Periodyzacja działalności jednostek sam orządu terytorialnego odnosi się zarów no do planow ania tej działalności, ja k rów nież w y konania planu i sporządzenia spraw ozdaw czości. Pow szechnie
sto-sow any okres roku w budżetach jednostek sam orządu terytorialne go je s t uzasadniony analogicznym i rozw iązaniam i w budżecie pań stw a i odpow iada podstaw ow em u okresow i rozliczeń finansow ych oraz cyklow i aktyw ności gospodarczej i społecznej. Statystyka pań stw ow a prow adzona jest rów nież w podstaw ow ych okresach rocz nych pokryw ających się z rokiem kalendarzow ym . Podobnie pod staw ow ym okresem obrachunkow ym w rachunkow ości jest okres roku, ale niekoniecznie pokryw ający się z rokiem kalendarzow ym . Dla prow adzenia rachunkow ości jest to kluczow a kw estia ze w zglę du na zam ykanie na koniec każdego roku obrotow ego ksiąg rachun kow ych i sporządzanie spraw ozdań finansow ych. O kres roku obro tow ego w rachunkow ości jednostki musi się pokryw ać z rokiem po datkow ym podatku dochodow ego od osób praw nych, a przepisy po datkow e stanow ią, że rokiem podatkow ym je st 12 kolejnych m ie sięcy bez określania m iesiąca początkow ego. W przypadku innych podatków okresem rozliczeniow ym je st jed n ak rok kalendarzowy. W rachunkow ości jak o jed n o z kryteriów klasyfikacji m ajątku sto suje się horyzont czasowy. A ktyw a bieżące p odlegają zużyciu lub transform acji w środki pieniężne w trakcie norm alnego cyklu eks ploatacyjnego, które długość określa się jak o rok czasu od dnia bi lansow ego. W sektorze publicznym dom inują aktyw a bieżące.8
W planow aniu finansow ym czynnik czasu m a specjalne zna czenie, co w ynika z faktu zm ieniającej się wartości pieniądza w cza sie. Z jednej strony w gospodarce w ystępują procesy inflacyjne po legające na utracie w artości pieniądza z drugiej strony w ystępują ró żn ice p o m ięd zy o b ec n ą i p rz y szłą w a rto ścią pieniądza, który w w yniku przekształcenia w kapitał finansow y przynosi dochody w postaci o p rocentow ania.9 Z m iana w artości pieniądza w czasie w pływ a na gospodarkę finansow ą sam orządu terytorialnego. Pla now ane dochody ustalane na początku roku nie podlegają zm ianom
8 W. A. N ow ak R achunkow ość sektora publiczn eg o , PW N, Warszawa 1998, s. 125.
związanym z ruchem wartości pieniądza, gdy oparte są o stawki po datków lokalnych ustalanych przed rozpoczęciem roku podatkow e go. W iększą elastyczność na zm iany wartości pieniądza m ogą w y kazywać dochody z m ienia kom unalnego, których ceny reguluje ry nek. Dochody otrzym yw ane z budżetu państw a w postaci subw en cji lub dotacji w ykazują w łaściw ie w iększą w rażliw ość na zm iany ogólnej sytuacji gospodarczej kraju warunkującej poziom dochodów państw a.10 W stosunku do w ydatków obow iązuje ruch cen rynko wych. Tak w ięc dobrze opracow any plan uw zględniać m usi n iesy metryczne oddziaływ anie zm ian cen na dochody i w ydatki budżeto we. Zm iany w artości pieniądza w czasie w ynikające z inflacji oraz różnic pom iędzy obecną i przyszłą w artością pieniądza w czasie w pływ ają na budżety kom unalne w przypadku w ystąpienia nierów nowagi budżetowej. N adw yżka budżetow a na lokatach term inowych może być źródłem dodatkow ych przychodów z tytułu oprocentow a nia przew yższających stopę inflacji i będących w yrazem w ynagro dzenia za okresow e udostępnienie środków finansow ych. F inanso wanie niedoboru budżetu kredytam i i pożyczkam i zw iązane je s t z kosztam i, które odzw ierciedlają zm ieniającą się w artość pieniądza w czasie. Koszty te to oprocentow anie kredytów lub pożyczek, które w norm alnych sytuacjach przew yższa poziom inflacji. W łaśnie ró ż nica pom iędzy oprocentow aniem em itow anych przez sam orząd p a pierów w artościow ych lub zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz poziom u inflacji oznacza realny koszt pozyskania w danym roku do datkow ych środków pieniężnych finansujących deficyt budżetow y. Pow stanie niedoboru lub nadw yżki budżetu na koniec roku bud że tow ego je st elem entem pow iązania budżetu danego roku z budżeta mi następnych lat, które w yw ołuje określone skutki finansow o-eko- nomiczne. W ysokość oprocentow ania em itow anych obligacji, zacią ganych kredytów i pożyczek oraz udzielonych pożyczek i poczynio nych bankow ych lokat term inow ych je st regulow ana przez m ech a nizm rynkowy. W okresach wysokiego wzrostu gospodarczego
opro-10 Sp ra w o zd a n ie z d z ia ła ln o ś c i reg io n a ln ych izb o b ra c h u n k o w yc h i w y k o nania bud żetu p r z e z g m in y w 1998 r., Warszawa 1999, s. 87.
centow anie to je s t w ysokie, co pow inno działać zniechęcająco na jednostki sam orządu terytorialnego do ustanaw iania w planie finan sow ym niedoboru podlegającego finansow aniu drogą zaciągniętych kredytów lub pożyczek lub em itow anych obligacji i odw rotnie za chęcać do tworzenia nadwyżki budżetowej lokowanej. Oddziaływanie rynku finansow ego na budżety sam orządu terytorialnego jest jednak ograniczone, gdyż p rzeciw działa tu presja potrzeb społecznych. W w yniku nie zaspokojonych potrzeb działalności publicznej m inio nych lat w ystępuje presja na zw iększanie wydatków, naw et do roz m iarów p rzekraczających m ożliw ości finansow e uw arunkow ane osiągniętym i dochodami. Gm iny w ostatnich latach zadłużają się po m im o w ystępujących na rynku w ysokich stóp procentowych.
6. Regulacje prawne dotyczące rozliczeń