Ustawa o pracow nikach sam orządow ych w yróżnia odpow ie dzialność porządkow ą i dyscyplinarną, ustawa o służbie cywilnej re guluje jedynie kwestie odpowiedzialności dyscyplinarnej.
W przypadku przew inień m niejszej wagi bezpośredni przeło żony m ianow anego pracow nika sam orządow ego nakłada karę po rządkow ą upom nienia, przesyłając mu stosow ne zaw iadom ienie na piśm ie (art. 26 ust. 1 ups). U pom niany m oże w ciągu trzech dni od dnia doręczenia zawiadom ienia o ukaraniu odwołać się do osoby upo ważnionej w im ieniu pracodaw cy sam orządow ego do rozstrzygania w tych sprawach (art. 26 ust. 2 ups).
N atom iast w spraw ach dyscyplinarnych orzekają w obec m ia nowanych pracow ników sam orządow ych kom isje dyscyplinarne I i II instancji. W skład kom isji I instancji w chodzą pracow nicy sa morządowi zatrudnieni na podstawie powołania lub mianowania, w y brani przez radę gm iny lub zgrom adzenie zw iązku m iędzygm inne go. Organy te w ybierają rów nież członków kom isji II instancji, ale jedynie spośród radnych. Członków wymienionych wyżej komisji w y biera się na okres kadencji rady lub zgrom adzenia (art. 27 ups). Spo śród pracow ników sam orządow ych m ianow anych, w chodzących w skład komisji dyscyplinarnej I instancji, wójt, burm istrz, prezydent w yznacza rzecznika dyscyplinarnego (art. 29 ups).
Zasady pow oływ ania składu komisji dyscyplinarnych, tryb po stępow ania dyscyplinarnego, zasady w ydaw ania i w ykonyw ania orzeczeń kom isji i inne spraw y określa Rada M inistrów w drodze rozporządzenia (art. 30 u p s).11 A zatem aktem w ykonaw czym do
11 Rozporządzenie Rady M inistrów z 9 lipca 1990 r. w spraw ie p o w o ły wania komisji dyscyplinarnych orzekających za naruszenie ob ow iązk ów przez
ustawy określono szczegółowo sposób postępowania przed komisjami dyscyplinarnym i. Rzecznik dyscyplinarny, powoływany przez wójta, burm istrza czy prezydenta lub kierow nika jednostki adm inistracyj nej gm iny (§10 ust. 2) prow adzi postępow anie w yjaśniające (§10 ust. 1) i składa w niosek o w szczęcie postępow ania dyscyplinarne go (§ 13 pkt. 2). O bw iniony m a praw o do obrony. W razie braku obrońcy przew odniczący kom isji I instancji m oże wyznaczyć obroń cę z urzędu, je ż e li w y m ag a ją tego okoliczności spraw y (§ 26). W spraw ie orzeka kom plet w składzie trzyosobow ym (§ 5 ust. 2), w głosow aniu w iększością głosów (§ 38 ust. 2), po przeprow adze niu jaw nej rozprawy, chyba że przew odniczący kom pletu orzekają cego w yłączy jej jaw n o ść (§ 28). Od orzeczenia kom isji dyscypli narnej I instancji przysługuje stronom odwołanie do komisji II instancji w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia za pośrednictw em ko m isji I instancji (§ 44 ust. 1 i 2).
Odpowiedzialność dyscyplinarna nie tylko urzędników, ale wszyst kich członków korpusu służby cywilnej zdecydowanie bardziej szcze gółow o została określona w ustaw ie o służbie cywilnej. W sprawach m niejszej wagi, jak stanowi art. 108 use, członek korpusu m oże zostać ukarany przez dyrektora generalnego urzędu upomnieniem, poprze dzonym fakultatywnym postępowaniem wyjaśniającym. Podobnie jak w w ypadku m ianow anego pracow nika samorządowego, upomniany członek korpusu może w ciągu siedmiu dni od wymierzenia kary wnieść sprzeciw do dyrektora generalnego. W takiej sytuacji dyrektor gene ralny przekazuje sprawę rzecznikow i dyscyplinarnemu.
W spraw ach w iększej wagi postępow anie dyscyplinarne może zostać w szczęte w term inie trzech m iesięcy od pow zięcia przez dy rektora generalnego urzędu w iadom ości o naruszeniu obow iązków lub w okresie dw óch lat od popełnienia tego czynu (art. 106 ust. 2 use). O w szczęcie postępow ania dyscyplinarnego wnosi rzecznik dyscyplinarny, pow ołany przez dyrektora generalnego spośród pod ległych m u urzędników służby cyw ilnej (art. 117 ust. 1, art. 118 use). m ianow anych pracow ników sam orządow ych i postępow ania przed tymi kom i sjam i, D z. U. 1990, nr 57, poz. 336.
Po przeprow adzeniu postępow ania w yjaśniającego (art. 117 ust. 2 use) decyduje o złożeniu wniosku lub umorzeniu postępowania. Spra wy dyscyplinarne urzędników służby cyw ilnej rozpo znają kom isje dyscyplinarne. W I instancji - kom isja dyscyplinarna urzędu, w II instancji - Wyższa Komisja Dyscyplinarna Służby Cywilnej (art. 109 use).
Kom isję orzekającą w I instancji, w m yśl art. 110 use, p ow o łuje dyrektor generalny urzędu spośród członków korpusu służby cy wilnej. Komisja liczy co najm niej dziesięciu członków , w tym p rze wodniczącego i jego zastępców powołanych przez kom isję z jej gro na. Powołanie kom isji następuje na okres lat trzech. Jej tryb działa nia określa regulamin uchw alony przez kom isję i zatw ierdzony przez dyrektora generalnego urzędu.
Komisję dyscyplinarną II instancji, zgodnie z art. I l l use, p o wołuje Prezes Rady M inistrów na w niosek Szefa Służby Cyw ilnej spośród urzędników służby cywilnej. W yższa K om isja D yscyplinar na, pow ołana na okres sześciu lat, liczy jedenastu członków . P o wołuje ze swojego grona przew odniczącego i zastępców. Pracuje zgodnie z trybem określonym w regulaminie przez siebie uchwalonym.
W wypadku złożenia wniosku przez rzecznika dyscyplinarne go postępow anie w szczyna kom isja I instancji (art. 118 use), orze kająca w składzie trzy lub pięcioosobow ym w zależności od rodzaju sprawy, a więc grożącej kary dyscyplinarnej (art. 116,118 ust. 1 use). Obwinionem u przysługuje praw o do obrony, w tym do u stanow ie nia obrońcy. Jeśli czyn jego byłby zagrożony karą wydalenia ze służby, na w niosek rzecznika, przew odniczący składu orzekającego w yzna cza obrońcę spośród urzędników służby cywilnej (art. 118 ust. 2 use). O rzeczenie kom isji następuje po przeprow adzeniu rozpraw y, która, poza pew nym i w yjątkam i, odbyw a się jaw nie. Od orzeczenia komisji I instancji stronom przysługuje odw ołanie w term inie czter nastu dni od dnia doręczenia orzeczenia (art. 114, art. 118 ust. 7 use). Postępowanie przed W yższą K om isja D yscyplinarną prowadzi się według procedury określonej dla komisji I instancji, w e wszystkich kwestiach procesowych nie uregulowanych w ustawie stosuje się prze pisy kodeksu postępowania karnego (art. 119 ust. 1, art. 122 use).
Od orzeczenia W yższej Kom isji D yscyplinarnej stronom oraz Szefowi Służby Cywilnej przysługuje odw ołanie do Sądu Apelacyj nego w W arszawie, którego rozpatrzenie następuje w edług przepi sów kodeksu postępow ania cyw ilnego odnoszących się do apelacji (art. 119 ust. 2 i 3 use).
U staw a o służbie cyw ilnej w art. 107 w ylicza katalog kar dys cyplinarnych osobno wobec urzędników, osobno zaś wobec pracow ników służby cyw ilnej. N atom iast katalog kar przew idyw anych w postępow aniu dyscyplinarnym wobec m ianowanych pracowników sam orządow ych określony został w ustaw ie o pracow nikach urzę dów państw ow ych,12 do której odw ołuje się art. 25 ups.
W obu om aw ianych ustawach przewidziano m ożliwość zawie szenia w pełnieniu obow iązków pracow niczych m ianow anego pra cow nika sam orządow ego (art. 9 ups) oraz urzędnika służby cyw il nej (art. 59 use) w w ypadku, jeżeli zostało w szczęte przeciw ko nie mu postępow anie dyscyplinarne.
O kres zaw ieszenia m oże trw ać nie dłużej niż przez trzy mie siące, z tym że w przypadku służby cyw ilnej generalnie na czas trw ania postępow ania dyscyplinarnego. Jednakow o uregulow ano kw estię upraw nienia do wynagrodzenia oraz innych świadczeń przy sługujących w ram ach stosunku pracy. Jednak konstrukcję zaw ie szenia rozszerza bardziej ustaw a o służbie cyw ilnej poprzez ustale nie, że okres zw ieszenia w licza się do okresu zatrudnienia, od któ rego zależą upraw nienia pracow nicze w służbie cywilnej
6. Rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy