W spółuczestnictwo, postulat ten jest kluczowy dla organizacji procesów aktywizacji osób z niepełnosprawnością intelektualną w świetle współczesnych tendencji, które można by uj
mować w obrębie podejścia socjo-ekologicznego, humanistycznego czy emancypacyjnego.
Staje się to tym bardziej istotne wobec wyzwań organizacji procesów inkluzyjnych w edu
kacji i innych sferach życia. Podkreślić tu należy ponownie, iż chodzi o prawo każdej osoby niepełnosprawnej do równego uczestniczenia we wszelkich przejawach aktywności społecz
nej. Prawo do wykształcenia to odwołanie do podstawowych gwarancji prawnych dotyczą
cych każdego człowieka, i podkreślenie, iż dotyczą one również niepełnosprawnych. Każde dziecko między 6 a 18 rokiem życia ma prawo i obowiązek do systematycznego wspierania swojego rozwoju. Zadaniem szkoły więc, jest właśnie zapewnianie warunków i organizowa
nie wszechstronnego wsparcia dla całościowego rozwoju człowieka. Należałoby zatem po raz kolejny przeanalizować zadania szkoły i dostosować program y nauczania i pom ocy psycho
logiczno-pedagogicznej tak by skupić się głównie na rozwijaniu potencjału jednostki, a nie na usuwaniu bądź kompensowaniu defektów czy ograniczeń. Można by więc sformułować następujące wskazania:
► rozwijanie sam odzielności i umiejętności samodzielnego zarządzania swoim życiem oraz realizowanie swoich potrzeb,
► kształcenie umiejętności efektywnego współżycia w otwartej społeczności,
► optymalizacja rozwoju osobow ości i indywidualnych kom petencji oraz możliwości uczniów dzięki zindywidualizowanym i jednostkowo dobranym program om pracy pedagogicznej,
► umożliwienie dostępu do ogólnego, gruntownego i wieloaspektowego wykształcenia,
► wykształcenie umiejętności wyrażania siebie samego, podejmowania wyborów i zwra
cania się o pomoc czy wsparcie,
Ważne więc stają się takie działania aby to szkoła właśnie zachęcała uczennice i uczniów do samodzielnego stawiania pytań „o życie, śmierć, szczęście i cierpienie, oraz do poszukiw a
nia na nie odpowiedzi”. (Opracowano na podstawie - Bildungsplan, M inisterium für Kul- turs, Jugend und Sport Baden-W ürttemberg 2009, s.6-9). Istotne byłoby zatem wobec tak sform ułowanych zadań ponowne przeanalizowanie program ów nauczania, program ów re
walidacji indywidualnej czy w ogóle realizowanych zadań w ramach pom ocy psychologicz
no - pedagogicznej i wprowadzanie jak najwięcej elementów nakierowanych na sam ostano
wienie niepełnosprawnego ucznia już w szkole podstawowej. W sferze organizacyjnej szkoły znaczenia powinny nabierać więc wszystkie form y pracy oparte o ćwiczenie i trening um ie
jętności społecznych.
Przy realizacji powyższych zadań większego znaczenia nabierać będzie wykorzystywanie do
stosowanych do tak formułowanych nowych potrzeb odpowiednich narzędzi diagnozy bada
jących przyrost kompetencji społecznych i zawodowych. Funkcję taką mogą spełniać tylko te narzędzia, które dostosowane będą do realizowanych programów edukacyjnych i terapeutycz
nych, a więc najczęściej samodzielnie opracowywane, czy też propozycje takie jak: „Inwentarz do samostanowienia IKS”, „Kwestionariusze do badanie przyrostu kompetencji zawodowych”
oraz propozycje wykorzystywania metody ePortfolio omawiane i udostępniane w tej publikacji.
Ważnym zadaniem w budowie lokalnego systemu rozwiązań nakierowanych na aktywiza
cję społeczną osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną (zastosowanie może i p o
winno być znacznie szersze) jest opracowanie zasad i wdrożenie modelu mieszkań treningo
wych i wspomaganych. Istotną sprawą tutaj jest aby takie rozwiązania miały charakter lokalny w myśl zasady „myśl globalnie - działaj lokalnie”, która przede wszystkim daje pierwszeństwo rozwiązaniom na szczeblach lokalnych gdzie decyzje zapadają szybciej i są odpowiedzią na realne zapotrzebowanie społeczne.
Różnica pomiędzy formuła mieszkań treningowych i wspomaganych polega na tym, że te pierwsze powinny być organizowane w formułach szkolnych wydaje się, że najlepiej począw
szy od gimnazjum, a mieszkania wspomagane czy chronione powinny funkcjonować w opie
ce społecznej jako zadanie postedukacyjne i zarazem najlepiej jako formuła przygotowująca do samodzielnego mieszkania osób tam przebywających. Z powodu problemów formalno- -prawnych związanych np. z zatrudnianiem nauczycieli czy opiekunów do takich form pra
cy wydaje się, że zanim wypracowane zostaną lepsze rozwiązania w tym zakresie, organiza
cję i prowadzenie takich mieszkań można byłoby organizować z udziałem czy jako zlecenie dla lokalnych organizacji pozarządowych.
Wudaje się ponadto, iż oparcie lokalnego systemu o współpracę instytucji edukacyjnych i pom ocy społecznej przy współpracy organizacji z obszarów ekonomii społecznej jest obec
nie warunkiem podstawowym dla jego prawidłowego funkcjonowania.
Formułą nieznaną dotychczas, a którą należy zarekomendować w Polsce jest niemiecki m o
del BW K (Berufswegekonferenz), czyli lokalnej stałej struktury skupiającej przedstawicie
li różnych służb, których zadaniem byłoby opracowywanie bieżących zagadnień zwiększa
jących efektywność działań na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej osób z umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną. Jednym z najważniejszych zadań dla takiej for
my organizacyjnej powinno być stałe monitorowanie potrzeb otwartego i chronionego ryn ku pracy z aktualnymi „zasobami ludzkimi” w placówkach edukacyjnych i praca nad wypro
wadzaniem uczniów na konretne stanowiska pracy.
Wykorzystanie wymienionych wyżej formuł organizacyjnych może poprzez intensyfikację w spółpracy opartej na systemowych rozwiązaniach znacząco wpłynąć na skuteczność i ja kość podejmowanych dotąd działań na rzecz normalizacji życia osób z umiarkowaną i znacz
ną niepełnosprawnością intelektualną w ich środowisku lokalnym.
45
Bibliografia:
(2004) Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy, Ministerstwo Polityki Społecznej, Warszawa, Kraków
(2009) M inisterium für Kulturs, Jugend und Sport Baden-Wiirttem- berg in Zusam m enarbeit mit dem Landesinstitut für Schulentwic- klung, Bildungsplan für die Schule für Geistigbehinderte, Stuttgart, (2008) Aktywizacja zawodowa osoby niepełnosprawnej (Polska - Unia Europejska), [w:] M oś W.J., Rosłanowski E., [red.], Bariery w zatrud
nianiu osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Ogólno
polska Konferencja Naukowa, Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabili- tacyjna, 1 (13), Warszawa
(2004) „Zarządzanie Kompetencjami Zawodowymi”, PWE, Warszawa (2007) Aktywność i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych - czynniki, bariery i uwarunkowania, [w:] Barczyński A., Frydryche-
wicz E „ [red.], Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych, Kra
jowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna, 2-3 (10-11), Łódź.
(2008) Integracja społeczna i aktywizacja zawodowa osób niepełno
sprawnych zamieszkałych w małych miastach i na terenach wiejskich uwarunkowania sukcesów i niepowodzeń, IFiS PAN Raport z badań, (red.) (2007) M łodzi niepełnosprawni - aktywizacja zawodowa i nie
typowe formy zatrudnienia, Wyd. ISP, Warszawa.
(2002) Szkolenia pracowników a rozwój organizacji, Oficyna Ekono
miczna, Kraków.
(2005) O soba niepełnospraw na jako podm iot polityki społecznej, KIG -R, Warszawa.
(2001) Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KK S. Podręcznik, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa.
(2009) Informacja o wynikach kontroli zasad działania i finansowa
nia zakładów' aktywności zawodowej Warszawa.
(2006) Praca zawodowa a podm iotowość osób niepełnosprawnych, [w:] Barczyński A., Frydrychewńcz E., [red.], Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych, Ogólnopolska Konferencja Naukowa, „B a
riery w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych”, Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna, 3 -4 (7-8), Łódź.
(2007). Interakcyjny m odel rehabilitacji zawodowej osób z upośle
dzeniem umysłowym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
[red.], (2004) Encyklopedia Pedagogiczna X XI w., Wydawnictwo Aka
demickie Żak, s. 74, Warszawa.
(2005) Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną. Dostęp do edukacji i zatrudnienia. W ydanie w polskiej wersji językowej: Pol
skie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upoośledzeniem Umysłowym Warszawa.
Rostowski T
Rozporządzenie
Rysz-Kowalczyk B.
Skwarcz A, Majcher P.
Strategia Rozwoju Kraju
Uniwersalny słownik
języka polskiego Ustawa
Ustawa
Whiddett S., Hollyforde S., Whiddett S., Hollyforde S., Zawiślak A.
(2003) Kompetencje jako jakość zarządzania zasobami ludzkimi, w:
„Jakość zasobów firmy. Kultura, kompetencje, konkurencyjność” red.
Sajkiewicz A., Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 200
M G iP z dn. 8.12.2004 w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2004 r., Nr 222, poz. 1868 z późn. zm.)
[red.], (2007) Leksykon polityki społecznej, A SP R A -JR , Warszawa 2002, [w:] A. Barczyński, E. Frydrychewicz, [red.], Aktyw izacja za
wodowa osób niepełnosprawnych, K IG -R, Warszawa.
(2002) „Współczesny model organizacji rehabilitacji według Świato
wej Organizacji Zdrowia (W HO)”. w: „Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych”. Lublin: Wydawnictwo Czelej
podstawowe wskaźniki realizacji, stan na listopad 2010 r., źródło http://
www.stat.gov.pl/gus/wskazniki_monitorujace_PLK_HTML.htm (do
stęp z dnia: 12.08.2013).
(2008) Wydawnictwo PW N, Warszawa.
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach ryn ku pracy Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001.
o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepeł
nosprawnych (Dz.U. z 1991 r. N r 46, poz. 201.
(2003) Modele kompetencyjne w zarządzaniu zasobami ludzkimi, Ofi
cyna Ekonomiczna, Kraków.
(2003) Modele kompetencyjne w zarządzaniu zasobami ludzkimi, Ofi
cyna Ekonomiczna, Kraków.
(2011) Jakość życia osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektu
alną, D IFIN , Warszawa.