Pobyt terminowy

wojewoda zwraca się także o wydanie stosownej opinii do właściwego organu państwa Schengen, które dokonało wpisu. W przypadku wydania decyzji odmownej lub cofnięcia zezwolenia na pobyt czasowy albo cofnięcia zezwolenia na pobyt stały bądź na pobyt rezydenta, wojewoda ma obowiązek zawiadomić właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca organ SG, gdy decyzja stanie się ostateczna.

3.2. Legalizacja pobytu cudzoziemca związanego z obywatelem polskim

3.2.1. Legalizacja pobytu członka rodziny obywatela Rzeczpospolitej Polskiej

3.2.1.1. Pobyt terminowy

Podstawowym sposobem legalizacji pobytu członka rodziny obywatela RP jest zezwolenie na pobyt czasowy określone w art. 158 ust. 1 uoc.

Z jego posiadaniem, zwłaszcza w przypadku małżonka obywatela RP, wiąże się dość szeroki wachlarz uprawnień. Przewiduje się w szczególności daleko idący zakres ochrony przed zobowiązaniem do powrotu⁴⁸⁴. Posiadacz zezwolenia na pobyt czasowy pozostający w związku małżeńskim z obywatelem polskim uprawniony jest do prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach takich, jak obywatele polscy⁴⁸⁵, a jeśli zezwolenie to udzielone zostało ze względu na ów związek – jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę⁴⁸⁶. Cudzoziemiec taki ma w perspektywie możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt stały⁴⁸⁷ oraz stosunkowo niewysokie wymagania w ewentualnym postępowaniu w sprawie uznania za obywatela polskiego⁴⁸⁸. Ten uprzywilejowany status członka rodziny obywatela polskiego, zwłaszcza zaś małżonka, jest w polskim prawie o cudzoziemcach ugruntowany; obecnie obowiązująca ustawa o cudzoziemcach nie wprowadziła w tym zakresie większych zmian⁴⁸⁹.

484 Art. 303 ust. 1 pkt 4 uoc. W odniesieniu do innego niż małżonek członka rodziny, któremu udzielono omawianego zezwolenia (tj. małoletniego) nie przewidziano generalnego wyłączenia możliwości zobowiązania do powrotu, jednak w wielu przypadkach nie będzie ono możliwe ze względu na ochronę praw dziecka (art. 348 pkt 3 uoc).

485 Art. 13 ust. 2 pkt 1 lit. h) uosg.

486 Art. 87 ust. 2 pkt 2 uopziirp.

487 Art. 195 ust. 1 pkt 4 uoc.

488 Art. 30 ust. 1 pkt 2 uoobp.

489 Zob. M. Górski, Ochrona prawa do życia rodzinnego w nowej ustawie o cudzoziemcach, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, 2014, Nr 12, s. 106-109;

A. Narożniak, W kwestii poszanowania i ochrony życia rodzinnego małżeństwa cudzoziemca z obywatelem polskim w prawie cudzoziemcach. Stan obecny i projektowany, „Studia Prawa Publicznego”,

Omawiane zezwolenie wyróżnia się także na tle innych rodzajów zezwoleń na pobyt czasowy zakresem warunków jego udzielenia oraz katalogiem przesłanek negatywnych. Przede wszystkim, od cudzoziemca nie wymaga się wykazania, że dysponuje on jakimkolwiek źródłem dochodów, posiada ubezpieczenie zdrowotne i ma zapewnione miejsce zamieszkania na terytorium RP, które to warunki należą do standardowych przesłanek udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w większości innych przypadków⁴⁹⁰. Oprócz udokumentowania istnienia wskazanych w ustawie stosunków rodzinnoprawnych, konieczne jest spełnienie tylko jednej przesłanki pozytywnej – tej najbardziej ogólnej, określonej w art. 98 ust. 1 uoc: wykazanie, że okoliczność będąca podstawą ubiegania się o zezwolenie uzasadnia pobyt cudzoziemca w Polsce przez okres przekraczający 3 miesiące. W przypadku małżonka, charakterystycznym elementem postępowania jest badanie autentyczności małżeństwa (czy nie zostało zawarte w celu obejścia przepisów ustawy). Zgodnie z art. 169 uoc, organ ma obowiązek ustalić, czy nie zachodzą okoliczności mogące na to wskazywać.

W przypadku przesłanek negatywnych zachodzą modyfikacje w porównaniu z ogólnym ich katalogiem. W przypadku małżonków, do katalogu tego dodatkowo dołączono przesłankę odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na zawarcie małżeństwa w celu obejścia przepisów (art. 165 ust. 1 uoc). Równocześnie, pewne przesłanki negatywne z katalogu ogólnego określonego w art. 100 ust. 1 pkt 1-9 uoc nie znajdą tu zastosowania. Z zawiłej regulacji art. 165 uoc wynika, że zezwolenia odmawia się małżonkowi obywatela polskiego tylko z przyczyn określonych w art. 100 ust. 1 pkt 1 do 5 uoc oraz z powodu zawarcia małżeństwa w celu obejścia ustawy. Nie odmawia się więc – tak jak w przypadku ogółu cudzoziemców – gdy zalega on z uiszczeniem podatków; nie zwrócił kosztów związanych z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniu do powrotu; podlegając obowiązkowi leczenia nie wyraża zgody na to leczenie; złożył wniosek podczas nielegalnego pobytu na terytorium RP lub przebywa na tym terytorium nielegalnie. Nie można też odmówić kolejnego zezwolenia w razie niewykonania obowiązku informowania o ustaniu przyczyny udzielenia poprzedniego zezwolenia. Poza tym ustawa stanowi, że nie odmawia się zezwolenia na pobyt czasowy małoletniemu członkowi rodziny, jeżeli wyłączną podstawą odmowy miałby być fakt jego nielegalnego pobytu.

Decyzja w sprawie udzielenia albo odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt

2013, Nr 2, passim.

490 Cudzoziemiec podaje informacje w tym zakresie wypełniając formularz wniosku, jednak brak dochodów, ubezpieczenia czy mieszkania nie może być sam w sobie powodem odmowy udzielenia zezwolenia.

czasowy członkowi rodziny obywatela polskiego została skonstruowana na pozór jako decyzją związana. Pozostawiono jednak w sferze dyskrecjonalności ocenę spełnienia warunku dotyczącego okoliczności uzasadniających zamieszkanie w Polsce przez okres ponad 3 miesięcy. Trudno bowiem uznać za zasadne automatyczne udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce – przykładowo – cudzoziemcowi, który jest wprawdzie małżonkiem albo dzieckiem obywatela RP, jednak obywatel ten wcale nie mieszka w Polsce. Zasadne jest, ze względu na rozmaitość potencjalnych stanów faktycznych, użycie w tym miejscu zwrotu niedookreślonego, trzeba jednak zauważyć, że oceny, jakie okoliczności uzasadniają pobyt, a jakie nie, mogą być rozbieżne.

Pewne odmienności w stosunku do ogólnych zasad dotyczą też cofania zezwolenia na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela RP. Odmienność polega na ograniczeniu przesłanek cofnięcia zezwolenia. Cofa się je tylko, gdy: ustał cel pobytu będący przyczyną udzielenia zezwolenia; cudzoziemiec przestał spełniać wymogi określone ze względu na cel pobytu; dane cudzoziemca zostały wpisane do wykazu osób, których pobyt jest niepożądany; wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego; w postępowaniu w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemiec złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub dołączył do niego dokumenty zawierające takie dane lub informacje, lub zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego lub takiego dokumentu używał jako autentycznego (art. 166 ust. 1 uoc).

Ze względu na potrzebę zapewnienia pewnej stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa rodziny istotne są rozwiązania jakie prawo przewiduje na wypadek rozpadu rodziny obywatela polskiego. W szczególności chodzi o sytuacje, w których zabraknie „ogniwa”

łączącego cudzoziemca z Polską, a mianowicie jego więzi z obywatelem polskim.

Ustawodawca polski w odniesieniu do najbliższego kręgu członków rodziny obywatela polskiego przewidział zatem specjalny typ zezwolenia na pobyt czasowy w przypadku rozpadu rodziny (art. 158 ust. 2). Cudzoziemcowi posiadającemu zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela RP udziela się kolejnego zezwolenia w przypadku rozwodu lub separacji cudzoziemca-małżonka obywatela polskiego, gdy przemawia za tym jego ważny interes; owdowienia tego cudzoziemca, śmierci rodzica małoletniego dziecka cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego, gdy przemawia za tym ważny interes tego dziecka. Zezwolenia udziela się jednorazowo na okres nie dłuższy niż 3 lata.

Zwraca uwagę nieprecyzyjne zredagowanie przepisów, które mówią, że zezwolenia udziela

się cudzoziemcowi „posiadającemu zezwolenie” dla członka rodziny obywatela polskiego lub w celu połączenia się z rodziną. Wiadomo natomiast, że w momencie udzielania zezwolenia, poprzednie powinno już być cofnięte (ze względu na ustanie przyczyny jego udzielenia), zatem cudzoziemiec nie będzie go posiadał. Aby przepisy zachowały swą funkcjonalność należy rozumieć, że chodzi o zezwolenie posiadane bezpośrednio przed złożeniem wniosku.

Podobnie jak zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie art. 158 ust. 1 uoc, zezwolenia tego udziela się obligatoryjnie, o ile spełnione zostały jego przesłanki pozytywne i nie wystąpiły negatywne. Zakres dyskrecjonalności powiększa się jednak ze względu na pojemność interpretacyjną sformułowania „ważny interes”. Wydaje się, że chodzi tu o wyższy, „kwalifikowany” poziom występowania „okoliczności uzasadniających pobyt przez okres powyżej 3 miesięcy”. Nie przewidziano natomiast wymogów dotyczących źródeł utrzymania, ubezpieczenia zdrowotnego czy lokalu mieszkalnego, co jest zrozumiałe zwłaszcza w kontekście sytuacji, w której sprawy majątkowe mogą być z natury rzeczy nieuregulowane, a czas oczekiwania na ustabilizowanie się sytuacji długi. Odmowa zezwolenia omawianego rodzaju nie została uregulowana odrębnie od odmowy zezwolenia dla członka rodziny wciąż funkcjonującej.

Nie przewidziano ograniczeń cofnięcia zezwolenia, jednak pewne wątpliwości mogą powstać odnośnie jego cofnięcia w przypadku, gdy posiadaczem jest cudzoziemiec pozostający w separacji z obywatelem polskim (art. 166 uoc). Separacja nie skutkuje rozwiązaniem małżeństwa, a zatem posiadacz zezwolenia nadal jest cudzoziemcem

„pozostającym w związku małżeńskim z obywatelem polskim”, a tym przypadku możliwości cofnięcia zostały ograniczone. Ze względu na cel regulacji jakim jest ochrona członków rodziny w trudnych sytuacjach życiowych, a także zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa rodzinie, należałoby przyjąć interpretację najkorzystniejszą dla zainteresowanych, a zatem ograniczającą możliwości cofnięcia zezwolenia.

Wprowadzenie regulacji prawnej na wypadek rozpadu rodziny ogólnie zasługuje na pozytywną ocenę, wydaje się, jednak, że zakres tej regulacji jest zbyt wąski. Obejmuje on cudzoziemca-małżonka obywatela polskiego w razie śmierci tego obywatela oraz w razie rozwodu lub separacji, a także małoletnie dziecko cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego w razie śmierci tego cudzoziemca. Brakuje natomiast ujęcia w przepisie małoletniego dziecka cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego w przypadku śmierci tego obywatela lub rozwodu albo separacji rodzica z tym obywatelem.

W takich sytuacjach cudzoziemiec-rodzic uzyskuje podstawę do ubiegania się o

zezwolenie na pobyt czasowy na opisanych wyżej preferencyjnych warunkach, zaś jego dziecko traci tytuł pobytowy i nowy może uzyskać już na ogólnych zasadach. W pewnych przypadkach uprawnienie rodzica może więc okazać się iluzoryczne, skoro zabraknie możliwości wspólnego pobytu z dzieckiem.

Trzeba na koniec odnotować, że aspekt zapewnienia bezpieczeństwa i stabilizacji znalazł wyraz także w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – cudzoziemiec przebywający na podstawie zezwolenia udzielonego na podstawie art. 158 ust. 2 uoc nadal zwolniony jest z wymogu posiadania zezwolenia na pracę (nie dotyczy to jedynie małoletniego)⁴⁹¹. Niekompatybilne natomiast okazują się przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż nie przewidują możliwości kontynuowania działalności gospodarczej na zasadach takich, jak obywatele polscy⁴⁹². Oznacza to, że na przykład z dniem śmierci małżonka będącego obywatelem polskim cudzoziemiec korzystający dotąd z przywileju prowadzenia działalności na tych zasadach traci ku temu automatycznie podstawę prawną.