W rozprawie podjęta została próba opracowania i prezentacji wybranych aspektów implementacji koncepcji metodyki budowania strategii zakupowych gazu ziemnego przez polskie przedsiębiorstwa energetyczne. Autorski model budowania takich strategii w postaci schematu blokowego zaprezentowany został w rozdziale trzecim rozprawy. Model ten, a właściwie jego postać finalna, ma charakter heurystyczny. Punktem wyjścia modelu są przedstawione w rozprawie jego uwarunkowania rynkowe obejmujące przede wszystkim warunki infrastrukturalne i regulacje formalne oraz analizę standardowych i alternatywnych źródeł pozyskiwania gazu ziemnego przez polskie przedsiębiorstwa energetyczne. Tytułowa metodyka skonstruowana została w oparciu o klasyczne metody analizy strategicznej przedsiębiorstwa. Szczegółowe opisy deskryptywne procesu, etapy jego budowy i analiza potencjalnych strategii zakupu gazu ziemnego przez przedsiębiorstwo energetyczne zostały także zaprezentowane w rozprawie. Wybrane elementy tak zwanych badań terenowych rozprawy zawarto w rozdziale zatytułowanym: „Wybrane aspekty implementacji metodyki” . Należy podkreślić, że generalnie rzecz biorąc handel na rynku hurtowym gazu ziemnego w Polsce jest tematem nowym i w tym zakresie (w obrębie nauk o zarządzaniu) nie ma dotąd odpowiednich opracowań metodologicznych.
Specyfika ewentualnej obecności przedsiębiorstw energetycznych na hurtowym rynku gazu ziemnego wynika między innymi z historycznych zaszłości wynikających z monopolistycznej przewagi przedsiębiorstwa PGNiG. W związku z powyższym faktem, przeanalizowane zostały umowy gazowe zawierane na rynku pozagiełdowym (OTC) jak i poszczególne ścieżki zakupu. Umowy ramowe na dostawy paliwa gazowego, charakteryzują się bowiem określonymi klauzulami, stąd konieczne było opisowe wyjaśnienie niektórych, nowych pojęć. Określone zostały ryzyka związane ze strategiami zakupu na poszczególnych kierunkach oraz możliwości dywersyfikacji potencjalnych zagrożeń. Ponadto, w rozprawie, przeanalizowano potencjalne ścieżki zakupu na Towarowej Giełdzie Energii oraz w Punkcie Wirtualnym OTC, jak również import paliwa gazowego z zagranicy (Niemcy, Rosja, Azja Centralna) oraz gazu skroplonego LNG.
Przedstawiona metodyka budowania strategii została oparta na bazie praktycznych doświadczeń wejścia na hurtowy rynek gazu ziemnego jednej ze znaczących spółek energetycznych w Polsce należących do Skarbu Państwa. W pierwszym etapie rozpoznawczym wchodzenia tej spółki na rynek gazu przeanalizowane zostały aspekty formalno-prawne. W drugim kroku prześledzono kierunki importu realizowanego do tej pory
99 | S t r o n a przez PGNiG. Realnie możliwy był zakup w Punkcie Wirtualnym OTC, jednak w tym wariancie biznesowym przedsiębiorstwo energetyczne nie uzyskiwało przewagi konkurencyjnej w zakresie ceny zakupu. W grę wchodził zatem, albo zakup na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) albo import z zagranicy. W przypadku TGE zakup był utrudniony ze względu na niską płynność obrotów na nowo powstałym rynku (otwarcie handlu gazem w końcu 2012 roku). Import z zagranicy wiązał się z dostosowaniem dostępnej wiedzy specjalistycznej do warunków krajowych. Większość specjalistów z zakresu zakupu gazu ziemnego była zatrudniona w PGNiG lub przedsiębiorstwach zagranicznych (E.On, RWE, GDF). Przedsiębiorstwo energetyczne podjęło więc, opisany w tej dysertacji wariant zarządzania portfelami zakupowymi. W szczególności wykorzystywane były portfele zamykający, pre-hedge oraz spekulacyjny. Zaprezentowane w tej rozprawie wybrane elementy implementacji metodyki budowania strategii zakupowych gazu ziemnego przez przedsiębiorstwo energetyczne pokazują, że możliwe jest zarówno stosowanie jednego portfela jak również wszystkich, wymienionych wyżej jednocześnie. W przypadku relatywnie wysokiej marży, dla przedsiębiorstwa energetycznego najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest realizacja zakupu poprzez portfel zamykający. Zapewnienie określonej marży, przy niskim ryzyku zarządzania pozycją zakupową wpływa bezpośrednio na wzrost wartości firmy w horyzoncie długoterminowym.
W przypadku agresywnego wchodzenia na rynek detaliczny gazu ziemnego, przedsiębiorstwa energetyczne mogą oferować swoim klientom paliwo gazowe poniżej kosztów jego aktualnej wyceny na Towarowej Giełdzie Energii. Przy takiej polityce ofertowej rozsądnym rozwiązaniem jest poczekanie na odpowiednio korzystny moment zakupu na rynku krajowym lub zagranicą. Taka strategia zarządzania portfelem zakupowym jest ryzykowna, ponieważ w przypadku braku trafności prognoz cena paliwa gazowego może zacząć rosnąć, generując finansową stratę dla przedsiębiorstwa energetycznego. W treści rozprawy zaproponowano więc metodę dywersyfikacji ryzyka dostaw gazu ziemnego polegającą na jednoczesnym posiadaniu od dwóch do trzech miejsc pozyskania paliwa gazowego. W sytuacji kiedy firma energetyczna nie jest w stanie operacyjnie importować paliwa gazowego z zagranicy, sugeruje się jednoczesne realizowanie zakupu gazu na TGE oraz w Punkcie Wirtualnym OTC. Jak zostało to przedstawione w rozdziale trzecim tej rozprawy, odniesieniem cenowym dla większości uczestników tego biznesu są notowania na giełdzie energii. Ceny na rynku pozagiełdowym są zbliżone, lub nawet identyczne z giełdowymi. Zdarza się jednak, ze importerzy są wstanie zaoferować gaz ziemny w cenie lepszej niż ma to miejsce na Towarowej Giełdzie Energii.
100 | S t r o n a W proponowanym modelu budowania strategii zakupu gazu przez przedsiębiorstwa energetyczne odrzucone zostały (ze względu na skalę operacyjną) możliwości importu gazu ziemnego z Rosji i Azji Centralnej. Podobnie potraktowano ewentualność zakupu gazu skroplonego LNG, przy czym w przypadku dalszego rozwoju sprzedaży realizowanej przez przedsiębiorstwa energetyczne ta właśnie ścieżka importu jest rozwiązaniem wartym uwzględnienia w strategii. Rynek globalny LNG, z punktu widzenia polskich przedsiębiorstw energetycznych jest obszarem nowym. Uruchomienie komercyjne pierwszego gazoportu w Polsce zaplanowane jest na bieżący (2016) rok. Globalny obrót gazem skroplonym LNG, stanowi w przybliżeniu 10% całkowitego wolumenu konsumowanego na świecie. Dostęp do tej relatywnie szerokiej palety możliwości zakupowych jest jednak intersujący mimo, że skomplikowany ze względu na charakter operacyjny takiego przedsięwzięcia.
Reasumując, warto podkreślić, że zaprezentowana w tej rozprawie koncepcja metodyki budowy strategii zakupu gazu ziemnego przez polskie przedsiębiorstwa energetyczne, przede wszystkim może być wykorzystywana do budowania wewnątrzsektorowej, biznesowej przewagi konkurencyjnej. Przedstawiony model metodyki powinien być jednak każdorazowo dostosowywany do specyfiki określonego przedsiębiorstwa energetycznego.
101 | S t r o n a
BIBLIOGRAFIA
Źródła naukowe
1) Albrycht I. i in., 2011, Gaz niekonwencjonalny – szansa dla Polski i Europy? Analiza i rekomendacje, Instytut Kościuszki, Warszawa
2) Asche F., Osmundsen P., Tveterås R., 2002, European market integration for gas?
Volume flexibility and political risk, Energy Economics, Elsevier, Amsterdam
3) Avery W., 1992, Optimization of purchase, storage and transmission contracts for natural gas utilities, Operations Research, JSTOR, Nowy Jork
4) Barker L., 2012, Horizontal drilling with hydraulic fracturing of gas wells, Siemens Industry, USA
5) Birkinshaw J., Hood N, Young S., 2005, Subsidiary entrepreneurship, internal and external competitive forces, and subsidiary performance, International Business Review, Amsterdam
6) Borowiecki R., Kieltyka L., 2011, Przełomy w zarzadzaniu. Zarządzanie procesowe, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 7) Bryce D J., Dyer J. H., 2007, Strategies to crack well-guarded markets, Harvard
Business Review, Boston
8) Changnon D., 2000, Integrating climate forecasts and natural gas supply information into a natural gas purchasing decision, Meteorological Applications, Wiley, Oxford 9) Ciechomski W., 2010, Koncentracja handlu w Polsce i jej implikacje dla strategii
konkurowania przedsiębiorstw handlowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań
10) Ciechomski W., 2010, Postawy etnocentryczne konsumentów, Marketing i Rynek 6, Poznań
11) Country Analyst Report: Kazakhstan, 2012, U.S. Energy Information Administration, Waszyngton
12) Country Analyst Report: Uzbekistan, 2012, U.S. Energy Information Administration, Waszyngton
13) Creti A., Villeneuve B., 2004, Long-term contracts and take-or-pay clauses in natural gas markets, Energy Studies Review, Elsevier, Amsterdam
102 | S t r o n a 14) Duinker, P. N., Greig A.L, 2007, Scenario analysis in environmental impact
assessment: Improving explorations of the future, Environmental impact assessment review, Elsevier, Amsterdam
15) Foss M., 2007, Introduction to LNG. An overview on liquefied natural gas (LNG), its properties, the LNG industry, and safety considerations, Center for Energy Economics, Austin
16) GAZ-SYSTEM, 2013, Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe na lata 2014- 2023, Warszawa
17) Grzelczak A., Borowiec A, Górny A., 2013, Zastosowanie metodyki myślenia sieciowego, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
18) Hamel G., Yves L. D., K. 1989, Prahalad. Collaborate with your competitors and win, Harvard Business Review, Boston
19) Hanjie Ch., Baldick R., 2007, Optimizing short-term natural gas supply portfolio for electric utility companies, Power Systems, IEEE, Austin
20) Hubert F., Ikonnikova S., 2011, The Journal of Industrial Economics, Investment options and bargaining power: the eurasian supply chain for natural gas, , Wiley, Oxford
21) Kafel T., 2001, Zeszyty Naukowe, Metody wyboru celów strategicznych bazujące na analizie strategicznej, , Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
22) Kałkowska J., Pawłowski E, 2010, Zarządzanie strategiczne. Metody analizy strategicznej z przykładami, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
23) Kaszuba L., Łuczka T., 2013, Strategia budowy przewagi konkurencyjnej małych i średnich przedsiębiorstw poprzez współpracę z firmą globalną, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
24) Kiełtyka L., 2011, Informatyczne przemiany zarządzania technologiami informacyjnymi w organizacjach, Przegląd Organizacji 3, Warszawa
25) Kiełtyka L., 2013, Wykorzystanie systemów eksperckich w zarządzaniu wiedzą, Organizacja i zarządzanie, Łódź
26) Klimczak D., 2014 Dual-fuel – koncepcja oraz strategia nowego produktu na detalicznym rynku gazu, WNiG
27) Klimczak D., 2014, Liberalizacja rynku gazu ziemnego w Polsce - największe wyzwania oraz bariery dostępu do rynku hurtowego, WNiG, Nowy Sącz,
28) Klimczak D., 2014, Strategie i ścieżki zakupu gazu ziemnego, Energetyka,
103 | S t r o n a 29) Klimczak D., 2014, Wiadomości Naftowe i Gazownicze, Liberalizacja rynku gazu
ziemnego w Polsce - największe wyzwania oraz bariery dostępu do rynku hurtowego, Nowy Sącz
30) Klimczak D., 2015, Globalny handel LNG, Energetyka, Katowice
31) Lee A.G., 2000 Competitive Intelligence Review, Using multiple scenario analysis to map the competitive futurescape: A practice‐based perspective, , Wiley, Oxford 32) Lewandowski J., Antosik M., 2012, Production planning and control, Politechnika
Łódzka, Łódź
33) Lewandowski J., Ćwieląg -Wojda S., 2012, Environmental protection management in manufacturing enterprises, Politechnika Łódzka, Łódź
34) Maggio G., Cacciola G., 2012, Fuel, When will oil, natural gas, and coal peak?, , 35) Melling J. A., 2010, Natural Gas Pricing and its future, Carnegie Endowment for
International Peace Washington 2010
36) Meyers A., 2010, How shale gas is going to rock the world, Wall Street Journal, Nowy Jork
37) Ministerstwo Gospodarki, 2013, Wydobycie i zużycie gazu w Polsce w liczbach, Warszawa
38) Moniz E. J., 2011 , The future of natural gas, Massachusetts Institute of Technology report, Boston
39) Pacholski L., 1998, Fuzzy Logic Application in Ergonomic Renewal of Multiagent Manufacturing Systems, Cybernetics and Systems: An International Journal, vol. 29, , Taylor & Francis
40) Pacholski L., 2012, Human Factors and Well-balanced Improvement of Engineering, Advances in Occupational, Social and Organizational Ergonomics, Advances in Human Factor and Ergonomics Series, CRC Press/ Taylor and Francis Group, Boca Raton, London, New York
41) Pacholski L., 2012, Systemy ekspertowe i sztuczna inteligencja, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
42) Pacholski L., 2014, Macroergonomic Premises for Organizational Innovations in Business Corporations, Advances in Social and Organizational Factors 12,
43) Pacholski L., Cempel W., Pawelski P., 2009, Reengineering. Reformowanie procesów biznesowych i produkcyjnych w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
104 | S t r o n a 44) Pacholski L., Jasiak A., 1998, Macroergonomic Effects of Rapid Economic Renewal,
pp. 855-859, [in]:Global Ergonomics, Edited by P.A.Scott, R.S. Bridger, J. Charteris, Elsevier, Amsterdam
45) Pacholski L., Jasiak A., 2011, Makroergonomia, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
46) Pacholski L., Piotrowski K., 2008, Political Ergonomics, Macroergonomic Battles, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing, Vol. 18(5) pp. 515-524, Wiley-Blackwell, Malden MA, USA
47) Pacholski L., Mateja B., 2010, Macroergonomic Development of Industrial Production Processes, Advances in Occupational, Social and Organizational Ergonomics, Advances in Human Factor and Ergonomics Series,, CRC Press/ Taylor and Francis Group, Boca Raton, London, New York
48) Pacholski L., Trzcieliński S., Wyrwicka M., 2011, Clustered Macroergonomic Structures, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing & Service Industries, Wiley-Blackwell, Malden MA, USA
49) Pawłowski E., Trzcieliński S., 2011, Zarządzanie przedsiębiorstwem. Funkcje i struktury, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
50) Pera K., 2008, Gospodarka surowcami mineralnymi , Koncepcja VaR (value at risk) w pomiarze ryzyka surowcowego projektu inwestycyjnego, PAN
51) Pickton D W., Wright S., 1998, What's swot in strategic analysis?, Strategic change, Wielka Brytania
52) Rada Ministrów, 2009, Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Warszawa
53) Robinson R., 2010, Polish shale gas sparks bonanza hopes, Fund Strategy, Wielka Brytania
54) Raport Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, 2012, Gaz łupkowy – szanse i wyzwania dla Polski i Unii Europejskiej w świetle doświadczeń amerykańskich i rozwoju międzynarodowego rynku gazu, PISM
55) Rawski M., 2002, Technika konfrontowania silnych i słabych stron z szansami i zagrożeniami w analizie SWOT, Przegląd Organizacji, Warszawa
56) Romanowska M., 2009, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 57) Romanowska M., 2009, Planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie, PWE,
Warszawa
58) Rutkowski M., luty 2009, Wyciskanie gazu, Polityka
105 | S t r o n a 59) Senge P. M., 2014, The fifth discipline fieldbook: Strategies and tools for building a
learning organization, Crown Business, Nowy Jork
60) Siliverstovs. B., 2005, Energy Economics, International market integration for natural gas? A cointegration analysis of prices in Europe, North America and Japan, Elsevier, Amsterdam
61) Street A., 2008, Pricing flexible natural gas supply contracts under uncertainty in hydrothermal markets, Power Systems, IEEE, Austin
62) Stern J., 2005, The future of Russian gas and Gazprom, OUP Catalogue, Oxford 63) Trzcieliński S., Branowski M., Pawłowski E, 2013, Przedsiębiorstwo
międzynarodowe, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
64) Trzcieliński S., Włodarkiewicz-Klimek H, Pawłowski K., 2013, Współczesne koncepcje zarządzania, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
65) Umowa ramowa dla umów sprzedaży gazu ziemnego, wersja 2.0 (a), EFET, Amsterdam 2007
66) Urząd Regulacji Energetyki, 2014, Raport Roczny Prezesa URE 2014, Warszawa 67) Vasánczki L., 2011, Gas Exports in Turkmenistan, IFRI, Paryż
68) Walczak W., 2010, Analiza czynników wpływających na konkurencyjność przedsiębiorstw, E-mentor, Warszawa
69) Wei S., Zhu Z., 2006, Energy Economics, Commodity convenience yield and risk premium determination: The case of the US natural gas market, Elsevier, Amsterdam 70) Węrzyn B., 2008, Przegląd Elektrotechniczny, Aspekty jakościowe standardów
obsługi klienta jako indywidualnego użytkownika instalacji elektrycznej i odbiorcy energii elektrycznej, SIGMA-NOT
71) Węrzyn B., 2012, Problemy jakości nr 2, Uwarunkowania podejścia procesowego w przedsiębiorstwie
72) Węgrzyn B., 2014, Jakościowe aspekty efektywności systemowej integracji przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa
73) World Energy Outlook 2015, 2015, International Energy Agency, Paryż 74) World LNG Report 2015, 2015, International Gas Union (IGU), Malezja
75) Wyrwicka M., 2013, Zachowania kierownicze a rozwój przedsiębiorstw, Organizacja i zarządzanie, Łódź
76) Wyrwicka M., Grzelczak A., 2011, Audyt personalny, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
106 | S t r o n a 77) Wyrwicka M., Jaźwińska D., 2014, Ekonomia i Zarządzanie 6, Percepcja
uwarunkowań rozwoju przedsiębiorstw, Białystok
78) Yijun D., Xiaorui H., 2003, Applying modern portfolio theory to optimal gas purchasing, Energy Power Risk Management, Londyn
Źródła internetowe
1) Największe koncerny paliwowo-gazowe na świecie,
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_largest_oil_and_gas_companies_by_revenue, data dostępu 11.01.2016,
2) Wydobycie gazu w Rosji w 2012 roku,
http://www.cire.pl/item,70290,1,0,0,0,0,0,w-2012-roku-wydobycie-gazu-w-rosji-spadlo-o-23-proc.html, data dostępu 04.01.2016
3) Gazprom i Novatek,
http://www.tvn24.pl/biznes-gospodarka,6/gazprom-i-nowatek-lacza-sily,299344.html, data dostępu 15.08.2015
4) Dane o działalności Rosneftu,
http://www.rosneft.com/about/, data dostępu 17.11.2015 5) Rosja na europejskim rynku energii,
http://en.wikipedia.org/wiki/Russia_in_the_European_energy_sector, data dostępu 19.12.2014
6) LNG provides new options for Turkmen gas export to eastern Europe:
http://www.cacianalyst.org/?q=node/5901, data dostępu: 26.10.2015 7) http://new.socar.az, data dostępu: 11.08.2015
8) http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=AJ
9) Właściwości gazowców, http://pl.wikipedia.org/wiki/Gazowiec, data dostępu 11.11.2015
10) Gaz niekonwencjonalny - zasoby i technologia:
http://www.rynek-gazu.cire.pl/st,43,293,tr,38,0,0,0,0,0,gaz-niekonwencjonalny.html, data dostępu:
15.12.2015
11) Total Petroleum and Other Liquids Production – 2014:
http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=KZ, data dostępu: 14.01.2016
107 | S t r o n a 12) Na czym polega wykonywanie otworu poziomego i szczelinowania hydraulicznego?:
http://www.europagazniekonwencjonalny.pl/home/technologia-wydobycia/na-czym-polega-technologia-wiercenia-otworow-poziomych-i-szczelinowania-hydraulicznego, data dostępu: 17.11.2015
13) Gaz łupkowy w Polsce: jak duże są złoża surowca?:
http://forsal.pl/artykuly/711006,gaz_lupkowy_w_polsce_jak_duze_sa_zloza_surowca.
html, data dostępu: 26.10.2015
14) Rynek gazu w USA: http://weglowodory.pl/rynek-gazu-usa/, data dostępu: 22.02.2016 15) Powstał łupkowy sojusz: http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/908138.html, data
dostępu: 4.09.2015
16) http://gazlupkowy.pl/przybywa-koncesji-na-poszukiwanie-gazu-lupkowego/, data dostępu: 4.09.2015
Akty prawne
1) Dz.U. 2007 52 poz. 343
2) Dz.U. 2007 52 poz. 343, art.24 ust. 2 pkt. 2
3) Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A., Taryfa dla usług przesyłania paliw gazowych 6, Warszawa 2013
108 | S t r o n a
SPIS TABEL
Tabela1. Prognozowane zapotrzebowanie na gaz ziemny w Polsce do 2030 roku………....18 Tabela2. Wolumen obrotu na rynku gazu na TGE………..20 Tabela3. Wydobycie gazu ziemnego w krajach europejskich……….22 Tabela4. Stopnie pewności przesyłania gazu ziemnego………..24 Tabela5. Produkcja, konsumpcja i rezerwy gazu ziemnego według kraju w 2014 r………..36 Tabela6. Eksport LNG na świecie w 2014 roku………..40 Tabela7. Macierz BCG dla źródeł zakupu paliwa gazowego………..69 Tabela8. Ranking źródeł zakupu gazu ziemnego względem rentowności………….……...69 Tabela9. Ranking źródeł zakupu gazu ziemnego względem zaangażowania finansowego…69 Tabela10. Zasada podejmowanych decyzji zakupowych w ramach modeli pogodowych….69 Tabela11. Volume hedge cz.I………..78 Tabela12. Volume hedge cz. II………81 Tabela13. Poziomy ryzyka importu paliwa gazowego z poszczególnych kierunków……....84 Tabela14. Ryzyka związane z kontraktacją gazu ziemnego w poszczególnych źródłach…..85
109 | S t r o n a
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1. Rozwój działalności handlu gazem ziemnym – poziom dojrzałości…………..….9 Rysunek 2. Łańcuch procesu realizacji tematu rozprawy ………...…....11 Rysunek 3. Kierunki oraz wielkość importu gazu ziemnego na świecie w 2014 roku……...14 Rysunek 4. Wydobycie gazu na świecie w 2014 roku w poszczególnych regionach świata..15 Rysunek 5. Struktura wydobycia gazu na świecie w 2014 roku z podziałem na kraje………16 Rysunek 6. Wydobycie gazu ziemnego na świecie………..16 Rysunek 7. Największe spółki obrotu gazem w Europie w 2014 roku………23 Rysunek 8. Produkcja oraz konsumpcja gazu ziemnego w Kazachstanie
w latach 2003-2012………..30 Rysunek 9. Import i eksport gazu ziemnego w Kazachstanie w latach 2003-2012……...31 Rysunek 10. Gazociąg Central Asia Center(CAC)……….….32 Rysunek 11. Wydobycie i konsumpcja w Azerbejdżanie w latach 2003-2013……..…..…..35 Rysunku 12. Wolumen obrotu LNG w latach 1980-2012………...………...…….38 Rysunek 13. Międzyregionalne przepływy gazu w poszczególnych scenariuszach....………39 Rysunek 14. Analiza rynku gazu ziemnego oraz kierunków zakupu gazu ziemnego…….…50 Rysunek 15. Rozwój rynków gazu ziemnego………...51 Rysunek 16. Metoda scenariuszy analizująca różne sytuacje na rynku hurtowym gazu……54 Rysunek 17. Etapy tworzenia strategii………...…...……..56 Rysunek 18. Macierz BCG………...………...…59 Rysunek 19. Ogólna metodyka zarządzania portfelem zakupowym………...……60 Rysunek 20. Metodyka budowania portfeli zakupowych gazu ziemnego…………...………62 Rysunek 21. Proces wchodzenia na nowy rynek………...……..63 Rysunek 22. Różnica pomiędzy produktem rocznym z dostawą w 2016 w Polsce oraz
Niemczech przy uwzględnieniu kosztów przepustowości………66 Rysunek 23. Metodyka budowania strategii zakupu……….…..…67 Rysunek 24. Odpowiedzialność zadaniowa w zakresie procesu etapu ogólnego
handlu gazem ziemnym……….……71 Rysunek 25. Warianty pozyskania paliwa gazowego w zależności od
wolumenu sprzedaży………...…..72 Rysunek 26. Metodyka budowy strategii zakupu paliwa gazowego………...…………72 Rysunek 27. Strategia zawierania zakupu na podstawie modelu ENSO…………...………..73 Rysunek 28. Strategia zawierania zakupu na podstawie modelu CPC………76
110 | S t r o n a
Rysunek 29. Strategia zawierania zakupu na podstawie modelu „Natural Gas Supply”…….77
Rysunek 30. Porównanie cen SPOT DE gaz (eur/MWh) vs. stopień napełnienia magazynów………82
Rysunek 31. Porównanie cen SPOT DE gaz (eur/MWh) vs. zapotrzebowanie w Niemczech……….84
Rysunek 32. Porównanie cen SPOT DE gaz (eur/MWh) vs. temperatura w Niemczech…..86
Rysunek 33. Porównanie cen SPOT DE gaz (eur/MWh) vs. temperatura w Niemczech i zapełnienie magazynów………..88
Rysunek 34. Budowa portfela zamykającego „back-to-back” na tle notowań produktu...89
Rysunek 35. Budowa portfela zamykającego „back-to-back” na tle notowań produktu rocznego………...….89
Rysunek 36. Budowa portfela zamykającego pre-hedge na tle notowań produkty rocznego……….90
Rysunek 37. Budowa portfela spekulacyjnego pre-hedge na tle notowań produkty rocznego………...…91
Rysunek 38. Skala ryzyka poszczególnych portfeli………...….92
Rysunek 39. Przykładowe zastosowanie volume hedge……….93
Rysunek 40. Porównanie notowania produkt GAS_BASE-Y-15 na TGE……….…94
Rysunek 41. Porównanie cen RB, RDN oraz taryfy PGNiG……….….95
Rysunek 42. Modelowy proces zarządzania zakupem gazu ziemnego………...………98
111 | S t r o n a
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik 1: Tabela konwersji jednostek metrycznych na imperialne
metr sześcienny
gazu
stopa sześcienna
gazu
mln Btu Therm gigadżul kWh metr
sześcienny LNG
tona LNG
1 metr sześcienny gazu 1 35.3 0.036 0,36 0.038 11.15 0.00171 0.000725
1 stopa sześcienna gazu 0.0283 1 0.00102 0.0102 0.00108 0.299 0,00005 0.00002
1 mln Btu 27,8 981 1 10 1,054 292.7 0.048 0.0192
1 therm 2.78 98,1 0.1 1 0.105448 29.27 0.0048 0.00192
1 gigadżul 26.3 930 0,95 9.5 1 277.5 0.045 0.018
1 kWh 0.0896 3.3 0.003415 0.03418 0.0036 1 0.000162 0.000065
1 metr sześcienny LNG 584 20 631 21.04 210.4 22.19 6 173 1 0.405
1 tona LNG 1 379 48 690 52 520 54.8 15222 2.47 1
Źródło: http://www.lngplants.com/conversiontables.html, 20.11.2015
112 | S t r o n a Załącznik 2: Zużycie gazu na świecie w latach 2005 – 2011 (w mld m3)
Źródło: Na podstawie BP Statistical Review of World Energy June 2012.
Załącznik 3: Zużycia gazu w Stanach Zjednoczonych w latach 2000 – 2011 (w mld m3)
Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Zużycie gazu ziemnego w USA (dane w mld m3)
629,7 652,1 630,8 634,
4
623, 4
614, 4
654, 2
659, 1
648, 7
673, 2
690, 1
Źródło: Na podstawie BP Statistical Review of World Energy June 2012.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 zmiana
2010/2011
Udział w światowej konsumpcji
2766,7 2824,3 2 930,4 3005,1 2 930,6 3153,1 3222,9 2,2% 100,0%
OECD 425,6 425,7 1477,3 499,2 1451,4 1536,2 534,6 -0,1% 47,7%
Non-OECD 1341,1 398,6 1453,1 1505,9 1479,2 1616,9 1688,4 4,4% 52,3%
Unia Europejska 494,8 487,8 482,0 491,3 460,1 496,9 447,9 -9,9% 13,9%
Kraje byłego ZSRR 576,9 586,5 600,9 593,9 542,1 580,7 599,5 3,3% 18,6%
113 | S t r o n a Załącznik 4: Wydobycie gazu ziemnego na świecie (w mld m3)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BP Statistical Review of World Energy June 2012.
2010 2011 Zmiana 2010/2011
Udział w wydobyciu
USA 604,1 651,3 7,8% 20,0%
Rosja 588,9 607,0 3,1% 18,5%
Kanada 159,9 160,5 0,3% 4,9%
Iran 146,2 151,8 3,9% 4,6%
Katar 116,7 146,8 25,8% 4,5%
Chiny 94,8 102,5 8,1% 3,1%
Norwegia 106,4 101,4 -4,6% 3,1%
Arabia Saudyjska 87,7 99,2 13,2% 3,0%
Algieria 80,4 78,0 -3,0% 2,4%
Indonezja 82,0 75,6 -7,8% 2,3%
Holandia 70,5 64,2 -9,0% 2,0%
Malezja 62,6 61,8 -1,3% 1,9%
Egipt 61,3 61,3 -0,1% 1,9%
Turkmenistan 42,4 59,5 40,6% 1,8%
Uzbekistan 59,6 57,0 -4,4% 1,7%
Meksyk 55,1 52,5 -4,7% 1,6%
Zjednoczone Emiraty Arabskie 51,3 51,7 0,9% 1,6%
Wielka Brytania 57,1 45,2 -20,8% 1,4%
Trinidad i Tobago 42,5 40,7 -4,2% 1,2%
114 | S t r o n a Załącznik 5: Wydobycie gazu ziemnego na świecie (w mld m3)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportu EIA i ARI, 2013 r.
Kraj bln m3 Kraj bln m3
Chiny 31,57 Rumunia 1,44
Argentyna 22,71 Chile 1,36
Algieria 20,02 Indonezja 1,3
Kanada 16,23 Boliwia 1,02
USA 16,06 Dania 0,91
Meksyk 15,43 Holandia 0,74
Australia 12,37 Wlk Brytania 0,74
RPA 11,04 Turcja 0,68
Rosja 8,13 Tunezja 0,65
Brazylia 6,94 Bułgaria 0,48
Wenezuela 4,73 Niemcy 0,48
Polska 4,19 Maroko 0,34
Francja 3,88 Szwecja 0,28
Ukraina 3,62 Hiszpania 0,23
Libia 3,45 Sahara Zachodnia 0,23
Pakistan 2,97 Jordania 0,2
Egipt 2,83 Tajlandia 0,14
115 | S t r o n a Załącznik 6: Hedging pozycji na rynku terminowym
Produkt Data zakupu Moc [MW] Wolumen transkacji [MWh]
Kurs rozliczeniowy z dnia zakupu [zł/MWh]
Benchmark 1 Benchmark 2
BASE Y-15 2-1-2014 10 87 840 110,95 107,62 110,47
BASE Y-15 1-4-2014 10 87 840 100,88 107,62 110,47
BASE Y-15 1-7-2014 10 87 840 102,5 107,62 110,47
BASE Y-15 1-10-2014 10 87 840 111,88 107,62 110,47
Źródło własne.
Załącznik 7: Hedging pozycji na rynku terminowym – wynik zysków i strat
P/L Średnia cena zakupu
[zł/MWh]
Łączny wolumen [MWh]
Benchmark 1 Value Creation Benchamark 1 [zł]
Benchmark 2 Value Creation Benchamrk 2 [zł]
106,55 351 360 107,62 375 955,20 110,47 1 377 331,20
Źródło: Opracowanie własne.
116 | S t r o n a Załącznik 8: Bilansowanie pozycji na rynku SPOT – portfel spekulacyjny
RTT SPOT Moc [MW] Liczba godzin
RTT SPOT Moc [MW] Liczba godzin