą słowiańską kalką lingwistyczną jest rum. întuneric (< por. łac. intunicare) które w sensie dosłownym oznacza ‘mrok’, ‘ciemność’, natomiast w języku epoki średniowiecza używane było również jako liczebnik główny ‘10 000’, lub oznaczało

‘mnóstwo’, tak samo jak scs. tьma ‘ciemność’, ‘mnóstwo’, ‘10 000’.

Wśród liczebników niewiele można odnaleźć bezpośrednich zapożyczeń słowiańskich. Jedynym liczebnikiem poświadczonym w XVII wieku jest liczebnik porządkowy (numeralul ordinal) rum. treti ‘1. trzeci w randze bojarskiej, 2. trzeci’ < scs. tretijь (obecnie archaizm), natomiast współczesne rumuńskie słowniki odnotowywują zapożyczenie z późniejszego okresu – liczebnik cząstkowy (numeralul fracţionar, partitiv) rum. sfert ‘ćwiartka, kwadrans’< scs. četvrьtъ.

Zaimek (Pronumele).

Język rumuński dysponuje dużym bogactwem form pronominalnych, bardzo jednolitych pod względem etymologicznym, ponieważ wszystkie one pochodzą z łaciny.

W tekstach i dokumentach słowiańsko-rumuńskich można jednak odnaleźć bardzo nieliczne słowiańskie zaimki, np. rum. az < scs. azъ ‘ja’, rum. imrec ‘taki jak’ < cs. imę rekъ

‘to znaczy’. Obydwa te zaimki to slawizmy archaiczne, niespotykane w języku potocznym.

Czasownik (Verbul).

Wszystkie zapożyczone czasowniki słowiańskie należą do IV koniugacji rumuńskiej z końcówką –i (î), np. a ispiti, a milui, a precupi, a hrăni, pârî, a se căi etc, odmieniane według typu fleksyjnego z sufiksem –esc, np. ispitesc, miluiesc, hrănesc, pâresc, mă căiesc²⁰⁵. Czasowniki te można podzielić na podgrupy w zależności od tematu praesentis i

204 W językach romańskich ta forma zachowała się w języku francuskim jedynie w liczebnikach 21, 31 etc., por. fr. vingt et un, trente et un, a także w języku hiszpańskim, podobnie jak w rumuńskim, por. hiszp. veinte y uno, veinte y cinco.

205 Do wyjątku należy np. omorî z odmianą omor, omori…, chociaż w XVI wieku można napotkać formę z sufiksem –esc: omorěşte; por. ILR, s. 544.

infinitivi etymonu, które są podstawą do klasyfikacji typów koniugacyjnych w języku staro-cerkiewno-słowiańskim. Czasowniki słowiańskie należące do III koniugacji scs. z tematem praes. na –jo/ –je (temat inf. na –a), zyskały w języku rumuńskim temat infinitivu na –u, który wywodzi się z formy 1. osoby liczby pojedynczej, np. rum. povinui < scs.

povinują (inf. povinovati), rum. milui < scs. milują (inf. milovati), rum. pomăzui < scs. pomazują (inf. pomazovati). Od tematu 1. osoby czasownika innych koniugacji scs. również tworzone były niekiedy formy rumuńskiego bezokolicznika, np. rum. pristăni < scs. pristaną (inf.

pristati). Czasowniki, które w scs. należały do I grupy koniugacyjnej z tematem preas. –o/–

e – (temat inf. równy rdzeniowi), w języku rumuńskim przyjęły formę z tematem infinitivu na –ă –, np. rum. nadăi < scs. naděją (inf. nadějati), rum. se căi < scs. kają sę (inf. kajati).

Inną podgrupą są czasowniki z końcówką bezokolicznika –î. Jest to typ fleksyjny, który powstał w języku rumuńskim drogą ewolucji fonetycznej i należą tu czasowniki (zarówno łacińskie, jak i zapożyczone z różnych języków), których rdzeń zakończony jest twardym r, np. scs. zamoriti > rum. zămorî, scs. zadrati > rum. zădărî, scs. pьrěati > rum. pârî.

Największą grupę stanowią czasowniki, których rumuńską formę należałoby tłumaczyć procesem powstawania krótkiej formy czasownika²⁰⁶, np. scs. navoditi, paliti, trъpěti > rum.

năvodi, pali, târpi. Być może, podobnie jak w przypadkach przedstawionych powyżej, wpływ na taką formę bezokolicznika mógł mieć temat preas. –i– słowiańskich czasowników, ponieważ zdecydowana ich większość należała do IV grupy koniugacyjnej (temat praes. oraz inf. na –i–).

Bezokolicznik. Od wielu lat językoznawcy nie są zgodni co do powstania rumuńskiej, krótkiej formy bezokolicznika, np. a citi, por. citire. Ostatecznie jego powstanie wyjaśnia się bądź poprzez działanie czynników wewnątrzjęzykowych natury fonetycznej, morfosyntaktycznej i leksykalnej, bądź poprzez wpływy obce (słowiańskie).

Zwolennikiem tej drugiej tezy są między innymi M. Křepinsky oraz I. Gălăbov, którzy uważają, że skrócenie formy infinitivu dokonało się pod wpływem języka bułgarskiego i serbskiego, gdzie doszło do podobnego zjawiska (apokopy ostatniej sylaby –ti, por. stbg.

206 Oczywiście proces powstania krótkich form bezokolicznika dotyczy również czasowników omówionych powyżej.

biti štъ > bg. bi štъ.)²⁰⁷. Natomiast P. Beneš dodaje, że do powstania formy krótkiej bezokolicznika doszło poprzez skrzyżowanie elementu łacińskiego (por. łac. cant-a-re, ven-i-re) oraz słowiańskiego. Fenomen ten miał się dokonać najpierw w obrębie IV grupy koniugacyjnej, w skład której weszła przeważająca większość zapożyczonych czasowników, poprzez haplologię czasowników słowiańskich zakończonych na –titi, np.

scs. svętiti, platiti, razvratiti > rum. sfinţi, plăti, răzvrăti. Analogicznie ta tendencja przeniosła się na pozostałe czasowniki słowiańskie z IV grupy, np. scs. ljubiti, tąžiti, cs. tlъmačiti >

rum. iubi, tânji, tălmăci, a następnie na czasowniki z pozostałych grup koniugacyjnych (gdzie łac. –re odpowiadało słow. –ti), por. łac. audire > rum. auzire > auzi, łac. cantare >

rum. cântare > cânta.

Biorąc pod uwagę fakt, że zjawisko skrócenia bezokolicznika nie jest jedynie specyficzną właściwością języka rumuńskiego, ale dotyczy również innych języków romańskich (oraz słowiańskich), skłaniać by się można bardziej ku tezie J. Bycka. Uważa on, że do skrócenia bezokolicznika doszło samoistnie na gruncie rumuńskim w drodze niezależnej ewolucji językowej. Ten rozwój został wymuszony potrzebą rozróżnienia podwójnej wartości form na –re: jako infinitivu, np. citire ‘czytać’ oraz jako rzeczownika odczasownikowego, np. citire ‘czytanie’²⁰⁸.

Aspekt. W języku rumuńskim, podobnie jak w pozostałych językach słowiańskich aspekt czasownika jest oddany za pomocą czasu perfectum (dokonanego), np. am dormit i imperfectum (ciągłego): dormeam. W językach słowiańskich aspekt czasownika może być tworzony za pomocą przedrostków (rum. preverbe), np. scs. povъtoriti, raslabiti, zamysliti. Do języka rumuńskiego zostały zapożyczone czasowniki słowiańskie wraz z aspektualnym prefiksem (głównie poprzez tłumaczenia ksiąg religijnych w XVI i XVII wieku), np. rum.

poftori, pogoni, presădi, răslăbi. Mimo dużej liczby zapożyczonych czasowników wyrażających za pomocą prefiksów dokonaność, proces ten nie rozszerzył się gruncie rumuńskim.

Przedrostki słowiańskie typu ras-, prě-, po-, za- jako integralna część wyrazu zapożyczanego została mechanicznie przejęta do języka rumuńskiego, np. scs. pogrąziti (sę) > rum. pogrăzui,

207 F. Dimitrescu, op. cit., s. 327-328; bg. bi štъ < scs. hъštą ‘chcę’ – czasownik posiłkowy tworzący bułgarskie futurum.

208 J. Byck, Studii şi articole, Bucureşti, 1967, s. 147; por. F. Dimitrescu, op. cit., s. 328.

scs. prěobrazovati > rum. preobrăzui, scs. rasăždati > rum. răsăjdui, scs. zamysliti > rum.

zamisli²⁰⁹.

Strona zwrotna. Pod wpływem języka słowiańskiego umocniły się formy medium w języku rumuńskim. Czasowniki zwrotne można podzielić na dwie kategorie: 1.

czasowniki, które przejęły bezpośrednio z języków słowiańskich formę zwrotną, np. rum.

a se căi < scs. kajati sę, rum. a se nadăi < scs. nadějati sę, rum. a se săblăzni < scs. sъblazniti sę;

2. czasowniki (różnego pochodzenia), które skalkowały formę zwrotną według modelu słowiańskiego, np. rum. a se gândi (< por. węg. gond) por. bg. dumam sę, rum. a se ruga (<

łac. rogare) por. scs. moliti sę²¹⁰.