Poziom akceptacji

Bez wątpienia, jak pisze Jürgen Habermas, sferę świata przeżywanego wypeł-niają wzory interpretacji odnoszące się bezpośrednio do kultury czy systemów symboli. dotyczą one społeczeństwa, instytucji społecznych, a także osobowo-ści. Ludzie podzielają pewien zasób wiedzy o tradycjach kulturowych, wartoś-ciach, strukturach językowych czy nawet schematach prawidłowego przebiegu interakcji. aktorzy społeczni zaznajomieni są także ze sposobem organizacji stosunków społecznych i ich rodzajami. mają ogólną wiedzę na temat tego, jacy są inni ludzie, dzięki czemu rozumieją, jakie postępowanie będzie uznane za normalne, a jakie za aberracyjne (Habermas 2002, za: turner 2004, s. 661).

Na kształtowanie koncepcji własnego Ja składają się nie tylko indywidualne przeżycia czy oceny. afirmacja musi płynąć również ze środowiska zewnętrz-nego, a zwłaszcza z naszej świadomości tego, jak jesteśmy postrzegani przez ludzi, z którymi wchodzimy w interakcje. w świecie, gdzie to, co właściwie

i ogólnie akceptowane mieści się w ściśle wyznaczonych ramach społecznej przyzwoitości, trudno wprowadzić radykalną zmianę, a co dopiero oczekiwać uznania jej za prawomocną. Być może dlatego na pytanie: „czy generalnie osoby transseksualne znajdują zrozumienie wśród swoich bliskich?” połowa respondentów odpowiedziała przecząco. Pozostali natomiast stwierdzili, że jest to zróżnicowane, zależne od otoczenia, w jakim żyją. wynika z tego, że ich wyobrażenie na temat powszechnej akceptacji osób transseksualnych jest raczej negatywne (badania własne).

dla porównania ogólnej opinii o swoim środowisku badani zostali zapytani o akceptację wśród swoich bliskich. wyniki wskazują na bardzo różne reakcje.

wsparcie ze strony rodziny otrzymuje około połowa z nich, często jednak po-jawia się ono po upływie pewnego czasu. druga połowa zostaje odrzucona.

choć kontakty rodzinne zwykle nie są trwale zrywane, to utrzymuje się je raczej na dystans, sporadycznie. Rodzice często starają się wpłynąć na dzieci, wręcz „naprostować” je, by wróciły na „właściwą” drogę, wykorzystując do tego np. organizacje religijne. Jeśli to nie pomaga, wciąż zwracają się do nich, używając form gramatycznych zgodnych z płcią biologiczną, co jeszcze bar-dziej pogłębia ich konflikt.

w kwestii związków partnerskich bardzo rzadko zdarza się, by relacja roz-poczęta w okresie, gdy osoba starała się żyć zgodnie z płcią biologiczną, prze-trwała do zakończenia leczenia. Najczęściej takie sytuacje kończą się zerwa-niem bądź rozwodem. akceptacja nadchodzących zmian nie przychodzi łatwo także dzieciom osób transseksualnych. często nie radzą sobie one z takimi okolicznościami, dlatego rodzice zwykle decydują się rozpocząć proces prze-miany dopiero wtedy, gdy dziecko osiągnie pełnoletność.

wyniki badań własnych wskazują, że najwyższy poziom akceptacji wystę-puje w gronie przyjaciół i znajomych. z kolei środowisko zawodowe zacho-wuje się bardzo różnie. w grupie badanych znalazły się przypadki całkowitej akceptacji, wsparcia i pomocy udzielanej osobie transseksualnej oraz wręcz przeciwnie – sytuacje prowadzące do zwolnienia z dotychczasowej pracy.

Podsumowanie

Problemy przystosowawcze osób transseksualnych wydają się mieć jedyne rozwiązanie w przeprowadzeniu operacji. Potwierdzają to słowa samych ba-danych, w których zapewniają, że nawet jeśli ludzie zaakceptowaliby ich ta-kimi jacy są, mimo wszystko zdecydowaliby się na przemianę. Robią to dla siebie, dla własnego komfortu psychicznego. wszyscy w gruncie rzeczy dążą do osiągnięcia tak wyczekiwanej normalności, ponieważ chcą być postrzegani jako „normalni”, „by ludzie widzieli w nich przede wszystkim człowieka, a nie transseksualistę” (badania własne).

W takiej sytuacji być może najlepszym wyjściem byłoby poparcie propo-zycji teoretyków queer, którzy postulują obalenie pojęcia tożsamości, wska-zując na jego niestabilność i wykluczający charakter. Zwłaszcza że „tożsamość zawsze nabywa się kosztem wykluczenia Innego, represji i wyparcia nietożsa-mości”, gdzie „każde Ja/podmiot, czyste i idealne, konstruuje się w opozycji do nieczystego Innego” (Mizielińska 2006, s. 15). Jednak w naszej kulturze, która niewątpliwie hołduje klasyfikacjom, jest to mało prawdopodobne. Z dru-giej strony, niezależnie od tego, jakiej jesteśmy płci czy orientacji seksualnej,

„w pewien sposób, nigdy do końca nie jesteśmy tym, kim moglibyśmy być…

Wchodząc w rzeczywistość społeczną, jako mężczyzna lub kobieta, jesteśmy zmuszeni pogrzebać w sobie tę dodatkową cząstkę siebie” (Butler 1993, za:

Basiuk i in. 2002, s. 51).

Literatura

Basiuk, T., Ferenc, D., Sikora T. (2002). Odmiany odmieńca. Mniejszościowe orientacje seksualne w perspektywie gender. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.

Bauman, Z. (1995). Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Toruń: Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika.

Berger, P. L. (1985). Tożsamość jako problem socjologii wiedzy. W: E. Nowakowska-Soł-tan (red.). Problemy socjologii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bieńkowska-Ptasznik, M. (2008). Poza binarnym podziałem płci – rzecz o transseksua-lizmie. W: M. Bieńkowska-Ptasznik, J. Kochanowski (red.). Teatr płci. Eseje z socjo-logii gender. Łódź: Wydawnictwo „Wschód-Zachód”.

Bokszański, Z. (1989). Tożsamość, interakcja, grupa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersy-tetu Łódzkiego.

Castells, M. (2007). Społeczeństwo sieci. Tłum. M. Marody. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Denzin, N. K., Lincoln, Y. S. (2009). Metody badań jakościowych. Warszawa: Wydaw-nictwo Naukowe PWN.

Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecz-nych. Tłum. E. Hornowska. Poznań: Zysk i S-ka.

Gagne, P., Tewksbury, R., McGaughey, D. (1997). Coming out and crossing over. Iden-tity formation and proclamation in a transgender community. Gender & Society, 11, 478-508.

Goffman, E. (2003). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Tłum. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk: GWP.

Imieliński, K., Dulko, S. (1988). Przekleństwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rze-czywistość. Warszawa: PWN.Warszawa: PWN.

Kando, T. (1972). Passing and Stigma Management: The Case of the Transsexual. The Sociological Quarterly, 13, 475-483.

Mizielińska, J. (2006). Płeć, ciało, seksualność. Od feminizmu do teorii queer. Kraków:

Universitas.

o’Brian, m. (2001). esej o płynnej tożsamości. w: a. Jawłowska (red.). Wokół proble-mów tożsamości. warszawa: wydawnictwo Ltw.

sztumski, J. (1995). Wstęp do metod i technik badań społecznych. Katowice: wydaw-nictwo „Śląsk”.

turner, J. (2004). Struktura teorii socjologicznej. tłum. G. woroniecka. warszawa:

wydawnictwo Naukowe PwN.

łukasz Budzicz (1984), magister psychologii, absolwent uniwersytetu im. a. mickie-wicza w Poznaniu. obecnie jest doktorantem w instytucie Psychologii uam. Jego za-interesowania naukowe koncentrują się wokół psychologii ewolucyjnej, psychologii poznawczej oraz problemu dojrzałości psychologii na tle innych nauk przyrodniczych.

doktorat (pisany pod kierunkiem prof. Jerzego Brzezińskiego) dotyczy trafności ba-dań eksperymentalnych w psychologii społecznej. Jest opiekunem Koła Naukowego Psychologii ewolucyjnej. autor rozdziałów w książkach: Naturalistyczny model ewo-lucji kulturowej oraz Czas reakcji w badaniu złożonych konstruktów psychologicznych . Ponadto jest zapalonym biegaczem (ukończył pięć maratonów) oraz wybitnym prak-tykiem sztuki prokrastynacji.

edyta charzyńska (1986) – doktorantka psychologii w ramach interdyscyplinarnych studiów doktoranckich szkoły wyższej Psychologii społecznej w warszawie, asy-stentka w Katedrze teorii wychowania instytutu Pedagogiki na uniwersytecie Ślą-skim w Katowicach, studentka V roku filozofii tamże. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problematyki: emocji pozytywnych oraz sfery noetyczno-du-chowej w chorobach somatycznych, stresu i radzenia sobie, zaburzeń odżywiania się i otyłości, seksuologii, stereotypów płciowych oraz kulturowych wyznaczników oso-bowości. Redaktorka książki Seksuologia w obiektywie innych nauk (Kraków 2010), autorka artykułów: Stereotypy atrybutów kobiecości/męskości oraz hierarchii warto-ści osób o różnych orientacjach seksualnych; Stereotypy płciowe a przemoc domowa oraz współautorka artykułów: Poznawcze i behawioralne determinanty zaburzeń od-żywiania u kobiet z otyłością; Jak pacjentki z jadłowstrętem psychicznym radzą sobie ze stresem?; Opinia polskich i niemieckich studentów dotycząca osób homoseksual-nych. Badanie pilotażowe .

Grażyna Głębocka (1978), magister filozofii i psychologii, absolwentka uniwersytetu im. a. mickiewicza w Poznaniu. Psycholog szkolny, pracuje z dziećmi i młodzieżą. in-teresuje się psychologią jakości życia, psychologią małych grup społecznych i filozofią twórczości.

michał Kanonowicz (1980), magister pedagogiki, specjalność: pedagogika reso-cjalizacyjna. Pracownik instytutu Pedagogiki uniwersytetu wrocławskiego. w pracy badawczej podejmuje problematykę resocjalizacji i pedagogiki penitencjarnej. Prele-gent kilkunastu konferencji ogólnopolskich i międzynarodowych, autor artykułu: The choise of pedagogical and psychological study as a result of the negative experiences in the family, opublikowanego w „the New educational Review”. Redaktor w

czaso-piśmie naukowym „Journal of education, culture and society”. Poza pasją nauko-wą praktyk zawodu współpracujący z warsztatami terapii zajęciowej. Jako pedagog jednego z wtz zainteresował się problematyką seksualności osób z niepełnospraw-nością intelektualną. Ponadto muzyk instrumentalista (saksofon, fortepian, gitara), autor i wykonawca muzyki do przedstawień teatralnych osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz czynny instruktor żeglarstwa, jachtowy sternik morski i sternik mo-torowodny, wykorzystujący swoje umiejętności w pracy pedagogicznej.

anna Kubiak (1983), magister psychologii, absolwentka uniwersytetu im. adama mi-ckiewicza w Poznaniu. obecnie doktorantka w zakresie psychologii na wydziale Nauk społecznych uam. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problematy-ki autodestruktywności (w szczególności samouszkodzeń), komunikacji oraz terapii systemowej.

Żaneta Krawczyk (1987), ukończyła studia licencjackie na kierunku politologia ze specjalnością: dziennikarstwo i komunikacja społeczna na uniwersytecie Śląskim w Katowicach. aktualnie studentka i roku studiów magisterskich uzupełniających na tym samym kierunku, równocześnie studiująca na V roku socjologii uniwersytetu Ślą-skiego. Pełni funkcję ambasadora Przedsiębiorczości z ramienia Biura Karier uŚ. czło-nek studenckiego zespołu Naukowego działającego przy Polskim towarzystwie Nauk Politycznych o/Katowice. w centrum jej zainteresowań znajduje się tematyka mar-ketingu politycznego, mechanizmów wyborczych i public relations. drugi segment pracy badawczej koncentruje się na zagadnieniach psychologii społecznej i zjawiska transseksualizmu.

monika marczak (1985), studentka V roku psychologii uniwersytetu im. adama mickiewicza w Poznaniu. interesuje się komunikacją interpersonalną, psychologią zdrowia, psychologią emocji, psychologią rodzaju, seksuologią. Przewodnicząca Koła Naukowego Psychologii Płci, członek Koła Naukowego Psychologii uzależnień oraz Koła Naukowego seksuologii. uczestniczyła w wielu konferencjach naukowych jako organizator oraz prelegent. Prowadziła warsztaty w zakresie profilaktyki uzależnień wśród młodzieży z poznańskich szkół ponadgimnazjalnych. stażystka w terenowym Komitecie ochrony Praw dziecka w Poznaniu. dwukrotna laureatka stypendium mi-nistra Nauki i szkolnictwa wyższego. autorka artykułów: Styl przywiązania a relacje społeczne w dorosłości; Intymność w związkach Dorosłych Dzieci Alkoholików w kon-tekście teorii przywiązania; Znaczenie otwartości w relacjach międzyludzkich; Roz-wiązywanie konfliktów a powodzenie w związku.

ewa misterska (1980), magister psychologii o specjalności klinicznej, absolwentka uniwersytetu im. adama mickiewicza w Poznaniu, doktor nauk medycznych w zakre-sie biologii medycznej z Katedry i Kliniki ortopedii i traumatologii dziecięcej uniwer-sytetu medycznego w Poznaniu. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół psychologii zdrowia i niepełnosprawności, w szczególności dotyczą psychospołecz-nych aspektów funkcjonowania chorych przewlekle oraz z deformacją ciała. autorkaautorka artykułów: Personality characteristics of females with adolescent idiopathic scolio-sis after brace or surgical treatment compared to healthy controls; Brace and defor-mity-related stress level in females with adolescent idiopathic scoliosis based on the

Bad Sobernheim Stress Questionnaires. w ramach praktyki psychologicznej pracujew ramach praktyki psychologicznej pracuje z dziećmi z zaburzeniami wieku rozwojowego w zespole wczesnego wspomagania Rozwoju oraz w stowarzyszeniu na Rzecz dzieci z zaburzeniami Genetycznymi „Gen”.

Katarzyna Palus (1981), magister psychologii, specjalność: psychologia kliniczna, ab-solwentka uniwersytetu im. a. mickiewicza w Poznaniu. doktor nauk humanistycz-nych w zakresie psychologii w instytucie Psychologii uam w Poznaniu w zakładzie Psychologii Rozwoju człowieka i Badań nad Rodziną. w pracy badawczej podejmuje problematykę życia w pojedynkę oraz związków intymnych. w instytucie Psycholo-gii prowadzi Koło Naukowe PsycholoPsycholo-gii Płci. autorka książki Wybrane psychologiczne uwarunkowania braku partnera życiowego w okresie wczesnej dorosłości oraz arty-kułów: Rola rodziny w kształtowaniu ról i stereotypów płciowych; Rola schematów płci w przetwarzaniu informacji; Uwarunkowania braku partnera życiowego w per-cepcji młodych dorosłych żyjących w pojedynkę oraz Zalety i wady życia w pojedynkę w percepcji młodych dorosłych nieposiadających partnera życiowego.

aleksandra Pilarska (1983), magister psychologii, specjalność: psychologia klinicz-na, absolwentka uniwersytetu im. adama mickiewicza w Poznaniu. doktorantka w instytucie Psychologii uam w zakładzie Psychologii osobowości. w centrum jej zainteresowań naukowych znajdują się zagadnienia psychologii osobowości i psycho-logii klinicznej, w szczególności problematyka uwarunkowań i funkcji regulacyjnych samoświadomości i tożsamości oraz kulturowe i rodzajowe zróżnicowanie Ja. w pra-cy badawczej podejmuje problematykę relacji pomiędzy tożsamością i psychologicz-nym dobrostanem oraz próbę ich opisania i wyjaśnienia w perspektywie konstruktów Ja. w instytucie Psychologii prowadzi Koło Naukowe Psychoanalizy. autorka artyku-łów: Właściwości struktury tożsamości a nasilenie symptomów depresyjnych; Inter-net w procesach formowania tożsamości; Depresyjne dzieci depresyjnych rodziców;

Cechy samoświadomości a nasilenie symptomów depresji.

łukasz skoczylas (1987), magister socjologii, absolwent uniwersytetu im. adama mickiewicza w Poznaniu. doktorant w instytucie socjologii uam w zakładzie socjolo-gii Kultury i cywilizacji współczesnej. Główne zainteresowania badawcze to: pamięć społeczna, gender studies i socjologia turystyki. autor artykułów z zakresu pamięci społecznej: The Monument, the Tombstone and Two Kinds of Immortality oraz Po-mnik, nagrobek i dwa rodzaje nieśmiertelności, a także interdyscyplinarnego eseju Archeologia i socjologia we współczesnej refleksji humanistycznej.

anna maria wróblewska (1985), magister administracji na uniwersytecie im. m. Ko- pernika w toruniu i magister socjologii, specjalność: socjologia płci na uniwersyte-cie warszawskim. doktorantka w Katedrze teorii Prawa i Państwa na wydziale Prawa i administracji umK. interesuje się problematyką gender w prawie, prawem antydys-kryminacyjnym i edukacją równościową. Jako trenerka genderowa prowadzi szkolenia z zakresu równych szans. współpracowała przy projekcie „Postęp, przeciwdziałanie dyskryminacji, promocja różnorodności”, realizowanym przez ministerstwo Pracy i Po-lityki społecznej. współautorka książki Ludzie Bydgoskiego Węzła Wodnego. w wol-nych chwilach wsiada na rower, podróżuje lub rozwiązuje łamigłówki logiczne.