W VI edycji budżetu obywatelskiego zgłoszono w sumie 2166 projektów, z czego 1975 (91%) dzielnicowych i 191 (9%) ogólnomiejskich. Najwięcej dotyczyło przestrzeni miejskiej (55%) oraz edukacji (41%), a najmniej pomocy społecznej (7%) i zdrowia (4%). Projekty ogólnomiejskie, częściej niż projekty dzielnicowe, dotyczyły ochrony środowiska, edukacji i pomocy społecznej.
Projekty dzielnicowe częściej dotyczyły zieleni miejskiej, sportu, kultury i przestrzeni publicznej.
Ostateczny koszt zgłoszonych projektów wahał się między 0 zł a 5 778 000 zł. Średni koszt zgłoszonego projektu dzielnicowego wyniósł 172 tysiące złotych, zaś projektu ogólnomiejskiego 972 tysiące. Najwięcej projektów dzielnicowych złożono na Ursynowie i Pradze Południe, natomiast w odniesieniu do liczby ludności najwięcej projektów złożono w Rembertowie i Wawrze. Stosunkowo mało na Mokotowie, Bemowie, w Śródmieściu i Ursusie. W sumie do realizacji wybrano 385 projektów dzielnicowych i 29 ogólnomiejskich. Najwięcej projektów wybrano na Woli (37), a najmniej na Pradze-Północ (9). Na Żoliborzu wybrano do realizacji wszystkie projekty dopuszczone do głosowania. Liczba głosów potrzebna do wygrania w dzielnicach wzrosła w stosunku do zeszłorocznej edycji średnio ponad trzykrotnie.
Dość dużo osób (23%), nie wiedziało, że można oddać głos na projekty ogólnomiejskie. Wśród 1170 projektodawców VI edycji budżetu obywatelskiego było niemal tyle samo kobiet (51%) co mężczyzn (49%). Najwięcej było wśród nich osób w średnim wieku – między 35 a 44 lata (42%).
Niedoreprezentowane grupy wiekowe projektodawców to dzieci, młodzież i młodzi dorośli, którzy stanowili jedynie 3% projektodawców, oraz osoby po 55 roku życia, którzy stanowili jedynie 17% projektodawców (choć to aż 39% mieszkańców Warszawy. Wśród głosujących było więcej kobiet (60%) niż mężczyzn (40%). Najczęściej głosowały osoby w wieku 25-34 i 35-44 lata. Wśród głosujących było także 15% dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. W stosunku do populacji Warszawy, wśród głosujących w BO niedoreprezentowane były osoby powyżej 55 roku życia, a nadreprezentowane osoby w wieku 25-44 lata. Projektodawcy zdecydowanie najczęściej składali projekt w dzielnicy zamieszkania. Najwięcej projektodawców spoza dzielnicy miało Śródmieście (36%), a najmniej Ursynów (2,5%). Najpopularniejszą dzielnicą wśród projektodawców był Mokotów, gdzie projekty złożyły osoby z 12 innych dzielnic. Najwięcej głosów w liczbach bezwzględnych oddano na Pradze-Południe, Mokotowie i Białołęce, ale biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców dzielnic, to największą aktywnością wyborczą wykazali się mieszkańcy Białołęki, Pragi-Południe i Wawra.
W VI edycji budżetu obywatelskiego 1280 osób zagłosowało na papierowych formularzach i byli to głównie mieszkańcy starsi (60 lat), podczas gdy wśród głosujących elektronicznie przeważały osoby z w wieku 25-44 lata. Motywująca do wzięcia udziału w budżecie obywatelskim jest chęć działania dla najbliższego otoczenia oraz poczucie wpływu. Kluczowe są korzyści (osobiste lub dla grupy, na której badanemu zależy), które badani odnoszą poprzez wzięcie udziału w BO, dające poczucie wpływu. Natomiast na meta-poziomie ważnym motywatorem są realizacje projektów ze środków BO i odwrotnie – projekty zwycięskie, ale jeszcze niezrealizowane, są
„demotywatorem”.
Do przyczyn niegłosowania należą: brak poczucia sprawczości, niewielki kapitał społeczny, finansowy lub kulturowy, niska aktywność społeczną i obywatelską, brak świadomości funkcjonowania BO w Warszawie, niedoinformowanie potencjalnych głosujących (przekonanie o sformalizowanej procedurze, nieznajomość zasad i harmonogramu BO), niemożność skutecznego wyrażenia sprzeciwu wobec niektórych projektów, rozczarowanie związane z niezrealizowanymi projektami z poprzednich edycji, brak identyfikacji z BO lub konkretną tematyką projektów oraz niewystarczająca promocja niektórych projektów przez projektodawców. Badania pokazują, że budżety obywatelskie w dużych miastach docierają do najbardziej aktywnych i świadomych obywateli a nie do grup najsłabszych społecznie.
72
Podział na dwie pule oceniany jest bardzo dobrze jako idea, jednak w praktyce zdarzają się przypadki projektów, których przypisanie do poziomu budzi wątpliwości. Zdecydowana większość projektodawców (76%) i głosujących (86%) uznała podział kwot (w stosunku 70% na poziom dzielnicowy i 30% na poziom ogólnomiejski) za optymalny.
Brak podziału na obszary w VI edycji budżetu obywatelskiego ma więcej negatywnych konsekwencji niż pozytywnych. Nie tylko głosującym trudniej zorientować się, jakie projekty są realizowane w najbliższej okolicy. Brak obszarów, w połączeniu z masą krytyczną liczby głosów (więcej oddanych głosów niż w poprzednich edycjach) na projekty w obszarach gęsto zamieszkanych mógł spowodować, że głosy (i tym samym wygrane projekty) skumulowały się w wybranych obszarach dzielnic. Nowy sposób głosowania (w sumie 25 głosów do oddania) jest oceniany pozytywnie. Z pewnością jest to wygodne rozwiązanie dla głosujących. Jednak brak widocznego odniesienia do kwoty będącej sumą projektów, na które można oddać głosy należy uznać za mankament, gdyż minimalizuje się aspekt dzielenia wspólnych pieniędzy w budżecie Choć ogólnodostępność budzi czasami wątpliwości, to sformułowanie jednej obowiązującej definicji z pewnością jest krokiem w dobrym kierunku. Główną potrzebą zgłaszaną przez projektodawców było wydłużenie czasu zgłaszania projektów, choć należy mieć na uwadze, że harmonogram obecnej edycji wynikał ze zmian w prawie i uchylenia pierwszej uchwały przez Regionalną Izbę Obrachunkową.
Do głosowania dopuszczono 70% pierwotnie zgłoszonych projektów. Projektodawcy ocenili ten etap pozytywnie, chociaż aż 26% miało zastrzeżenia do oceny merytorycznej – przede wszystkim w odniesieniu do postawy urzędników. Taki sam odsetek ankietowanych projektodawców oceniło pozytywnie i negatywnie etap składania odwołań od niedopuszczenia projektów do głosowania. Ci ostatni skarżyli się na niesprzyjający (zbyt krótki i wakacyjny) czas na składanie odwołań, ale także na inne aspekty po stronie nie tyle samej procedury, ile nastawienia urzędu lub urzędników. Natomiast głosowanie w większości zostało oceniane pozytywnie. Nowy system jest wygodniejszy, z możliwości oddania wszystkich głosów skorzystało nieco ponad 28 % głosujących. Mieszkańcy biorący udział w badaniu, nie wiedzą (poza nielicznymi wyjątkami aktywistów), co dzieje się po zakończeniu głosowania - jak wybierane są projekty do realizacji.
W tej edycji nie było dyskusji o projektach i z badania wynika, że tego elementu zabrakło. Dwie możliwe formy wymiany opinii o projektach, czyli oficjalny profil na FB oraz możliwość komentowania zgłoszonych projektów, nie uruchomiły realnej dyskusji.
73
VI. SPIS WYKRESÓW I TABEL
Wykres 1 Zgłoszone projekty w podziale na kategorie tematyczne ... 7
Wykres 2 Zgłoszone projekty w podziale na kategorie odbiorców ... 8
Wykres 3 Koszty zgłoszonych projektów w podziale na dzielnicowe i ogólnomiejskie ... 9
Wykres 4 Odsetek zwycięskich projektów dzielnicowych spośród wszystkich dopuszczonych do głosowania w ramach poszczególnych kategorii kosztowych ... 10
Wykres 5 Odsetek zwycięskich projektów dzielnicowych spośród wszystkich dopuszczonych do głosowania w ramach poszczególnych kategorii tematycznych (prawdopodobieństwo zwycięstwa w głosowaniu) ... 10
Tabela 1 Liczba projektów dzielnicowych dopuszczonych do głosowania i wybranych w głosowaniu w poszczególnych dzielnicach ... 11
Tabela 2 Liczba zgłoszonych projektów dzielnicowych w poszczególnych dzielnicach ... 12
Kartogram 1 Efektywny próg wyborczy dla projektów dzielnicowych w poszczególnych dzielnicach (odsetek i liczba głosów otrzymanych przez ostatni projekt z rankingu wybrany do realizacji) ... 13
Tabela 3 Minimalna liczba głosów potrzebna do zwycięstwa projektu w V i VI edycji BO ... 13
Wykres 6 Charakterystyka demograficzna projektodawców w VI budżecie obywatelskim ... 15
Wykres 7 Zależność pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem złożenia projektu dzielnicowego ... 16
Kartogram 2 Liczba projektodawców w VI edycji według obszarów dzielnicowych z V edycji .. 17
Wykres 8 Dlaczego zdecydował/a się Pan/i zgłosić projekt(y) na poziomie dzielnicowym? ... 18
Wykres 9 Dlaczego zdecydował/a się Pan/i zgłosić projekt(y) na poziomie ogólnomiejskim? .. 19
Wykres 10 Charakterystyka demograficzna głosujących w VI budżecie obywatelskim ... 20
Wykres 11 Odsetek głosujących papierowo w poszczególnych grupach wiekowych ... 21
Tabela 4 Liczba głosów oddanych na projekty dzielnicowe w poszczególnych dzielnicach ... 21
Kartogram 3 Odsetek i liczba głosów papierowych w podziale na dzielnice ... 22
Wykres 12 Zależność pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem oddania głosu... 23
Kartogram 4 Liczba głosujących w VI edycji według obszarów dzielnicowych z V edycji ... 24
Wykres 13 Zależność pomiędzy frekwencją w BO a frekwencją w wyborach samorządowych 2018 ... 26
Wykres 14 Jak ocenia Pan/i następujące zmiany wprowadzone w tegorocznych budżecie obywatelskim – większa pula środków finansowych ... 30
Wykres 15 Podział środków finansowych na pulę dzielnicową i ogólnomiejską ... 30
Wykres 16 Jak ocenia Pan/i następujące zmiany wprowadzone w tegorocznych budżecie obywatelskim – podział projektów na poziom dzielnicowy i ogólnomiejski ... 32
Wykres 17 Jak ocenia Pan/i kryteria podziału na projekty ogólnomiejskie i dzielnicowe? ... 32
Wykres 18 Jak ocenia Pan/i następujące zmiany wprowadzone w tegorocznych budżecie obywatelskim – brak podziału na obszary przy zgłaszaniu projektów dzielnicowych ... 34
Wykres 19 Jak ocenia Pan/i następujące zmiany wprowadzone w tegorocznych budżecie obywatelskim – nowy sposób głosowania? ... 35
Wykres 20 Jak ocenia Pan/i kryterium „ogólnodostępności” projektów? ... 37
Wykres 21 Z jakiego powodu nie zdecydował/a się Pan/i na zgłoszenie projektu ogólnomiejskiego? ... 38
Wykres 22 Status projektów w podziale na dzielnicowe i ogólnomiejskie ... 41
Wykres 23 Odsetek projektów dzielnicowych niedopuszczonych do głosowania w podziale na dzielnice ... 41
Wykres 24 Jak ocenia Pan/i poszczególne etapy budżetu obywatelskiego - ocena projektów? 42 Wykres 25 Jak ocenia Pan/i poszczególne etapy budżetu obywatelskiego – dyskusja o projektach? ... 47
Wykres 26 Liczba odwołań według jednostki/biura i efektu odwołania ... 50
Wykres 27 Liczba odwołań według dzielnicy i wyniku odwołania ... 50
74
Wykres 28 Jak ocenia Pan/i poszczególne etapy budżetu obywatelskiego – proces odwołania się od wyników oceny? ... 51 Wykres 29 Liczba oddanych głosów oraz powody nieoddania maksymalnej liczby głosów ... 53 Wykres 30 Głosowanie na poziomie dzielnicowym i ogólnomiejskim... 54 Wykres 31 Szczegółowe style głosowania – odsetki głosujących, którzy zagłosowali w poszczególny sposób (w %) ... 55 Wykres 32 Głosowanie w dzielnicy zamieszkania lub poza nią ... 56 Wykres 33 Które zdania najlepiej opisują Pana/i tegoroczne doświadczenia z głosowaniem w ramach budżetu obywatelskiego? ... 57 Wykres 34 Jak ocenia Pan/i poszczególne etapy budżetu obywatelskiego – sposób głosowania?
... 58 Wykres 35 Jak ocenia Pan/i sposób wyboru projektów do realizacji? ... 62 Wykres 36 Odsetek osób, które dowiedziały się o BO z poszczególnych źródeł w podziale na grupy wiekowe ... 63 Wykres 37 Skąd czerpał/a Pan/i informacje na temat procedury zgłaszania pomysłów w ramach budżetu obywatelskiego? ... 64 Wykres 38 Gdzie szukał/a Pan/i informacji o projektach, na które można oddać głos? ... 66 Wykres 39 Wsparcie ze strony Urzędu Miasta ... 68