Propozycje dotyczące respektowania zasady równych szans zostały okreś-lone jeszcze w rządowym projekcie ustawy, przedstawionym włoskiemu parlamentowi 4 sierpnia 1999 roku174, którego rezultatem jest ustawa z 2000 roku. Rządowy projekt ustawy, autorstwa Alberto Barbiero, mówiący o równym dostępie polityków do mediów w czasie kampanii wyborczych i referendalnych oraz w dziedzinie komunikacji politycznej, wprowadzał także regulacje dotyczące wykorzystania internetu w tym zakresie. Projekt zawierał gwarancje rozpowszechniania reklam wyborczych w internecie, ustanawiając jednocześnie bezwzględny zakaz emisji spotów wyborczych i innych form propagandy politycznej przez krajowych nadawców radio-wych i telewizyjnych.
Zakaz ten dotyczył wszelkich form komunikacji wyborczej, a więc wyra-żania opinii za pośrednictwem tradycyjnych mediów audiowizualnych w postaci komunikatów politycznych lub innych przekazów. Objęta była nim także reklama wyborcza we wszystkich możliwych formatach. Rozsze-rzenie tego zakazu nakładało zatem szczególne obowiązki na dostawców tre-ści i operatorów witryn internetowych. W praktyce podmioty te nie mogły
174 Il „disegno” di alcune regole per la disciplina della propaganda elettorale in In-ternet, https://www.diritto.it/varie/contributi/barbiero.html (dostęp: 11.10.2018).
umieszczać w czasie kampanii wyborczej banerów z elementami związanymi z reklamą wyborczą lub komunikacją polityczną, tak jak nie powinny umiesz-czać na zarządzanych przez siebie stronach internetowych wiadomości lub innych stałych bądź przejściowych form reklamy w celach wyborczych.
Wspomniane prawo stosowałoby się również do rozwiązań służących obejściu zakazu, takich jak budowa linków do stron, na których w filtro-wany sposób proponowałoby się przesłanie polityczno-wyborcze. Rygory te nie miałyby jednak zastosowania do stron internetowych partii i ruchów politycznych w celu zagwarantowania im podstawowego narzędzia komu-nikacji politycznej, co stanowi konstytucyjne prawo wynikające z art. 49, dotyczące swobody zrzeszania się i aktywnego wpływania obywateli na politykę państwa metodami demokratycznymi175.
Zakaz ten obejmował także rozpowszechnianie w internecie wprowa-dzającej w błąd reklamy politycznej. W omawianym projekcie pojawiał się również bezwzględny zakaz reklam politycznych zawierających fałszywe informacje lub dyskredytujących przeciwników politycznych. Projekt regu-lował ponadto kwestię przepływu informacji dotyczących badań ankieto-wych (często instrumentalizowanych sondaży przedwyborczych).
Ustawodawca dostrzegł niezwykły potencjał komunikacyjny sieci i jej możliwość dotarcia do szerokiego grona odbiorców o różnorodnych odnie-sieniach kulturowych. Szczególną rolę w tym procesie miała odgrywać administracja publiczna (zwłaszcza władze lokalne), które zajmowałyby się m.in. monitorowaniem sieci obywatelskich w czasie kampanii wyborczych.
Powyższe działanie byłoby urzeczywistnieniem art. 9 projektu, który doty-czył zakazu wszelkiej propagandy wyborczej. Przepis ten stanowił także o konieczności pozbawienia przekazów politycznych odniesień ad perso-nam we wszystkich formach komunikacji wyborczej.
Obowiązująca obecnie ustawa nr 28 z 2000 roku, stanowiąca pod-stawę prawną w dziedzinie komunikowania politycznego we Wło-szech, reguluje emisję programów informacyjnych i komunikacji poli-tycznej, wyróżniając okres poza kampanią wyborczą i czas wyborów176. Wprowadza też zasadę równego dostępu partii politycznych do środ-ków masowej komunikacji w czasie kampanii wyborczych i referen-dalnych. Tekst jednolity uwzględnia zmiany wprowadzone ustawą z 6 listopada 2003 roku, dotyczącą urzeczywistnienia zasady plurali-zmu w działaniach lokalnych nadawców radiowych i telewizyjnych177, oraz dekret legislacyjny nr 177 z 31 lipca 2005 roku znowelizowany
175 Costituzione della Repubblica Italiana, op. cit., art. 49.
176 Legge 22 febbraio 2000, n. 28. „Disposizioni…”, op. cit.
177 Legge 6 novembre 2003, n. 313. „Disposizioni…”, op. cit.
dekretem legislacyjnym nr 44 z dnia 15 marca 2010 roku o skonsolido-wanych zasadach świadczenia usług audiowizualnych i radiowych178. Przepisy wykonawcze do ustawy dotyczące nadawcy publicznego RAI wydaje Komisja Parlamentarna ds. Nadzoru Usług Nadawczych CPIV (Commissione parlamentare per l’indirizzo generale e la vigilanza dei servizi radiotelevisivi), określana też mianem Komisji Nadzoru nad RAI (Commissione di Vigilanza RAI). Wobec nadawców prywatnych przepisy wykonawcze wprowadza włoska instytucja regulacyjna, AGCOM, która współpracuje z regionalnymi komitetami regulacyjnymi CORECOM (Comitati regionali per le comunicazioni), odpowiedzialnymi za monito-rowanie nadawców na poziomie lokalnym. Funkcję tę w wymiarze krajo-wym pełni AGCOM179.
Jeśli chodzi o zakres stosowania omawianej ustawy, określa ona zasady gwarantujące równość traktowania i bezstronność w odniesieniu do wszystkich podmiotów politycznych w dostępie do środków masowej informacji w dziedzinie komunikacji politycznej, a także w celu zapo-biegania konfliktowi interesów180. Przedmiotem omawianej regulacji jest dostęp do środków masowego komunikowania podczas wyborów do Par-lamentu Europejskiego, parlamentarnych, regionalnych i każdego typu referendum z zachowaniem zasady pluralizmu181.
Określając standardy komunikacji politycznej na antenach radiowych i telewizyjnych, omawiana ustawa nałożyła na nadawców we Włoszech obowiązek zagwarantowania wszystkim podmiotom politycznym rów-nego dostępu do informacji, a także stworzenia możliwości aktywrów-nego
178 Decreto Legislativo n. 177 del 2005, modificato del decreto legislativo 15 marzo 2010, n. 44. „Testo unico dei servizi di media audiovisive e radiofonii”, Gazzetta Ufficiale n. 208, 7 settembre 2005, http://www.gazzettaufficiale.it/eli/id/2005/09/07/005G0206/sg (dostęp: 11.10.2018).
179 M. Miżejewski, Ochrona pluralizmu…, op. cit., s. 148, 170–171.
180 Legge 20 luglio 2004, n. 215. „Norme in materia di risoluzione dei conflitti di interes-si”, Gazzetta Ufficiale n. 193, del 18 agosto 2004, znowelizowane ustawą Legge 5 novembre 2004, n. 261. Conversione in legge, con modificazioni, del decreto – legge 6 settembre 2004, n. 233, recante modificazioni alla legge 20 luglio 2004, n. 215, in materia dirisoluzione dei conflitti di interessi, Gazzetta Ufficiale n. 261 del 6 novembre 2004, http://www.camera.it/
parlam/leggi/04215l.htm (dostęp: 11.10.2018), https://www.senato.it/documenti/repo-sitory/eventi/dicembre2004/fscommand/Elenco%20leggi/261.pdf (dostęp: 11.10.2018).
181 Delibera AGCOM n. 243/10/CSP del 15 novembre 2010. „Criteri per la vigilanza sul rispetto del pluralisto politico e istituzionale nei telegiornali diffusi dalle reti televisi-ve nazionali”, https://www.agcom.it/documents/10179/539471/Delibera+243-10-CSP/
f46aa6f4-dd28-4e63-9642-79763784b0c2?version=1.0 (dostęp: 11.10.2018).
uczestnictwa partii czy kandydatów w procesie komunikacji politycznej z poszanowaniem zasady bezstronności182.
Stosownie do zapisów analizowanej ustawy komunikację polityczną w pro-gramach nadawców radiowych i telewizyjnych definiuje się jako „wyodrębnie-nie programów o charakterze opiniotwórczym, uwzględniających też komen-tarze polityczne, (…) ale z wyłączeniem treści o charakterze politycznym, emitowanych w poszczególnych wydaniach serwisów informacyjnych”183. W tej ostatniej dziedzinie zapisy ustawy nie mają więc zastosowania. Przed-miotem ustawowej regulacji nie są zatem serwisy informacyjne nadawców radiowych i telewizyjnych, a mające stałe miejsce w ramówce programy o cha-rakterze politycznym, często z udziałem polityków, stanowiące integralny element debaty publicznej. Ich zadaniem jest nie tyle informowanie o życiu politycznym kraju, ile wyjaśnianie, komentowanie i ocena bieżących wyda-rzeń, a zwłaszcza podejmowanych decyzji politycznych.
Ustawa gwarantuje więc równe warunki dostępu do anteny, stwarzając moż-liwość wyrażania opinii i poglądów politycznych wszystkim partiom w różnych formach programowych, przez uczestnictwo polityków w debatach w studio, w audycjach mających formułę „okrągłego stołu”, w prezentacjach na wizji przeciwstawnych sobie programów politycznych, w konfrontacjach politycz-nych adwersarzy, a zwłaszcza liderów liczpolitycz-nych partii lub frakcji partyjpolitycz-nych, w wywiadach oraz w każdej innej aktywności politycznej na antenie radiowej lub telewizyjnej, urzeczywistniającej konstytucyjne gwarancje wolności wyra-żania opinii oraz jedną z podstawowych swobód obywatelskich, a mianowicie prawo do komentowania decyzji politycznych184.
Stworzenie takiej ramówki programowej, zawierającej zróżnicowaną ofertę programów w dziedzinie komunikacji politycznej, jest wymogiem ustawowym wyłącznie dla nadawców radiowych i telewizyjnych mających koncesję na rozpowszechnianie programów o zasięgu krajowym. Ustawa obliguje ich jednocześnie do klarownego przekazu, zaznaczając, że udział polityków w tego typu programach w każdym wypadku jest bezpłatny.
Nad wykonaniem zapisów ustawy polityczną kontrolę sprawują: Komi-sja Parlamentarna (Commissione Vigilanza RAI)185 oraz włoska instytucja
182 Delibera AGCOM n. 22/06/CSP del 1 febbraio 2006. „Disposizioni applicative delle norme e dei principia vigenti in materia di comunicazione politica e parità di ac-cesso ai mezzi di informazione nei periodi non elettorali”, https://www.agcom.it/docu-ments/10179/538549/Delibera+22-06-CSP/d4de759c-43eb-42cb-8f66-14f819a44a53?v ersion=1.0&targetExtension=pdf (dostęp: 11.10.2018).
183 Legge 22 febbraio 2000, n. 28. „Disposizioni…”, op. cit., art. 2 ust. 2.
184 Costituzione della Repubblica Italiana, op. cit., art. 21.
185 Regolamento della commissione parlamentare par l’indirizzo e la vigilanza dei servizi radiotelevisivi, http://legislature.camera.it/_bicamerali/rai/norme/regolamc.
htm (dostęp: 11.10.2018).
regulacyjna AGCOM186.W zakresie swoich ustawowych kompetencji konsul-tują się wzajemnie, ustalając zasady dostępu polityków do mediów oraz określają kryteria w zakresie emisji audycji wyborczych w zależności od typu kampanii.
Krajowi nadawcy radiowi i telewizyjni, którzy oferują czas antenowy na emisję programów dotyczących komunikacji politycznej, mogą emito-wać audycje komitetów wyborczych wyłącznie bezpłatnie. Słowa „lub odpłat-nie” zostały zniesione ustawą z 6 listopada 2003 roku187, która weszła w życie 16 kwietnia 2004 roku. Stało się tak po wydaniu rozporządzenia dotyczą-cego urzeczywistnienia idei pluralizmu na antenie nadawców lokalnych.
To właśnie na antenach tych nadawców dopuszcza się możliwość odpłatnej emisji programów wyborczych188.
Emisja bezpłatnych audycji wyborczych (messaggi autogestiti) jest fakulta-tywna dla nadawców prywatnych i obowiązkowa dla nadawców publicznych.
Przepisy ustawy obligują nadawców do zapewnienia komitetom wyborczym stosownych środków technicznych, niezbędnych do realizacji omawianych audycji. Z reguły jest to udostępnienie komitetom wyborczym na czas nagra-nia audycji studia telewizyjnego lub radiowego wraz z realizatorem.
Ustawa określa zawartość programową audycji wyborczych, definiu-jąc je jako „opiniotwórczy przekaz o charakterze politycznym, którego czas antenowy wynosi odpowiednio: od 1 do 3 minut w telewizji oraz od 30 do 90 sekund w radiu”189. Formę przekazu wyborczego oraz wybór nadawcy pozostawia się do uznania poszczególnym komitetom. Fun-damentalnym elementem procesu komunikowania politycznego w cza-sie kampanii wyborczych jest ustawowy zakaz wykorzystywania audycji wyborczych do przerywania nimi innych programów. Dopuszcza się więc emisję wyłącznie w oznaczonych blokach wyborczych, jako wyodrębnio-nej pozycji w ramówce programowej nadawcy. O planowawyodrębnio-nej korekcie takiej ramówki, stosownie do zapisów ustawy, nadawcy muszą informować Komisję Parlamentarną lub AGCOM, minimum z 15-dniowym wyprze-dzeniem. Audycji wyborczych nie wlicza się bowiem do limitu czasu ante-nowego ustalonego na emisję reklam.
Czas antenowy przeznaczony do rozpowszechniania audycji wyborczych przez nadawców radiofonicznych oraz telewizyjnych o zasięgu ogólnokrajowym
186 Vide https://www.agcom.it/ (dostęp: 11.10.2018).
187 Legge 6 novembre 2003, n. 313. „Disposizioni…”, op. cit.
188 Decreto del Ministro delle comunicazioni del 8 aprile 2004. „Codice di autore-golamentazione in materia di attuazione del principio del pluralismo, sottoscritto dalle organizzazioni rappresentative delle emittenti radiofoniche e televisive locali, ai sensi dell’art. 11-quater, comma 2, della legge 22 febbraio 2000, n. 28, come introdotto dalla legge 6 novembre 2003, n. 313”, Gazzetta Ufficiale n. 88 del 15.04.2004.
189 Legge 22 febbraio 2000, n. 28. „Disposizioni…”, op. cit., art. 3.
nie może przekroczyć 25% całego czasu emisji programów z dziedziny komu-nikacji politycznej, w odniesieniu do poszczególnego nadawcy lub w stosunku do emisji na antenie połączonych sieci. Audycje wyborcze mogą więc wypełnić
¼ części ramówki zawierającej programy z gatunku komunikacji politycznej.
Czas przeznaczony na emisję liczony jest w skali całego tygodnia i z uwzględ-nieniem określonych pór nadawania. Ustawa dopuszcza możliwość emisji wyłącznie dwóch bloków wyborczych dziennie.
Czas antenowy na rozpowszechnianie audycji wyborczych (messaggi autogestiti) jest dzielony zgodnie z zasadą par condicio, czyli równego trak-towania podmiotów politycznych reprezentowanych w organach, do których zarządzono wybory krajowe. Przyznanie miejsca w każdym bloku wybor-czym odbywa się w rezultacie losowania. Miejsce w bloku wyborwybor-czym przy-znane jednemu podmiotowi politycznemu, a niewykorzystane nie może być odstępowane innemu podmiotowi. Na jeden blok wyborczy przypada jedna emisji audycji danego ugrupowania. Nikt nie może się domagać od nadawcy więcej niż jednej emisji audycji wyborczej w poszczególnym bloku. Ponadto każda audycja wyborcza musi posiadać wskazanie, od kogo pochodzi.
Z chwilą zarządzenia wyborów komunikacja polityczna na antenach radiowych i telewizyjnych, stosownie do zapisów omawianej ustawy, ma się odbywać w zróżnicowanych formach programowych i stwarzać kandyda-tom rywalizującym w wyborach pełną możliwość wyrażenia opinii oraz przedstawienia stanowisk i komentarzy politycznych.
Podział czasu antenowego między podmioty polityczne dokonywany jest po uprzednich konsultacjach Komisji Parlamentarnej CPIV i AGCOM, w tro-sce o ochronę pluralizmu politycznego. Zgodnie z przyjętymi ustaleniami od dnia zarządzenia wyborów do chwili oficjalnego ogłoszenia kandydatów czas antenowy jest dzielony po równo między podmiotami politycznymi repre-zentowanymi w zgromadzeniu parlamentarnym, a także tymi obecnymi tylko w Parlamencie Europejskim, w zależności od rodzaju kampanii wyborczej190.
W kolejnym etapie kampanii, począwszy od dnia oficjalnego ogłosze-nia kandydatów do dogłosze-nia zakończeogłosze-nia kampanii wyborczej, czas antenowy dzielony jest zgodnie z zasadą równych szans między koalicjami, komi-tetami biorącymi udział w wyborach, które zarejestrowały kandydatów w okręgach wyborczych, reprezentujących minimum 1/4 uprawnionych do głosowania. Czas antenowy dzieli się z uwzględnieniem podmiotów politycznych reprezentowanych przez mniejszości językowe191. W wypadku
190 Legge 10 dicembre 1993, n. 515. „Disciplina delle campagne elettorali per l’elezione alla Camera dei deputati e al Senato della Repubblica”, Gazzetta Ufficiale n. 292 del 14.12.1993, http://ww.gazzettavffiale.it/eli/id/1993/12/14/09360598/sg (dostęp 11.10.2018).
191 Legge 22 febbraio 2000, n. 28. „Disposizioni…”, op. cit.
referendum czas antenowy jest dzielony po równo w odniesieniu do zwo-lenników i przeciwników pytania referendalnego.
Lokalni nadawcy radiofoniczni i telewizyjni, którzy zdecydują się na emi-sję bezpłatnych audycji wyborczych, mogą liczyć na zwrot kosztów takiej emisji z budżetu państwa. Dla nadawców radiofonicznych przeznacza się co najmniej 1/3 łącznej sumy przydzielanej na ten cel rocznie. Kwota przy-znawana rocznie jest dzielona między regiony i prowincje autonomiczne Try-dentu i Bolzano, proporcjonalnie do liczby obywateli figurujących na listach wyborczych poszczególnych regionów i prowincji autonomicznych.
Zwrot kosztów jest wypłacany w ciągu 90 dni od zakończenia procedur wyborczych na podstawie rzeczywiście wykorzystanego czasu antenowego, potwierdzonego zarówno przez nadawcę, jak i podmiot polityczny, ze środ-ków gwarantowanych na ten cel przez Regionalne Komitety do spraw Komunikacji (CORECOM), przyznawanych poszczególnym regionom w różnych proporcjach. W Trydencie-Górnej Adydze zwrot kosztów jest wypłacany przez autonomiczne prowincje za pośrednictwem komi-tetów do spraw usług audiowizualnych.
Krajowi nadawcy radiowi i telewizyjni zobowiązani są poinformować AGCOM w terminie do 5 dni od daty zarządzenia wyborów o ustalonym układzie emisji bloków wyborczych w ramówce programowej. Do zakoń-czenia kampanii wyborczej każda ewentualna zmiana ramówki możliwa jest wyłącznie w porozumieniu z AGCOM, przynajmniej na pięć dni przed planowaną emisją.
Omawiana ustawa określa ponadto tryb informowania o działaniach polityków i podejmowanych przez nich decyzjach w czasie trwania kam-panii wyborczej, nakładając na media obowiązki w tym zakresie192.
Komisja Parlamentarna i AGCOM, konsultując się wzajemnie, ustalają nie później niż 5 dnia po ogłoszeniu wyborów szczegółowe kryteria gwa-rantujące równość traktowania podmiotów politycznych, obiektywizm w przekazach radiowych i telewizyjnych, a także bezstronność informacji.
Kryteria te dotyczą zarówno nadawców publicznych, jak i prywatnych. Jest to jeden z fundamentów polityki medialnej Włoch, podyktowanej troską o ochronę pluralizmu193.
192 Recommendation CM/Rec (2007)15 of the Committee of Ministers to member states on measures concerning media coverage of election campaigns (Zalecenie Komi-tetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie działań dotyczących prezentacji kampanii wyborczych w środkach przekazu), https://wcd.coe.int/ViewDoc.
jsp?p=&Ref=CM/Rec(2007)15&Language=lanEnglish&Ver=original&Site=COE&Bac kColorInternet=DBDCF2&BackColorIntranet=FDC864&BackColorLogged=FDC864
&direct=true (dostęp: 11.10.2018).
193 M. Miżejewski, Ochrona pluralizmu…, op. cit., s. 169–174.
Zgodnie z przyjętymi ustaleniami z chwilą ogłoszenia kampanii wybor-czej do czasu zakończenia głosowania żaden przekaz radiowy lub tele-wizyjny nie może zawierać treści (również w formie niebezpośredniej) wskazujących kierunek dokonywania wyborów politycznych lub manife-stujących określone preferencje wyborcze. Wykluczone są więc wszelkie formy agitacji na antenie w programach informacyjnych lub publicystycz-nych, mające na celu wywieranie presji na wyborców. Zwłaszcza wydawcy i prezenterzy programów opiniotwórczych są zobowiązani do przestrze-gania zasad bezstronności, tak aby przekazy płynące z anteny nie odbie-rały obywatelom prawa do dokonywania wolnych wyborów politycznych.
Regulując zasady odpłatnych publikacji politycznych komunikatów wyborczych w prasie codziennej i periodycznej, ustawodawca zobowią-zał wydawców dzienników i periodyków do poinformowania na łamach wydawanych przez nich gazet i czasopism o możliwości publikacji takich komunikatów, tak aby zagwarantować kandydatom i siłom politycznym dostęp na równych zasadach do miejsca na kolumnach redakcyjnych poszczególnych gazet. Oczywiście, tego typu komunikaty mogą się uka-zywać w prasie wyłącznie z chwilą ogłoszenia wyborów do przedostat-niego dnia przed datą głosowania, a więc do rozpoczęcia ciszy wyborczej.
Wydawcy dzienników i periodyków mogą odmówić ich publikacji, jeśli treść komunikatów wyborczych narusza dobra osobiste kandydatów lub jest niezgodna z linią programową danej gazety czy czasopisma.
Zgodnie z ustawą w prasie dopuszcza się wyłącznie następujące formy politycznych przekazów wyborczych: ogłoszenia o debatach, okrągłych sto-łach, konferencjach czy dyskusjach, prezentacje list wyborczych, kandyda-tów i ich programów, publikacje o charakterze polemicznym oraz pokazu-jące rywalizujących ze sobą adwersarzy. Regulacje te nie mają zastosowania do organów prasowych poszczególnych partii i ugrupowań politycznych oraz do partyjnej prasy wyborczej, prezentującej listy, grupy kandydatów czy samych kandydatów.
Omawiana ustawa w art. 8 reguluje zasady dotyczące publikacji w mediach sondaży politycznych i wyborczych. Stosownie do zapisów cyto-wanego artykułu zabronione jest rozpowszechnianie prognozowanych wyni-ków wyborów, preferencji wyborczych na 15 dni przed głosowaniem, nawet jeżeli sondaże te zostały wykonane w okresie poprzedzającym ten zakaz.
Wyniki sondaży mogą być rozpowszechniane w mediach tylko pod warunkiem dołączenia dodatkowych informacji, za których publikacje odpowiedzialny jest podmiot przeprowadzający sondaż. Należy więc wska-zać: podmiot, który wykonał badanie; zleceniodawcę; kryteria wyboru właściwej próby reprezentatywnej; metody zbierania informacji oraz opra-cowania danych; liczby osób ankietowanych i grupy docelowej; zadane
respondentom pytania; odsetek osób, które odpowiedziały na każde z pytań, oraz daty przeprowadzenia sondażu.
W czasie kampanii wyborczej we Włoszech obowiązują także zale-cenia dla urzędów i instytucji w zakresie komunikowania – określono ich obowiązki dotyczące udzielania informacji mediom. Ustawa zabrania instytucjom administracji publicznej podejmowania wszelkiej działalno-ści w zakresie komunikowania politycznego, z wyjątkiem tych, które są niezbędne do właściwego wykonywania funkcji publicznych, począwszy od dnia ogłoszenia wyborów do czasu zakończenia kampanii.
Ma to zapobiec prowadzeniu kampanii wyborczej w mediach, zwłaszcza lokalnych, w związku z pełnieniem przez kandydatów określonych funkcji publicznych. Dotyczy to szczególnie kampanii samorządowych. Ponadto nadawcy radiowi i telewizyjni (publiczni i prywatni) mają ustawowy obo-wiązek informowania obywateli o trybie głosowania oraz o godzinach pracy lokali wyborczych.
Wydawanie przepisów wykonawczych do ustawy mocą art. 2 pkt 5 należy do kompetencji instytucji regulacyjnej, AGCOM. Jej rola nie ograni-cza się bynajmniej do określania warunków technicznych oraz standardów postępowania mediów. AGCOM w świetle włoskiego prawa jest gwaran-tem ochrony pluralizmu i ochrony wartości konstytucyjnych niezbędnych w procesie komunikacji politycznej194.
194 M. Miżejewski, Ochrona pluralizmu…, op. cit., s. 142–150; R. Zaccaria, Diritto dell’informazione…, op. cit., s. 172–189.
Ratio legis zasady par condicio w polityce medialnej Włoch
Polityka i telewizja, mimo iż z natury rzeczy pełnią odmienne funkcje, są nie-jako skazane na koegzystencję w tej samej przestrzeni publicznej, w warun-kach konfliktu strukturalnego, z którym związany jest los demokracji195. To wymusza wręcz problematyczne współistnienie polityki i telewizji oraz stwarza szczególne okoliczności, w których urzeczywistnienie konstytucyj-nych gwarancji prawa do wolności wypowiedzi, realizowanego w mediach przez partie, posiada specyficzne cechy, różniące te przekazy od gatunków i form dziennikarskich, charakterystycznych dla realizacji na antenie oby-watelskich gwarancji wolności wyrażania opinii196. Przekazy partyjne są nie-jako zinstytucjonalizowane, ograniczają tym samym mediom swobodę nie tylko w zakresie ich redagowania, ale także komentowania czy oceny, bez prawa do określania na antenie ich ostatecznego kształtu.
Ogólna zasada dotycząca propagowania na antenie działań politycznych i wyjaśniania jej skutków wymaga, aby partie były w tym zakresie zobo-wiązane do otwartego działania publicznego, które skutkowałoby szcze-gółowym informowaniem opinii publicznej o podejmowanych przez nie działaniach i decyzjach. W związku z tym partie, aby wywiązać się z tego
195 G. Sartori, Homo videns. Televisione post-pensiero, Laterza, Roma–Bari 1997;
wydanie w jęz. polskim: Homo videns. Telewizja i postmyślenie, przeł. J. Uszyński, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
196 R. Zaccaria, Diritto dell’informazione…, op. cit., s. 79–81.
społecznego obowiązku, oczekują dostępu do mediów, które mogą się stać podstawowym źródłem informacji politycznej dla społeczeństwa, a tym samym za ich pośrednictwem chcą wpływać na kształtowanie się poglą-dów obywateli i formowanie się opinii publicznej197.
Odmowa tak rozumianego dostępu do mediów byłaby równoznaczna z uniemożliwieniem partiom politycznym realizacji ich konstytucyjnej
Odmowa tak rozumianego dostępu do mediów byłaby równoznaczna z uniemożliwieniem partiom politycznym realizacji ich konstytucyjnej