na tle uprawnień pokrzywdzonego w polskim procesie karnym
i
r\okonana w Polsce w 1971 roku kodyfikacja szeroko rozumianego prawa wykroczeń stanowi bardzo ważny etap w rozwoju naszego socjalistycznego systemu prawnego. Uwzględniano w niej szeroko dotych
czasowe doświadczenia i przyjęto te rozwiązania, które w poprzednim okresie zdały egzamin praktyczny. Kodyfikacja ta przyczyniła się w zna
cznym stopniu do nadania prawu wykroczeń charakteru autonomicznej dziedzinyprawa. Jest bowiem rzeczą oczywistą, że rozpiętość stopnia spo łecznego niebezpieczeństwa czynów zabronionych jest tak ogromna, iż niepodobna, aby jeden zespół norm prawa materialnego, ustrojowego iprocesowego mógł skutecznie służyć ich zwalczaniu ł. Ustawodawca usta la przede wszystkim środki reakcji karnej odpowiednio do wyodrębnio
nych przez siebie klasczynów zabronionych. Droga ta wiedzie do podziału prawa materialnego na działy (gatunki). Konsekwentnie do tego ustawo
dawca musi stworzyć również odpowiednie normy ustrojowe i proceso
we. Dopiero wówczas istnieć będą optymalne warunki do prawidłowej realizacji wyodrębnionego działu prawa materialnego. Tendencja do roz warstwienia czynów zabronionych występuje w zasadzie w każdym państ wie, szczególnego jednak znaczenia nabiera w warunkach państwa socja
listycznego. Ze względu na ogromne zróżnicowanie wagi społecznej czy
nów zabronionych niemożliwe jest, aby „wszystkie one mogły być sku tecznie zwalczane za pomocą tych samych środków reakcji karnej, przez te same organy i w tak samo przebiegającym postępowaniu” 12.
Konieczność spełnienia tego postulatustaje się aż nadto wyraźna w za-1 Por. M. Olszewski: Podstawowe założenia postępowania w sprawach o wykroczenia w PRL, Łódź 1973, s. 11.
2 Ibidem, s. 12.
kresie grupy czynów charakteryzujących się najniższym stopniem spo
łecznego niebezpieczeństwa. W Polsce postulat ten spełniła kodyfikacja prawa wykroczeń z 1971 roku.
Odnośnie do interesujących nas norm prawa procesowego stwierdzić trzeba, że postępowania w sprawach o wykroczenia nie można uznać za szczególne postępowanie karne lub szczególne postępowanie administra cyjne (szczególne postępowanie w stosunku do k.p.k. lub k.p.a.)3. Musi być ono traktowane jako proces autonomiczny. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia nie odsyła bowiem do innych kodeksów po
stępowania i jest ustawą autonomiczną w tym znaczeniu, że zawiera własne uregulowania dotyczące całego przebiegu postępowania. Słuszne jest jednak spostrzeżenie M. Siewierskiego4 5, że w nowym kodeksie po
stępowania w sprawach o wykroczenia wprowadzono niektóre przepisy na podstawie wzorów sądowych. Autor słusznie podkreśla, że jest to zro
zumiałe, jeśli wziąć pod uwagę zbieżność obu tych postępowań oraz po dobny charakter przepisów, które przede wszystkim mają na względzie danie stronom gwarancji, iż w postępowaniu ich prawa i interesy będą należycie chronione. Również Z. Leoński3 stwierdza, iż postępowanie przed kolegiami nosi charakterystyczne cechy procesu przed sądem kar nym.
Dotychczasowe wywody, ograniczone do niezbędnego minimum, uza
sadniają dostatecznie potrzebę poruszania tematów dotyczących rozwią
zań procesowych zawartych w k.p.k. i k.p.w. łącznie, podejmowania prób ustalenia rozwiązali wspólnych lub też odszukania różnic w przyjętych konstrukcjach procesowych. Wykazują one jednocześnie, że nie zawsze będzie to zadanie łatwe.
II.
Problematyka podstawowych uprawnień procesowych pokrzywdzonego powinna z oczywistych powodów budzić duże zainteresowanie znawców
doktryny. Nie należy zapominać, że chodzi tutaj o krąg zagadnień o nie
zmiernie doniosłym znaczeniu społecznym. Ranga tego problemu została dostrzeżona przez naszego ustawodawcę i znalazła wyraz w zwiększeniu uprawnień pokrzywdzonego zarówno w przepisach k.p.k., jak również
i k.p.w. w porównaniu z poprzednio obowiązującymi ustawami.
Zadaniem publikacji jestwskazaniepodstawowychuprawnieńpokrzyw 3 Por. Z. Leoński: Istota postępowania w sprawach o wykroczenia, „Pań
stwo i Prawo” 1973, z. 3, s. 91—92; M. Siewierski: Postępowanie w sprawach o wykroczenia według kodeksu 1971 r., „Nowe Prawo” 1971, nr 11, s. 1583; J. Sku
pi ń s k i: Nowe ustawodawstwo o postępowaniu w sprawach o wykroczenia i o ustroju organów orzekających, „Państwo i Prawo” 1971, z. 8—9, s. 322.
4 M. Siewierski: op. cit., s. 1589.
5 Z. Leoński: op. cit., s. 91. Autor zastrzega, że nie odnosi się to do postę
powania mandatowego i postępowania nakazowego, które przypominają swą istotą proces administracyjny.
dzonego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia na tle uprawnień po
krzywdzonego w naszym procesie karnym. Będzie to zatem próba skon
frontowania sytuacji pokrzywdzonego z punktu widzenia jego podstawo wych uprawnień w postępowaniu w sprawach o wykroczenia z jego sy
tuacją w postępowaniu karnym; próba odszukaniarozwiązań identycznych lub zbliżonych, a także rozwiązań odmiennych. Ze względu na wyraźne różnice jakościowe między postępowaniem w sprawach o wykroczenia a postępowaniem karnym zakres i charakter podstawowych uprawnień po krzywdzonego w obu tych przypadkach nie mogą być identyczne. Z dru
giej strony wszakże, ze względu na to, że postępowanie w sprawach wy kroczeń ma sporo charakterystycznych cech postępowania karnego, należy spodziewać się wielu rozwiązań identycznych lub zbliżonych.
III
Rozpocznijmy oduprawnień pokrzywdzonego w zakresie wszczęcia po
stępowania. W sprawach o przestępstwa, a więc rozpoznawanych w postę
powaniu karnym, uprawnienie pokrzywdzonego dotyczące samego wszczę cia postępowania zależy od trybu ścigania określonego przestępstwa. Wia domo, że jedną z podstawowych zasad naszego procesu karnego jest zasada ścigania z urzędu, dająca organom państwa powołanym do ścigania prze stępstw uprawnienie wszczęcia postępowanianiezależnie od woli pokrzyw dzonego. Uprawnienie to nie obejmuje jednak wszystkich przestępstw i od nosi się jedynie do kategorii przestępstw ściganych z urzędu. Ogranicze niem zasady ścigania z urzędu są przestępstwa ścigane na wniosek po
krzywdzonego, a także z oskarżenia prywatnego, jakkolwiek ta ostatnia kategoria przestępstw stanowi jedynie względne ograniczenie zasady ści
gania z urzędu z uwagi na możliwość ingerencji prokuratora na podstawie przepisu art. 50 k.p.k. Uprawnienie pokrzywdzonego dotyczące wszczęcia postępowania karnego kształtuje się odmiennie w każdej z trzech wymie
nionych kategorii przestępstw.
Kategoria przestępstw ściganych z urzędu charakteryzuje się tym, że rolę pokrzywdzonego sprowadzić można jedynie do jednego ze źródeł infor
macji o popełnieniu takiego przestępstwa. Uprawnienie pokrzywdzonego sprowadza się tutaj do tego, że może on złożyć zawiadomienie o popeł nionym przestępstwie i w ten sposób doprowadzić do wszczęcia postępo
wania karnego, o ile oczywiście spełnione będą przesłanki podjęcia takiej decyzji przez uprawniony organ ścigania. W przypadku wydania postano
wienia oodmowie wszczęcia postępowania zgodnie z przepisem art. 260 §2 k.p.k. pokrzywdzony może złożyć zażalenie, a także ma prawo przejrzenia akt. Uprawnienia pokrzywdzonego przewidzianeart. 260 § 2 k.p.k. są oczy
wiście niezależne od tego, czy pokrzywdzony składał zawiadomienie o po
pełnieniu przestępstwa, czy też nie.
Jak już wspomnieliśmy, w dwóch dalszych kategoriach przestępstw (ści gane na wniosek pokrzywdzonego oraz ścigane z oskarżenia prywatnego) wszczęcie postępowania karnego zależne jest od woli pokrzywdzonego. Rola pokrzywdzonego wzakresie wszczęcia postępowania karnego nabieraszcze gólnego znaczenia w kategorii przestępstw ściganych na jego wniosek.
Zgodnie z przepisem art. 5 § 3 k.p.k. w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek wszczyna się postępowanie po spełnieniu warunku w postaci złożenia wniosku przez pokrzywdzonego. W tej kategorii przestępstw za
tem pokrzywdzony może być nie tylko jednym ze źródeł informacji o po pełnionym przestępstwie, ale ponadto ustawodawca wyraźnie uzależnia od jego woli dopuszczalność wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego.
Dodajmy jeszcze, że nasze ustawodawstwo karne w zakresie przestępstw ściganych na wniosek pokrzywdzonego rozróżnia przestępstwa bezwzględ
nie oraz względnie wnioskowe.
Z kolei kategoria przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego cha rakteryzuje się tym, że pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie (art. 49 § 1 k.p.k.). Wszczęcie postępowania karnego w takiej sprawie uzależnione jest zatem od tego, czy pokrzyw
dzony skorzysta z przysługujących mu uprawnień oskarżycielskich.
Tak, ogólnie rzecz biorąc, zostały ukształtowane uprawnienia pokrzyw dzonego w zakresie wszczęcia postępowania karnego. Pora przejść zatem do przedstawienia uprawnień pokrzywdzonego w tym samym zakresie, odnoszących się do postępowania w sprawach o wykroczenia.
Jak wiadomo, wzorem uprzednio obowiązującego ustawodawstwa k.p.w.
utrzymuje regułę actio popularis, co przesądza o braku wyodrębnienia trybu ścigania wykroczeń z urzędu oraz trybu ścigania skargą prywatną 6.
W doktrynie 7 actio popularis określa się często mianem „skargi popular
nej”, a niekiedy „skargi ludowej” lub „skargi obywatelskiej”. Ten rodzaj skargi znany jest wróżnych systemach procesowych począwszyod staro żytności, akończąc naczasach współczesnych. Możnazatem przyjąć, że jest to konstrukcja procesowa, która z powodzeniem wytrzymała próbę czasu i ciągle jeszcze okazuje się przydatna. Przyjęcie jej w k.p.w. oznacza, że uprawnienie złożenia skargi jest niezależne od stopnia zainteresowania sprawą, a w szczególności od tego, czy jest siępokrzywdzonym określonym wykroczeniem. Zgodnie z przepisem art. 20 § 1 k.p.w. wniosek o ukaranie, który stanowi podstawę do wszczęcia postępowania, złożyć mogą następu jące podmioty: oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony, instytucja państwo wa lub społeczna, osoba fizyczna. Tak więc ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie, posiada usta
wowe uprawnienie do złożenia wniosku o ukaranie. Pokrzywdzony może s Na fakt ten zwraca uwagę J. Skupiński: Model polskiego prawa o wy kroczeniach, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1974, s. 280.
7 Por. W. Daszkiewicz: Oskarżyciel w polskim procesie karnym, Warszawa 1960, s. 15.
zatem w każdym przypadku doprowadzić do wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie, które naruszyło jego dobro prawne lub je za
groziło. Podkreślmy jednak, że do wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie może dojść wbrew woli pokrzywdzonego tym wykro czeniem, albowiem krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o ukaranie nie ogranicza się przecież tylko do osoby pokrzywdzonego.
Nie dotyczy to jednak wszystkich wykroczeń, ponieważ prawo wykroczeń uzależnia ściganie niektórych wykroczeń od złożenia żądania przez po krzywdzonego.
Katalog wykroczeń, których ściganie uzależnione jest od złożenia żąda nia ścigania przez pokrzywdzonego, jest dość pokaźny. Ograniczając siędo przepisów k.w., wymienić tu należy następujące wykroczenia: art. 119 § 4, art. 123 § 2, art. 124 § 3, art. 126 § 2, art. 127 § 2, art. 148 § 2, art. 150 § 2, art. 151 § 4, art. 153 § 2, art. 154 § 3, art. 156 § 2, art. 157 § 2. Tryb ści
gania tej kategorii wykroczeń jest zbliżony do trybu ścigania przestępstw na wniosek pokrzywdzonego, nie jest jednak taki sam. O identyczności nie można tu mówić z tego powodu, że — jak to stwierdza J. Skupiński —
„w odniesieniu do przestępstw wniosek pokrzywdzonego prowadzi wyłącz
nie do uruchomienia drogi ścigania publicznego. Natomiast w sprawie o analogiczne wykroczenie nie ma żadnych przeszkód po temu, aby ściga nie (w tym wypadku złożenie wniosku o ukaranie) zostało wszczęte przez samego pokrzywdzonego, inną osobę fizyczną lub organ państwowy, pod warunkiem, że te dwa ostatnie podmioty uzyskają od pokrzywdzonego odpowiednie oświadczenie woli, zktórego będzieniedwuznacznie wynikało,
że domaga się on ścigania sprawcy danego wykroczenia”8.
Odnotować w tym miejscu wypada nietrafny pogląd 9, że wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego charakteryzują się tym, iż wniosek
o ukaranie może złożyćwyłącznie pokrzywdzony. Nie należy bowiem utoż samiać trybu ścigania wykroczenia na żądanie pokrzywdzonego z kwestią
podmiotów uprawnionych do złożeniawniosku o ukaranie. Jak się okazuje, krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o ukaranie co do wy kroczeń ściganych na żądanie pokrzywdzonego nie ulega zmniejszeniu.
Teza ta znajduje wyraźne potwierdzenie wT § 19 Regulaminu działania kolegiów do spraw wykroczeń10, który stwierdza, że w sprawach o wykro czenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego, w których wniosek o ukaranie został złożony przez inną osobę albo przez instytucję państwową lub spo
łeczną, przewodniczący kolegium wszczyna postępowanie tylko wówczas, gdy do wniosku zostanie dołączone żądanie pokrzywdzonego. Tryb ścigania wykroczeń na żądanie pokrzywdzonego jest podobny do trybu ścigania przestępstw na wniosek pokrzywdzonego. Wspólne dla obu tych trybów
8 J. Skupiński: Model..., s. 280.
9 Por. A. Gubiński: Prawo karno-administracyjne, Warszawa 1972, s. 288.
10 Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 IX 1974 roku (Mon. Pol.
1974 nr 34, poz. 203).
ścigania jest głównie uzależnienie wszczęcia i prowadzenia postępowania od woli pokrzywdzonego. Zbieżne jest także i to, że zarówno prawo wy kroczeń, jak i ustawodawstwo odnoszące się do ścigania przestępstw wy raźnie rozróżniają — używając terminologii stosowanej w postępowaniu karnym — przestępstwa lub wykroczenia bezwzględnie wnioskowe oraz przestępstwa lub wykroczenia względnie wnioskowe. Charakterystyczny przy tym jest może fakt, że spośród 12 wymienionych wykroczeń przewidzianych w k.w. i ściganych na żądanie pokrzywdzonego tylko jed
no, a mianowicie określone w art. 119 § 4 (kradzież lub przywłaszczenie mienia nie będącego mieniem społecznym) należy zaliczać do wykroczeń względnie wnioskowych. Przepis ten przewiduje, że jeżeli sprawca kra dzieży lub przywłaszczenia mienia innego niż społeczne dopuścił się tego wykroczenia na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje tylko na żą daniepokrzywdzonego. Wszystkiepozostałe wykroczenia przewidziane k.w.
i ścigane na żądanie pokrzywdzonego należą do kategorii wykroczeń bez
względnie wnioskowych. Charakteryzują się więc tym, że niezależnie od tego kto jest sprawcą określonego wykroczenia, ściganie następuje tylko na żądanie pokrzywdzonego. Gwoli ścisłości dodać w tym miejscu należy, że w kilku przypadkach (na przykład art. 123 § 2, art. 124 § 3, art. 127 § 2 k.w.) ustawodawca rezygnuje z trybu ścigania wykroczenia na żądanie pokrzywdzonego, jeśli wykroczenie skierowane było przeciwkomieniu spo
łecznemu. Można i tutaj zatem mówić o pewnej względności ścigania na żądanie pokrzywdzonego, uzależnionego jednak nie od tego, ktojest spraw
cą wykroczenia, lec^ od tego przeciwko jakiemu rodzajowi mienia wykro czenie było skierowane.
Odmiennie natomiast wobu postępowaniach ukształtowana zostałakwe
stia skuteczności późniejszego cofnięcia wniosku (żądania) o ściganie, zło żonego przez pokrzywdzonego. W postępowaniu karnym pokrzywdzony, który złożył wniosek o ściganie, nie może go już później skutecznie wy cofać u. Znajduje to wyraz w przepisie art. 5 § 3 k.p.k., w którym stwier dza się, że w razie złożenia wniosku przez pokrzywdzonego postępowanie toczy się z urzędu. K.p.w. nie zawiera natomiast żadnych postanowień co do tej kwestii. Uregulowanie tego problemu w postępowaniu w sprawach wykroczeń zawiera przepis § 19 wspomnianego już Regulaminu działania kolegiów do spraw wykroczeń, zgodnie z którym cofnięcie żądania przez pokrzywdzonego po wszczęciu postępowania nie wiąże kolegium. Przepis ten zatemdopuszcza cofnięcie żądania ścigania wykroczenia przez pokrzyw dzonego, ale nie wiąże tym cofnięciem kolegium. Tak więc skuteczność cofnięcia żądania uzależniona jest od zgody kolegium. Uwzględniając cha
rakter wykroczeń ściganych na żądanie pokrzywdzonego, rozwiązanie po
wyższe należy zaaprobować. Na krytyczną uwagę zasługuje natomiast 11 Por. S. Śliwiński: Polski proces karny przed sądem powszechnym, War szawa 1961, s. 61; M. Siewierski, J. Tylman, M. Olszewski: Postępo wanie karne w zarysie, Warszawa 1971, s. 83.
sprawa miejsca przepisu regulującego omawianą kwestię. Jest to przepis na tyle istotny, szczególnie dla pokrzywdzonego, że powinien być zamiesz
czony w samym k.p.w., a nie w przepisach regulaminowych. Jest rzeczą oczywistą, że znajomość przez pokrzywdzonych przepisów k.p.w. może być znacznie większa aniżeli przepisów regulaminu działania kolegiów. Po
krzywdzony, składając żądanie ścigania wykroczenia, powinien mieć świa domość, że późniejsze cofnięcie tego żądania możeokazać się bezskuteczne, ponieważ nie zostanie zaaprobowane przez kolegium. Umieszczenie prze pisu w regulaminie nie przyczyniasię dokształtowania tej świadomości.
Odmiennie w obu postępowaniach ukształtowana została również kwe stia dopuszczalności wniesienia przez pokrzywdzonego zażalenia na posta
nowienie o odmowie wszczęcia. Wspominaliśmy już o uregulowaniu tej sprawy w przepisachk.p.k., według których pokrzywdzonemuprzysługuje uprawnienie w postaci wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Odmienność regulacji zawartej w przepisach k.p.w. polega na tym, że zgodnie z art. 26 § 2 odpis postanowienia o od mowie wszczęcia postępowania doręcza się jedynie temu, kto złożył wnio sek o ukaranie i on tylko może wnieść zażalenie do przewodniczącego ko
legium II instancji (art. 87 § 1 k.p.w.). Tak więc k.p.w. nie daje pokrzyw dzonemu uprawnienia do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania w sytuacji, kiedy nie składa? on wniosku o uka
ranie. Rozwiązanie to można uznać za kontrowersyjne, tym bardziej że k.p.w. przewiduje wyraźnie, iż odpis postanowienia o umorzeniu postępo wania doręcza się między innymi pokrzywdzonemu (art. 26 § 3), któremu zawsze przysługuje uprawnienie do wniesienia na to postanowienie zaża lenia (art. 88) do kolegium II instancji. Uprawnienie pokrzywdzonego do wniesienia zażalenia na postanowienia o umorzeniu postępowania nie jest zatem zależne od tego, czy pokrzywdzonybył tym, który składał wniosek o ukaranie. Jeśli zwrócimy uwagę na fakt, że podstawy odmowy wszczęcia postępowania i podstawy umorzenia postępowania w znacznej mierze po
krywają się (chodzi tu głównie o przepis art. 10 k.p.w.), zróżnicowanie uprawnień pokrzywdzonego w przedmiocie zaskarżalności odmowy wszczę cia postępowania oraz umorzenia postępowania wywołuje opory. W grun cie rzeczy bowiem, zróżnicowanie uprawnień pokrzywdzonego uzależnia się jedynie od tego, w jakim momencie ujawniła się niedopuszczalność prowadzenia postępowania.
Wspomnieć w tym miejscu należy jeszcze o przepisie § 22 Regulaminu działania kolegiów do spraw wykroczeń, który przewiduje, że w przypad kach określonych § 19 tegoż Regulaminu odpis postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania należy doręczyć również pokrzywdzonemu. Przepis ten nie zmienia jednak w niczym uprawnienia pokrzywdzonego w przed miocie zaskarżalności postanowień o odmowie wszczęcia postępowania.
Jego celem jest jedynie poinformowanie pokrzywdzonego, że nastąpiła od mowa wszczęcia postępowania w sprawie dotyczącej wykroczenia ściga
nego tylko na żądanie pokrzywdzonego z tego powodu, iż do wniosku o ukaranie nie dołączono żądania pokrzywdzonego. Zwraca się więc uwagę pokrzywdzonemu na fakt, że wszczęcie i prowadzenie postępowania uza
leżnione jest od złożenia przez niego żądania ścigania wykroczenia. Sens tego przepisu jest zatem wyraźny i zasługuje na pełną aprobatę.
IV
Po przedstawieniu podstawowych uprawnień pokrzywdzonego w za
kresie wszczęcia postępowania należałoby z kolei przejść do omówienia uprawnień w stadium wstępnym (przygotowawczym) postępowania. Kon
frontacja ich jest jednak w gruncie rzeczy prawie niemożliwa. Pamiętać bowiem należy o tym, że— zgodnie z przepisemart. 23 § 1 k.p.w. — jeżeli dane zawarte we wniosku o ukaranie dają podstawę do wszczęcia postę
powania, to przewodniczący kolegium kieruje sprawę do rozpoznania na rozprawie, bądź orzeka karę przez nakaz karny. Regułą w tym postępo waniu jest zatem to, że stadium postępowania, w którym rozpoznaje się i rozstrzyga kwestię odpowiedzialności za wykroczenie określone we wnio
sku o ukaranie, nie poprzedza stadium wstępne (przygotowawcze). Zasada ta jest przeciwstawna rozwiązaniu przyjętemu w postępowaniu karnym.
K.p.w. w art. 19 wprowadza jedynie czynności sprawdzające jako swoistą namiastkę przygotowawczego stadium postępowania. Jest to stadium fa
kultatywne, dopuszczalne tylko w sprawcach o wykroczenia, wymienione w art. 19 k.p.w.12. Celem czynności sprawdzających jest zebranie danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie, do jego uzupełnienia lub sprawdzenia faktów podanych w nim, przy czym w miarę możności należy je przeprowadzić na miejscu popełnienia czynu, bezpośrednio po jego ujawnieniu. Ustawa nie wspomina o uprawnieniach pokrzywdzonego w toku dokonywania czynności sprawdzających. Pomimo tego, wydaje się, że osobie, czyjej dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagro żone przez wykroczenie (art. 32 k.p.w.), należy przyznać status pokrzyw dzonego już w toku dokonywanych czynności sprawdzających. Trudno kwestionować ten pogląd, jeśli zważy się, że w grupie wykroczeń wymie nionych w art. 19 k.p.w., a więc tych, co do których wolno prowadzić czynności sprawdzające, jest kilkanaście ściganych na żądanie pokrzyw dzonego. Podkreślić dalej trzeba, że organy uprawnione do przeprowadze nia czynności sprawdzających (Milicja Obywatelska, PaństwowaInspekcja Handlowa, organy służby ochronnej lasów państwowych) mogą w ramach tego między innymi wzywać do złożenia zeznań, wydania albo okazania przedmiotu lub dokumentu mającego stanowić niezbędny dowód w spra
12 Рог. M. Siewierski, J. Lewiński, Z. Leoński, J, Gościcki:
Komentarz do kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 1973, s. 38 i nast.
wie, a więc mogą dokonywać czynności, w których uczestniczyć będzie pokrzywdzony. W toku czynności sprawdzających pokrzywdzony może składać zeznania, a także wydać albo okazać przedmiot lub dokument mogący stanowić dowód wsprawie. Może on przejawiać inicjatywę dowo
dową także i w innej formie, a mianowicie poprzez składanie wniosków o dokonanie w ramach czynności sprawdzających określonych czynności dowodowych. Nie można także wykluczyć potrzeby uczestniczenia po
krzywdzonego w niektórych innych jeszcze czynnościach sprawdzających, dokonywanych przez wymieniony organ. Jakkolwiek — ze względu na fakultatywność czynności sprawdzających, ich ograniczony zakres, cel któ
krzywdzonego w niektórych innych jeszcze czynnościach sprawdzających, dokonywanych przez wymieniony organ. Jakkolwiek — ze względu na fakultatywność czynności sprawdzających, ich ograniczony zakres, cel któ