Analizę makrootoczenia pod kątem uwarunkowań potencjału in-nowacyjnego podmiotów z sektora MSP w województwie łódzkim na-leży rozpocząć od zidentyfikowania grupy czynników zewnętrznych
27% 73% Przedsiębiorstwa rodzinne Przedsiębiorstwa nierodzinne
Rysunek 22. Struktura badanych MSP według kryterium „przedsiębiorstwo rodzinne/nierodzinne” (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie badania kwestionariuszowego.
4.2.1.
o najistotniejszym wpływie na przedsiębiorstwa. W tym celu wykorzystano liczne badania literaturowe i na ich podstawie wyszczególniono następują-ce rodzaje zewnętrznych uwarunkowań zdolności do prowadzenia działal-ności innowacyjnej podmiotów z sektora MSP w województwie łódzkim:
• czynnik ekonomiczny (aktualne warunki gospodarcze, np. ko-niunktura gospodarcza, poziom stóp procentowych, poziom infla-cji, bezrobocie),
• czynnik polityczno-prawny (np. stabilność prawa i jasność jego re-guł, wysokość obciążeń podatkowych, polityka proinnowacyjna, stopień biurokratyzacji),
• czynnik międzynarodowy (np. procesy globalizacyjne, integracja z Unią Europejską),
• czynnik socjokulturowy (np. kultura, jakość edukacji, wierzenia, styl życia),
• czynnik demograficzny (np. mobilność siły roboczej, struktura wie-kowa społeczeństwa, zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie), • czynnik technologiczny (np. szybkość transferu techniki
i techno-logii, tempo pojawiania się nowych rozwiązań),
• czynnik geograficzny (np. stan środowiska naturalnego Polski, do-stępność surowców naturalnych w Polsce, położenie geograficzne). Bliższej analizie należy poddać uwarunkowania ekonomiczne. W tym celu została przedstawiona charakterystyka wybranych wskaźników ma-kroekonomicznych: dynamiki PKB, stopy inflacji, stopy bezrobocia i po-ziomu deficytu budżetowego, odnoszących się do otoczenia dalszego, w którym funkcjonowały podmioty. Analizując rysunek 23, można za-uważyć, że lata 2000–2001, 2004–2005 oraz 2007–2009 to okresy osłabie-nia dynamiki krajowego wzrostu gospodarczego, skorelowane ze świato-wymi kryzami finansoze świato-wymi oraz spadkami popytu krajowego. W tych przedziałach czasowych można było zaobserwować spadek inwestycji, w tym także o charakterze innowacyjnym (przedsiębiorcy koncentro-wali się bardziej na obniżaniu kosztów działania przedsiębiorstw w celu przetrwania na rynku niż na rozwijaniu organizacji)4.
Tempo wzrostu cen towarów konsumpcyjnych i usług miało tendencję spadkową w latach 2000–2003, 2004–2006 oraz 2008–2010 (zob. rys. 24). Poziom średniorocznej inflacji był skorelowany m.in. ze zmianami cen żywności, surowców (w tym paliwa) i kierunkiem polityki pieniężnej5.
4 Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id= 906464&p_token=0.03265128276691831 (dostęp 10.11.2013).
5 Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id= 906471&p_token=0.6527298220530948 (dostęp 10.11.2013).
Analizując rysunek 25, można zauważyć, że po okresie spadku od 2002 do 2008 roku wskaźnik bezrobocia ma nieznaczną tendencję wzrostową. Poprawa sytuacji na rynku pracy była związana przede wszystkim z ma-sową emigracją zarobkową i sprzyjającymi warunkami gospodarczymi. Wzrost stopy bezrobocia wynikał ze spowolnienia gospodarczego6.
6 Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id= 906473&p_token=0.6020226830348141 (dostęp 10.11.2013).
Rysunek 23. Tempo zmian PKB w Polsce w latach 2000–2011 (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl/app/ dane_podgrup.display?p_id=906464&p_token=0.03265128276691831 (dostęp 10.11.2013) Rysunek 24. Inflacja w Polsce w latach 2000–2011 (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_ podgrup.display?p_id=906471&p_token=0.6527298220530948 (dostęp 10.11.2013) 0 2 4 6 8 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0 2 4 6 8 10 12 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Rysunek 26 przedstawia deficyt budżetowy w relacji do PKB w la-tach 2000–2011. W lala-tach 2000–2002 oraz 2007−2010 można zauważyć wzrost deficytu budżetowego, wynikający głównie ze spowolnienia go-spodarczego i spadku dochodów budżetowych, wynikających ze zmian w przepisach prawnych7.
Analiza wybranych wskaźników makroekonomicznych pokazu-je, że lata 2000–2011 nie były okresem jednakowym pod względem atrakcyjności dla przedsiębiorców. Szczególnie lata 2001–2002 oraz 2007–2009 postawiły podmioty przed koniecznością szybkiego dosto-sowania się do niekorzystnych warunków gospodarczych i przetrwania trudnej koniunktury. Należy jednak podkreślić, że poszczególne ele-menty otoczenia dalszego w różnym stopniu oddziałują na przedsię-biorstwa. Badanie kwestionariuszowe wykazało, że na zdolność do pro-wadzenia działalności innowacyjnej organizacji neutralny wpływ miały czynniki o charakterze ekonomicznym, polityczno-prawnym, między-narodowym, technologicznym i geograficznym, neutralny z tenden-cją do raczej pozytywnej oceny czynniki o charakterze socjokulturo-wym i demograficznym (zob. tab. 15). 35% badanych wskazało na brak wpływu uwarunkowań ekonomicznych na ich potencjał innowacyjny, 23% na raczej negatywny wpływ, a 18% na raczej pozytywny wpływ.
7 Eurostat, www.appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do (do-stęp 10.11.2013).
Rysunek 25. Stopa bezrobocia w Polsce w latach 2000–2011 (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id=906473&p_ token=0.6020226830348141 (dostęp 10.11.2013) 0 5 10 15 20 25 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Rysunek 26. Deficyt budżetowy w relacji do PKB w Polsce w latach 2000–2011 (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Eurostat, www.appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do (dostęp 10.11.2013) 0 5 10 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Tabela 14. Uwarunkowania otoczenia dalszego i ich wpływ na budowę potencjału innowacyjnego podmiotów z sektora MSP w województwie łódzkim Uwarunkowanie
otoczenia dalszego
Udział % oceniających przedsiębiorstw Współczynnik oddziaływania S
1 2 3 4 5
Czynniki ekonomiczne (aktualne warunki gospo-darcze, np. koniunktura gospodarcza, poziom stóp procentowych, poziom inflacji, bezrobocie) 12 23 35 18 12 −0,05 Czynniki polityczno--prawne (np. stabilność prawa i jasność jego reguł, wysokość obciążeń podatkowych, polityka proinnowacyjna, stopień biurokratyzacji) 22 31 27 11 9 −0,46 Czynniki międzynarodowe (np. procesy globalizacyjne,
integracja z Unią Europejską) 3 2 70 14 11 0,28 Czynniki socjokulturowe
(np. kultura, jakość
Z kolei czynniki związane z systemem prawnym obowiązującym w pań-stwie, działającymi w nim instytucjami rządowymi i stabilnością przepi-sów prawa, przez 27% badanych były wskazane jako neutralne, a przez 31% jako raczej negatywne. Uwarunkowania międzynarodowe zostały ocenione przez 70% respondentów jako neutralne, a przez 14% jako ra-czej pozytywne. W przypadku determinant o charakterze socjokulturo-wym i demograficznym można dostrzec niewielką tendencję do raczej pozytywnej oceny (pierwsza grupa czynników została oceniona przez 35% respondentów jako raczej pozytywne, zaś 33% jako neutralne, a dru-ga grupa przez 24% jako neutralne i 35% jako raczej pozytywne). Uwa-runkowania o charakterze technologicznym były ocenione przez 41% badanych jako neutralne, a przez 25% jako raczej pozytywne. Ostatnią grupę uwarunkowań otoczenia dalszego stanowiły czynniki geograficz-ne, przez 81% przedsiębiorstw ocenione jako neutralne.
Na podstawie przeprowadzonego badania kwestionariuszowego moż-na stwierdzić, że otoczenie dalsze badanych przedsiębiorstw z sektora MSP w województwie łódzkim ma neutralny wpływ na ich potencjał innowacyjny (współczynnik oddziaływania mierzony średnią ważoną wyniósł 0,25 – zob. rys. 16). 44,4% badanych oceniło uwarunkowania makrootoczenia jako neutralne dla ich potencjału innowacyjnego, 20,7% jako raczej pozytywne, 15,8% jako zdecydowanie pozytywne, 11,6% jako raczej negatywne, a 7,5% jako zdecydowanie negatywne (zob. rys. 27).
Tabela 14. (cd.)
Uwarunkowanie otoczenia dalszego
Udział % oceniających przedsiębiorstw Współczynnik oddziaływania S
1 2 3 4 5
Czynniki technologiczne (np. szybkość transferu techniki i technologii, tem-po tem-pojawiania się nowych rozwiązań)
4 8 41 25 22 0,53
Czynniki geograficzne (np. stan środowiska natu-ralnego Polski, dostępność surowców naturalnych w Pol-sce, położenie geograficzne)
5 4 81 7 3 −0,01
Średnia 7,5 11,6 44,4 20,7 15,8 0,25
1 − zdecydowanie negatywny wpływ; 2 – raczej negatywny wpływ;
3 – brak wpływu lub brak występowania danego czynnika (czynnik neutralny); 4 – raczej pozytywny wpływ; 5 – zdecydowanie pozytywny wpływ
Rysunek 27. Wpływ uwarunkowań makrootoczenia na potencjał innowacyjny badanych podmiotów
Źródło: opracowanie własne na podstawie badania kwestionariuszowego Rysunek 28. Wpływ uwarunkowań makrootoczenia na potencjał
innowacyjny badanych podmiotów – wyniki uogólnione
Źródło: opracowanie własne na podstawie badania kwestionariuszowego.
0,25 –0,05 –0,46 0,28 0,8 0,69 0,53 –0,01 –0,6 –0,4 –0,2 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 Makrootoczenie ogółem Uwarunkowania ekonomiczne Uwarunkowania polityczno-prawne Uwarunkowania socjokulturowe Uwarunkowania demograficzne Uwarunkowania międzynarodowe Uwarunkowania technologiczne Uwarunkowania geograficzne 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Makrootoczenie ogółem Czynniki ekonomiczne Czynniki polityczno-prawne Czynniki międzynarodowe Czynniki socjokulturowe Czynniki demograficzne Czynniki technologiczne Czynniki geograficzne
Zdecydowanie pozytywny wpływ Raczej pozytywny wpływ Neutralny wpływ Raczej negatywny wpływ Zdecydowanie negatywny wpływ
W celu ustalenia stopnia zgodności lub niezgodności oceny siły wpły-wu badanych czynników na budowę potencjału innowacyjnego w ramach poszczególnych przekrojów klasyfikacyjnych (wielkość przedsiębiorstwa mierzona liczbą zatrudnionych pracowników i dział gospodarki wg PKD 2007) posłużono się współczynnikiem korelacji Pearsona. Pomiędzy ba-danymi zmiennymi praktycznie brak związku, wyjątek stanowi ujemna niska zależność pomiędzy wielkością przedsiębiorstwa i wpływem uwa-runkowań o charakterze ekonomicznym i socjokulturowym oraz dodat-nia niska zależność pomiędzy przedmiotem działalności i czynnikiem polityczno-prawnym (zob. tab. 15).