Potencjał importu gazu skroplonego LNG przez polskie przedsiębiorstwa energetyczne

Budowa terminalu gazu skroplonego LNG w Świnoujściu, pozwala na uzyskanie nowych kierunków zakupu gazu ziemnego dla przedsiębiorstw energetycznych i gazowniczych. Ponadto, zwiększona zostanie dywersyfikacja dostaw dla Polski. Zakup LNG może zostać dokonany w dowolnym kraju na świecie, pod warunkiem posiadania terminalu gazyfikacyjnego. Stąd też handel LNG można uznać za rynek globalny.

Zdolność rozładunkowa terminalu w pierwszej fazie projektu od 2016 roku wyniesie do 5 mld m³ rocznie. W następnym kroku moc regazyfikacyjna ma ulec zwiększeniu do 7,5 mld m³. Polska uzyska niezależność od importu paliwa gazowego poprzez istniejące połączenia transgraniczne z krajami Europy Zachodniej. Najpierw jednak należy przeanalizować jak wygląda rynek LNG [ Klimczak, 2015].

LNG to gaz skroplony, który jest chłodzony do punktu, w którym skrapla się do stanu płynnego, występując w temperaturze około -161^oC i pod ciśnieniem atmosferycznym. Proces skraplania zmniejsza objętość gazu 630 razy, co czyni go ekonomicznie korzystniejszym w transportowaniu między kontynentami w specjalnie zaprojektowanych tankowcach. Bardzo duża kompresja sprawia, że LNG może być transportowany po całym świecie [World LNG Report, 2015]. Typowe tankowce LNG mogą przetransportować 65 000 - 270 000 m³ LNG, co stanowi od 38 do 157 mln m³ gazu ziemnego [wikipedia, 2013].

Według danych statystycznych BP w 2015 roku światowe rezerwy gazu ziemnego wynosiły 187,1 bln m³. Wiele z największych złóż gazu znajduje się daleko od rynków zbytu, stąd LNG stanowi coraz większy udział w handlu globalnym [World LNG Report, 2015]. Jednymi z wiodących krajów pod względem produkcji i sprzedaży gazu na światowych rynkach w formie skroplonej były: Katar, Malezja, Australia, Nigeria, Trynidad i Tobago, Indonezja, Algieria i Federacja Rosyjska.

Globalny handel LNG osiągnął w 2014 roku 241,1 MT (miliony ton), co stanowi wzrost o 4,3 MT do roku poprzedniego. Wzrósł także zasięg geograficzny dostaw skroplonego gazu. Zdolności regazyfikacji ciągle ulegają polepszeniu. W 2014 roku wzrosły o 6,93 MTPA (milionów ton rocznie) do 724 MTPA. W 2006 roku zaledwie 13 krajów eksportowało LNG, 6 lat później było to 18 państw [World LNG Report, 2015]. Dodatkowo pięć krajów: Belgia, Brazylia, Meksyk, Hiszpania i Stany Zjednoczone, dokonują re-eksportu LNG. Na rysunku 12 przedstawiony został wolumen obrotu w latach 1980-2012.

38 | S t r o n a Rysunku 12. Wolumen obrotu LNG w latach 1980-2012 (dane w MT)

Źródło: Cedigaz, Waterborne LNG Reports, US Energy Information Agency (EIA), US Department of Energy (DOE), PFC Energy, 2013

Obecnie łącznie 25 krajów posiada zdolności importowe. Są to między innymi: Belgia, Dominikana, Francja, Grecja, Indie, Włochy, Japonia, Portugalia, Puerto Rico, Korea Południowa, Hiszpania, Tajwan, Turcja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone [World LNG Report, 2015]. Z przedstawionych danych wynika, że w perspektywie długoterminowej znaczenie LNG rośnie. Handel rozwija się zarówno pod względem wolumenowym, jak i ilości państw w nim uczestniczących. Na rysunku 13 zobrazowano międzyregionalne przepływy gazu z podziałem na handel gazem skroplonym LNG oraz wykorzystanie gazociągów.

39 | S t r o n a Rysunek 13. Międzyregionalne przepływy gazu w poszczególnych scenariuszach (dane w mld m3 ) Źródło: World Energy Outlook, 2015

40 | S t r o n a Od 1980 do 2011 roku wolumen obrotu LNG wzrósł 10-krotnie. Między rokiem 2000 a 2011 podwoił się. Przewaga handlu i zakupu LNG wynika z dużej liczby krajów nim handlujących.

Jednymi z największych importerów LNG na świecie są Chiny oraz Japonia. Największym eksporterem LNG jest Katar, który w 2014 roku wyeksportował 76,8 MT, co stanowi ponad 32% globalnej podaży. W pierwszej czwórce eksporterów znajdują się również Malezja, Indonezja i Australia.

Do niedawna GAZPROM prognozował eksport gazu ziemnego w formie LNG do Stanów Zjednoczonych. Obecnie z powodu „rewolucji łupkowej” oraz niskich cen jest to nie realne. Rzeczywiste dane dotyczące eksportu LNG umieszczono w tabeli 6.

Należy podkreślić, że za 82 % wzrostu popytu odpowiadają dotychczasowi importerzy LNG, gdzie dominuje Japonia, Zjednoczone Królestwo, Indie i Chiny [World LNG Report, 2015].

Tabela 6. Eksport LNG na świecie w 2014 roku

Eksporter MT Eksporter MT

Katar 76,8 Brunei 6,2

Malezja 25,1 Jemen 6,8

Indonezja 16 Egipt 0,3

Australia 23,3 UAE 5,8

Nigeria 19,4 Gwinea Równikowa 3,7

Trinidad 14,4 Peru 4,3

Alegria 12,8 Norwegia 3,6

Rosja 10,6 USA 0,3

Oman 7,9 Libia 0,1

Źródło: Waterborne LNG Reports, US DOE, PFC Energy, styczeń 2015

Ponad 74% obrotu światowego LNG przypada na Azję i Pacyfik. Sumarycznie kraje azjatyckie w 2014 roku zakupiły 180 MT LNG, przy czym import z Bliskiego Wschodu wyniósł 74,8 MT [World LNG Report, 2015].

Z punktu widzenia budowania strategii zakupu paliwa gazowego przez polskie przedsiębiorstwa energetyczne ważna jest struktura i zasady zakupu LNG. Dotychczas kontrakty na rynku LNG były zawierane w horyzoncie długoterminowym. W ostatnich latach jednak coraz więcej transakcji zawieranych jest na rynku SPOT (czyli krótkoterminowym).

Od początku lat 90. XX wieku handel spotowy rośnie na znaczeniu. Dla polskich firm zakup w horyzoncie krótkoterminowym (do kilku miesięcy wprzód) może być łatwiejszy w wykonaniu oraz bardziej opłacalny. Firmy energetyczne nieposiadające dużych ilości odbiorców mogą nie być wstanie zakontraktować paliwa LNG w perspektywie kilku lub

41 | S t r o n a kilkunastoletniej. Zakup jednorazowy jest szybszy i łatwiejszy w zaprognozowaniu zysków i potencjalnych strat. Do 2005 roku obrót na rynku SPOT wynosił mniej niż 10%

całkowitego obrotu LNG, w 2006 roku wyniósł 16% (26 MT), a w 2011 roku stanowił już więcej niż 25% światowego handlu, to jest 62 MT [World LNG Report, 2015]. Polskie spółki importujące paliwo gazowe mogą podjąć próbę nabycia gazu ziemnego na rynku spotowym LNG, na przykład w portach w hubie Zeebruge czy TTF.

Ceny na rynku LNG należy ujmować w formacjach regionalnych (Azja – w tym Chiny i Japonia, Europa, Ameryka Północna). Nie istnieje „cena referencyjna” LNG dla całego świata. W ostatnich latach spread cenowy pomiędzy poszczególnymi regionami świata znacząco się powiększył. Dotyczy to przede wszystkim różnic cenowych pomiędzy USA a Japonią i Chinami. Głównymi składowymi ceny dla danego kontraktu są lokalizacja, struktura, długość kontraktu, dodatkowe klauzule lub ich brak. W wyniku powyższego ceny gazu są bardzo zróżnicowane na wszystkich kontynentach.

Podobnie jak w przypadku zakupu gazu naturalnego, cena zakupowa LNG może opierać się albo o formułę cenową albo o cenę stałą. Zazwyczaj ceny są połączone z notowaniami ropy naftowej albo cen w hubach. Przykładowo jedną z najbardziej referencyjnych cen LNG są kontrakty notowane w Henry Hub lub na New York Mercantile Exchange (NYMEX).

W Europie Zachodniej są to TTF oraz Zeebrugee. Ceny LNG notowane są zazwyczaj w dolarach za mmBtu.

Podsumowując należy stwierdzić, że LNG stanowi interesujące źródło zakupu paliwa gazowego. Jednakże podobnie jak w przypadku import gazu naturalnego z obszaru Rosji i Azji Centralnej zakup jest możliwy w przypadku posiadania portfela klientów końcowych z wolumenem powyżej 1 mld m³. LNG daje bardzo dużą przewagę konkurencyjną w postaci możliwości dywersyfikacji źródeł pochodzenia paliwa gazowego oraz zakupu w praktycznie dowolnym miejscu na świecie. Zgodnie ze światowymi trendami obrót LNG będzie zyskiwał na znaczeniu, przez co biura obrotu gazem ziemnym zlokalizowane w przedsiębiorstwach energetycznych powinny być na to przygotowane. Ponadto, w obecnej sytuacji kiedy Stany Zjednoczone przygotowują się do eksportu gazu łupkowego zakup gazu skroplonego LNG może okazać się właściwą strategią.

42 | S t r o n a