Okręgowych Związków Kółek Rolniczych
OKRĘG KRASNYSTAW SKI
W Okręgu oświata podnosi się dość szybko. Chętnych do czytania książek i gazet jest bardzo dużo, a młodzież odgrywa tutaj dużą rolę. Rolnictwo rozwija się normalnie. Do zakładania wzorowych sadów, do hodowli rasowego bydła amatorów mamy wielu, to też praca zwłaszcza w kierunku ogrodnictwa posunęła się naprzód. Do racjonalnej hodowli bydła jest brak rasowych rozpłodników. Najważniejszemi przeszkodami postępowego roz
woju rolnictwa jest szachownica. Bywały takie wypadki, że go
spodarze zwracali się z prośbą o założenie większych sadów owocowych, czego nie można było uczynić z powodu działek, mających 30 ł. szerokości, a 1200 długości. Postępowano wów
czas w ten sposób, że porozumiano się z sąsiadami posiada
czami tych działek, na których wszyscy zgodzili się posadzić 77
drzewka owocowe. Tego rodzaju sady powstały w Wielkopolu gm. Gorzków.
Okręg tutejszy jest w tern szczęśliwem położeniu, że po
siada majątek Orłów-Murowany, który wyróżnia Się kulturą rolną i chce gospodarstwom małorolnym przychodzić z pomocą, to też znajdujemy tam zawsze źródło zboża siewnego, w ktÓTe zaopatrują się mądrzejsi kółkowicze.
Stosunek władz państwowych i komunalnych po pracy Kółek Rolniczych jest przychylny.
Kółka Rolnicze obejmują następujące miejscowości:
L. p. Miejscowość członIlość
ków
Nazwisko prezesa
Ile wpłać, składek
1 Siennica Różana . . . 108 Chotun . . 3564 — 2 G o rz k ó w ... 86 Chachaj . . 2838.—
3 Tarnogóra ... 71 Lewandowski. 2343.—
4 Krupę ... 80 Sobieszczuk . 2640 — 5 M a ło c h w ie j... 41 Nowacki . . 1356.—
6 R o m a n ó w ... 13 Dutkiewicz 429.—
7 Ostrów Krupski . . . 43 Gułas . . . 1419—
8 W ie lk o p o le ... 51 Łysakowski . 1683.—
9 Łopiennik Dolny . . . 119 Podgórski . . 3927.—
10 Z a k r ę c ie ... 73 Zadrąg . . . 2409.—
11 Siennica Królewska cz. 11 37 Kazanowski . 1221.—
12 N ie m ie n ic e ... 45 Stefańczyk 1485.—
13 Piaski Szlacheckie . . 21 Lewandowski. 693.—
14 B z i t e ... 26 Mazurek . . 858.—
15 Z a g r o d a ... 31 Tywoniuk . . 1023.—
16 Latyczów ... 38 Zaprawa . . 1254.—
17 Siennica Nadolna . . 40 Zaraza . ' . . 1320.—
18 A n ie lp o l... 25 Szydłowski 825.—
19 S u r h ó w ... 45 Sobczak . . 1485.—
20 J a ś lik ó w ... 53 S tarościak._ . 1749.—
21 Żdżanne ... 38 Proskura . . 1254.—
22 Stężyca ... 60 Sochowski 1980.—
23 Majdan Surhowski . . 32 Źyłowski . . 1056.—
24 Z a s ta w ie ... 21 Alarek . . . 693.—
25 F a j s ł a w i c e ... 19 Bubicz . . . 627.—
26 Krakowskie-Przedmieście 75 G rabek. . . 2475.—
27 K r y n i c a ... 19 Pastuszak . . 627.—
28 Siennica Królewska cz I 29 Stefańczyk 957.—
Razem 1339 t 44187.—
78
Przy Okręgowym Związku Kółek Rolniczych istnieje Sekcja Ogrodniczo-Pszczelnicza, gdyż dział ten cieszy się największym zainteresowaniem wśród drobnych rolników tutejszego Okręgu.
W dn. 13-ym marca 1921 r. na zebraniu Prezesów i dele
gatów poszczególnych Kół Rolniczych dokonano wyboru Zarządu Okręgowego, skład którego jest następujący: Prezes—Stanisław Grabek—rolnik z Krakowskiego Przedmieścia, zastępca — Michał Wiśniewski, rolnik z Małochwieja; sekretarz Paweł Halczuk, rolnik z Krakowskiego-Przedmieścia. Członkowie Zarządu: Adam Bojarski — pszczelarz z Krakowskiego Przedmieścia, Franciszek Gołębiowski — rolnik z Małochwieja, Franciszek Żurek — rolnik z Krynicy, Jan Borys — rolnik z Surhowa, Wacław Niwiński — zastępca administratora Dóbr Orłowskich, Piotr Palonka z Sien
nicy Królewskiej, poseł do Sejmu.
Komisja Rewizyjna: Antoni Chomczyński—lustrator Związku Stowarzyszeń Spożywczych, zamieszkały w Krakowskiem Przed
mieściu, Jan Górny, nauczyciel ludowy z Tarnogóry.
Okręg Krasnystawski posiada jednego instruktora ogrodnika Stanisława Brzozowskiego, który pracuje na terenie tutejszego powiatu od 1 czerwca 1919 r. Odczuwa się brak instruktora rolnika, lecz poczynione są już starania i w najbliższej przysz
łości spodziewamy się jego przyjazdu. Korespondencja biurowa, oraz kaśowość jest prowadzona przez sekretarkę, która pełni swe obowiązki od dn. 1 lutego 1921 r. Okręgowy Związek po
siada własne biuro w wynajętym obszernym lokalu składającym się z 2 pokojów. Inwentarz biura przedstawia się jak następuje:
3 krzesła, 1 szafa, 1 stół i 1 ławka. Biblioteka zawiera 370 to
mów. Po za tern do ważniejszych i cenniejszych przedmiotów należy latarnia projekcyjna wraz z 4 serjami przezroczy.
Kół zalegalizowanych na terenie powiatu Krasnostawskiego jest 1 4 ,'niezalegalizowanych również 14.
Wymienione Kółka są wszystkie żywotne. Zaś Kół nieopła- cających składek członkowskich jest 8, a mianowicie: Bończa, Kraśnieczyn, Orłów-Murowany, Orłów Drewniany, Wólka-Orłow- ska, Tarzymiechy, Orchowiec i Maciejów-Słupeczno. Są pod
stawy, że w roku przyszłym i te Kółka będą pobudzone do
czynności. “***
Zebrań Zarządu w okresie sprawozdawczym odbyło się 14 t. j. 25/1, 15/11, 22/III, 29/III, 17/IV, 21/V, 4/VI, 26/VII, 16/VIII, 30/VIII, 18/X, 30/X, 27/XI. Zebrań Prezesów odbyło się dwa:
13/III i 30/VIII.
Na posiedzeniach Zarządu poruszano cały szereg spraw dotyczących działalności Związku Kółek Rolniczych. Zebrania miały przebieg bardzo żywy i treściwy, gdyż członkowie przy
chodzili już z przygotowanym materjałem. Na tych posiedze-79
niach uchwalono następujące wnioski: Sprowadzić zboże do siewu z majątku Orłów-Murowany. Prowadzić akcję zakładania wzorowych sadów i pasiek i w tym celu sprowadzić kilka tysięcy drzewek owocowych. Sprowadzić kilka wagonów pro
siąt poznańskich i wagon owiec. Sprowadzić wagon krów, nasiona koniczyny, pastewnych i warzyw, oraz cukier dla pod- karmiania pszczół, założyć przy Okręgowym Związku Kó/ek Rolniczych orkiestrę powiatową, zbierać składki na Górny Śląsk. Zapadła uchwała wysłania prośby do Ministerstwa Rol
nictwa i D. P. o majątek Starostwo Krasnostawskie, celem za
łożenia tam ogniska kultury rolnej, szkoły rolniczej męskiej i żeńskiej, szkółki drzew i krzewów owocowych, poletek doświad
czalnych i sadu demonstracyjnego. Z powyższych wniosków nie wykonano tylko dotyczących sprowadzenia krów, owiec i nie zorganizowano orkiestry powiatowej. Sprowadzono 4 wagony prosiąt poznańskich. Transport z dn. 12/II był dobry lecz tro
chę nadmarznięty, następny z 12/III wyjątkowo dobry, 2 nade- szłe następne w dn. 23/VI i 13/VII, jak poprzedni były bez za
rzutu i prosięta chętnie zostały nabyte przez gospodarzy.
Jęczmień Nadwiślański w majątku Orłów-Murowany kółko- kowicze nabywali na wymianę, dając za metr siewnego P/2 m.
zwykłego. Żyto zaś sprowadzone było w ilości 29 m. i ‘rozdzie
lone pomiędzy tych kółkowiczów, którzy dali uprzednio zadatki.
Sprowadzono jeden wagon gryki, z której sprzedano */s wagonu, resztę zabrał Okręg Chełmski. Wiosną i jesienią sprowadzono ze szkółek w Podzamczu 3.500 szt. drzewek owocowych; z tego założono 10 wzorowych ogródków u następujących gospodarzy:
Michała Franczaka na Górach, Michała Żadrąga na Zakręciu, Śliwińskiego w Gorzkowie, Iwanickiego i Rekwirowicza na Ka zjanie, Domańskiego w Krakowskiem Przedmieściu, Borysa w Sur- chowie, Wlizły w Wielkopołu i Sobieszczuka w Siennicy Kró
lewskiej. Ogródki te są wielkości od 1 morga do dwuch mg.
Razem zasadzono na nich 1800 szt. drzewek. Pozostałe drzewka rozebrali gospodarze po kilka sztuk w różne okolice Okręgu.
Nasiona warzyw i koniczyny sprowadzone były ze „Storolu”
i od Braci Chomicz z Warszawy. Cukier dla podkarmienia pszczół został sprowadzony w ilości 900 kg. i rozdzielony pomiędzy tych pszczelarzy, tktórzy uprzednio zgłosili zapotrzebowanie.
Składki zebrane na Górny Śląsk były oddane do Wojewódz
kiego Związku Kółek Rolniczych, który je przesłał do Komitetu Plebiscytowego.
Instruktor w okresie sprawozdawczym odwiedził 60 Kółek Rolniczych, wygłosił 64 pogadanki, których wysłuchało 3237 osób.
Do Okręgowej Komisji Ziemskiej z ramienia Kół Rolniczych 80
należy Gołębiowski Franciszek z Małachowieja i Rybczyński Antoni z Bzitego, zaś do Powiatowej Komisji Pomocy Rolnej wchodzą Grabek Stanisław z Krakowskiego-Przedmieścia, Borys Jan z Surhowa i Gołębiowski Franciszek z Małachowieja.
Związek Okręgowy w 1921 r. powiększył swoją bibliotekę o 30 tomów z dziedziny rolnictwa, pszczelnictwa i ogrodnictwa.
Nowe biblioteki założono w Kółkach Rolniczych w Surhowie i Łopienniku, książek zdołano rozkolportować 473 obejmujących hodowlę, rolnictwo, weterynarję, ogrodnictwo i pszczelnictwo.
Wszystkie Kółka prenumerowały Poradnik, niezależnie od tego przez biuro Okręgu niektórzy gospodarze prenumerowali dla sie
bie razem 16 egzemplarzy. Pszczelarze natomiast prenumero
wali 40 Bartników i 5 Ogrodników.
W grudniu urządzane były 8-dniowe kursy hodowlano-mle- czarskie, których wysłuchało 170 osób. Na kursy zaproszeni by
li specjalni prelegenci z Lublina i Warszawy.
Przy Okręgowym Związku Kółek Rolniczych istnieją Koła Młodzieży Wiejskiej, zorganizowane 1919 r. w Związek Okręgowy.
W dniu 3 kwietnia odbył się doroczny Zjazd prezesów poszcze
gólnych Kół w celu dokonania wyboru Zarządu Okręgowego Związku Młodzieży, którego skład jest następujący: prezes — Antoni Rybczyński, rolnik z Bzitego., Zastępca Wiśniewski Michał, rolnik z Małochwieja. Sekretarz—doktorowa Szpringerowa z Kra- snegostawu. Członkowie Zarządu: Warszawska Marja z Mało
chwieja, Katarzyna Wójcikówna z Wólki Orłowskiej, Oleszczuk Stanisław z Małochwieja i Chodeń Tomasz z Siennicy Różanej.
Kół Młodzieży na terenie tutejszego Okręgu jest 17. Z tych kilka zaledwie opłaciło składki członkowskie i przysłało spis człon
ków. Inne zostały zorganizowane dopiero w połowie, lub przy końcu roku, wskutek czego zaniechały wykupienia legitymacji.
K oła. młodzieży obejmują następujące wsie: Zakresie, Czysta Dębina, Bzite, Małochwiej, Zastawie, Fajsławice, Bobrowe, Krupę, Surhów, Anielpol, Płonka, Siennica Królewska II cz., Stężyca, Ostów Krupski, Olesin, Maciejów Stary, Latyczów. Ogólna liczba członków 500.
Praca Kół Młodzieży polega na urządzaniu całego szeregu pogadanek, kursów dla analfabetów, przedstawień amatorskich cieszących się wielkiem powodzeniem. Niektóre Koła podzieliły się na Sekcje, jako to: odczytowa, teatralna i t. p. Do sekcji wchodzi po kilku najwybitniejszych członków Koła, tym sposo
bem mniej się odczuwa brak specjalnego instruktora. Własnemi siłami rozszerzają światopogląd i widnokrąg umysłowy. Do takich Kół należy Małochwiej, Krupę, Zakręcie.
Wogóle praca we wszystkich Kołach ożywiła się bardzo, gdy większość chłopców, spełniwszy obowiązek względem
Oj-6 81
czyzny, powróciło po zwycięzkich walkach do swoich siedzib i wiosek rodzinnych i obecnie bierze się energicznie do pracy oświatowej. Wiele Kół walczy z brakiem odpowiednich lokali.
W niektórych jednak Młodzież bardziej energiczna postanowiła zbierać składki, urządzać, znaczki, przedstawienia amatorskie, obracając osiągnięty dochód na budowę Domu Ludowego. Tak postąpiły Koła w Czystej Dębinie, w Małochwieju i Surhowie.
Bardzo dobrze wśród Młodzieży rozwija się czytelnictwo. Każde Koło uważa za swój obowiązek prenumerować przynajmniej 1 egz. z „Siewu”, organu Młodzieży, wiele jednak prenumeruje 2 egzemplarze lub więcej. Są Koła posiadające własne biblio
teczki, inne korzystają z biblioteki okręgowej, posiadającej 250 tomów przeróżnych dzieł. Wielką pomoc w danym wypadku oka
zało nam Ministerstwo Wyznań Religijnych, ofiarując 130 tomów książek z dziedziny literatury, hygieny, przyrody, gieografji i hi- storji. Sejmik Krasnostawski nie docenia pracy Kół Młodzieży.
W budżecie na 1921 r. odmówił zapomogi na instruktora i na rozwój Kół, dając tylko 20000 mk. na zapoczątkowanie biblio
teczki. Z tej sumy 15000 mk. użyliśmy na kupno książek, a 5000 na oprawę takowych. Okręg Krasnostawski skorzystał również z daru Polsko-Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzie
ciom, otrzymując 6 lotnych apteczek, które rozdzielił po
między Koła najbardziej oddalone od miasteczek i aptek. Koła, te są następujące: Fajsławice, Czysta Dębina, Maciejów Stary, Małochwiej, Krupę i Anielpol.
Zebrań Zarządu odbyło się 11. Posiedzenia te poświęcone były omówieniu przeróżnych spraw dotyczących pracy nad roz
wojem Kół. Na jednym z takich zebrań dokonano podziału na sekcje, aby tym sposobem skoncehtrować najwybitniejsze jedno
stki, które poruszyły pracę w najbardziej oddalonych Kołach.
Wyłoniono więc 6 sekcji, a mianowicie Sekcja oświatowa, wy
cieczkowa, teatralna, finansowa, organizacyjna oraz Komisja re
dakcyjna, która wydrukowała 2000 egz. odezw do Młodzieży niezorganizowanej, zachęcając ją do zaciągania się do Kół.
Również co trzy miesiące rozsyłane są okólniki do poszczegól
nych Kół, w których obok instrukcji daje się przyjacielskie po
rady. Tym sposobem utrzymuje się kontakt ze wszystkiemi Kołami.
Zjazdów prezesów Kół Młodzieży w okresie sprawozdaw-, czym odbyło się 2, w następujących terminach: 23/1 i 3/IV.
Pierwszy z wymienionych poświęcony był jedynie omówieniu spraw organizacji. Na zjazd ten zaproszony był prelegent, prof.
Gróger, który wygłosił referat. „O celu i zadaniu Kół Młodzieży Wiejskiej”. Referat wysłuchany został z wielkiem zainteresowa
niem. Młodzież uchwaliła wówczas rezolucję, by pracować nie
zmordowanie nad podniesieniem kultury naszych wsi polskich.
82
Drugi zjazd poświęcony był wyborom Zarządu na 1921 r., któ
rego skład powyżej podano oraz sprawozdaniu z, działalności starego Zarządu.
Z ramienia Kół Młodzieży Wiejskiej wyjeżdżali na kursy dla kierowników Okręgowych Związków Młodzieży Wiejskiej zor
ganizowane staraniem C. Z. Mł. Wiejsk. w Warszawie: Rybczyń
ski Antoni, na kursy dla kierowników Kół Młodzieży Wiejskiej, urządzone p rzez' Wojewódzki Związek Młodzieży Wiejskiej w Lublinie: Jasiński Antoni, Wojtalówna Marja, Banaszkiewicz Franciszek, Marczewska Marja, Karanda Paweł, Zającówna Sta
nisława, Przysiężniak Jan, Bednarczyk Antoni, Bubicz Stanisław i Matwiej Antoni.
Okręg Krasnostawski posiada Młodzież bardzo energiczną i wyrobioną. Gdyby był specjalny instruktor, cel pracy zostałby w całości osiągnięty, a tak często te poloty młodzieńcze spoty
kają przeróżne przeszkody, których nie są zdolne złamać wła- snemi siłami, wreszcie umysł ich absorbuje praca gospodarcza w domu.
Ze stowarzyszeń pokrewnych w naszym powiecie działają:
Zw. Polskich Stów. Spożywczych oraz Stowarzyszenie Budowlane.
Współpraca Związku Stowarzyszeń Spożywców polega na dostar
czaniu różnych towarów i narzędzi, natomiast gospodarze zby
wają w Stowarzyszeniach swoje produkty, jak nasiona koniczyny, lnu, rzepaku.. Zaznaczyć należy, że na zamówienia nasze spro
wadzone były pługi Sucheniego N. 1 i .2 oraz sieczkarnie, żni
wiarki, radełka, młocarnie, jak również żelazo dla kowali. Co się tyczy Stowarzyszeń Budowlanych to zostały one zorganizowane przez Kółka Rolnicze i działają bardzo energicznie. Najbardziej czynne jest Stowarzyszenie na Krakowskiem Przedmieściu, po
siada bowiem własną cegielnię, dostarczając okolicznym miesz
kańcom po przystępnych cenach dobrej cegły.
Stowarzyszenie Rolniczo-Handlowe, które w 1920 r. zapo
czątkowało swą pracę, z zebranych udziałów wybudowało prze
twórnię w Krakowskim-Przedmieściu, która w 1910 r. była czy
nna i prosperowała bardzo dobrze. W roku sprawozdawczym z powodu braku cukru nie mógł Zarząd takowej uruchomić.
Jednak późną jesienią Sejmik otrzymał 72 wagonu cukru żółtego i wyrabiał w niej marmeladę ha rzecz biura handlowego przy Sejmiku.
Praca w Kółkach Rolniczych w tym roku bardzo się ożywiła i postępuje naprzód. Zainteresowanie wśród gospodarzy budzi się coraz większe, a chęć zapisywania się do Kół. Roi. wzrasta.
Jako dowód rozwoju posłużyć nam mogą następujące cyfry:
83
Kół. Rolniczych dobrze działających
W roku ubiegłym.
19
Sprawo
zdawczym^
28
Ilość członków 715 1339
Ilość opłaconych składek 5323 Mk 44187
Ilość wyjazdów instruktora 32 42
Ilość wygłoszonych pogadanek 32 64
Wysłuchało osób 2563 3237
Kół Młodzieży 16 17
Ogólna suma wydatków 98903.50 719193.57
Na rok następny mamy następujące plany:
Z rolnictwa: sprowadzić nawozów sztuczńych i założyć pólko doświadczalne, z maj. Orłów-Murówany sprowadzić nasion ulep
szonych zbóż. Przeprowadzić gdzie się da, scalanie gruntów. Wy
szukać gospodarstwa, które nadawałyby się na poprowadzenie ich postępowo. Urzędzie lotne kursy po powiecie i 5-miesięczne w Krasnymstawie. Urządzić wy.cieczkę na Pomorze i w Poznańskie.
Z hodowli: urządzić w Krasnymstawie pokazy bydła i koni, sprowadzić rasowe reproduktory. Zająć się poprawą trzody chlew
nej. W dalszych wioskach od Krasnegostawu zorganizować kilka mleczarni spółkowych.
Z ogrodnictwa: sprowadzić kilka tysięcy drzewek owocowych ze szkółek Podzameckich, nasion i warzyw miododajnych. Zająć się skupem i przetworem owoców.
Z pszczelnictwa: otworzyć w Krakowskiem Przedmieściu fabrykę uli systemu Dadana Blatta. Kupić na własność walce do wyrobu węzy. Sprowadzić cukier dla podkarmiania pszczół.
Prowadzić walkę ze zgnilcem. Zająć się skupem miodu. Ku
pić na własność tablice pokazowe różnych chorób i szkodników z pszczelnictwa i ogrodnictwa, które zarazem służyć będą do wykładów.
Związek Kółek Rolniczych opierał swój byt na własnych funduszach otrzymanych ze składek członkowskich i obrotów handlowych. Sejmik Powiatowy w budżecie na 1921 r. uchwalił na Okręgowy Związek Kółek Rolniczych zapomogę w sumie 80000 mk., na Urządzenie lotnych kursów po powiecie 350Ó0.
ńa kursy handlowo - mleczarskie—25000 mk. oraz stypendja dla 3 pracowników Zw. Kół. Róln. 30000 mk.
Z wyżej wymienionych sum Związek Okręgowy podjął mk.
80000 jako zapomogę, oraz 10000 mk. jako stypendjum dla in
struktora na dokształcające kursy instruktorskie urządzone w Cen
trali w Warszawie. Pensje pobierali pracownicy z kasy Okrę- gowego Związku.
Szczegółowe sprawozdanie kasowe podajemy niżej.
84
PRZYCHÓD
Stypendjum Sejmiku dla pracown.
Kół. Roln... 10000 —