rza Interakcji Seksualnej (IIS), miała na celu określenie poziomu przystosowania i zadowolenia seksualnego osób z uszkodzeniem rdzenia kręgosłupa i pełno
sprawnych. Zastosowany tutaj inwentarz stwarza możliwości uzyskania odpo
wiedzi na tak postawiony problem, bada on bowiem, naturę relacji seksualnych zachowań, zarówno w odniesieniu do seksualnego funkcjonowania, jak i seksu
alnej satysfakcji, poprzez dokonywanie pomiaru przyjemności i zadowolenia w wymiarze (wielkości) częstotliwości zadowolenia, ocenę zachowań seksual
nych, samoakceptację, osiągniętą przyjemność, wiedzę o preferencjach partnera oraz akceptację partnera. W rzeczywistości jest to narzędzie do badania par hete
roseksualnych. Dla celów niniejszej pracy wykorzystano je w badaniach grupo
wych. Stąd też nie analizuje się jedenastu skal, jak w wersji oryginalnej, lecz sześć, dla całości oraz w rozbiciu na grupy płci. Wyniki są więc porównywane w konfiguracjach grupowych, z orzekaniem o zaistniałych tam tendencjach.
Podstawowym sposobem identyfikacji relacji przyczynowych jest zatem metoda różnicy. W obszarze analizowanego zagadnienia interesujące wydaje się rów
nież prześledzenie średnich wyników poszczególnych skal inwentarza (IIS), uzyskanych w badanych grupach - podstawowej i porównawczej - pod wzglę
dem natężenia ich wartości liczbowych. Trudność jednak sprawia, na przykład w takich skalach, jak: Częstość dyssatysfakcji, Samoakceptacja, Dokładność percepcyjna i Akceptacja partnera, sposób określania wyników jako wysokich lub jako niskich oraz przeciętnych. Skale te są bowiem dwubiegunowe, czyli na obydwu biegunach każdej z nich znajdują się przeciwstawne cechy, gdyż J. Lo- Piccolo i J. Steger nie podają żadnego optymalnego układu wyników, do którego można byłoby się odwołać. Chcąc zatem ustalić w sposób empiryczny, jaką wartość poszczególnej skali należy traktować jako wysoką, a jaką jako niską oraz chcąc określić rozkład uzyskanych wskaźników w badanych populacjach, wykorzystano parametry opisowe zbiorowości statystycznych, jak mierniki ten
dencji centralnej i dyspersji. Opracowano także normy stenowe poprzez prze
kształcenie wyników w grupie porównawczej na jednostki skali stenowej (Brzeziński, 1980). Taka analiza pozwala na głębsze spojrzenie w obszar otrzy
manych wyników i sprawia, iż interpretacja prezentowanego zagadnienia jest wszechstronniejsza, aniżeli poprzez testowe tylko porównanie średnich. Średnie arytmetyczne i odchylenia standardowe dla porównywanych grup osób z uszko
dzeniem rdzenia kręgowego i pełnosprawnych oraz wartości testów różnic mię
dzy nimi przedstawia tabela 4.
120 ROZDZIAŁ IV
Porównanie przebiegu profilów przystosowania i satysfakcji seksualnej gru
py podstawowej, składającej się z 89 osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, z grupą porównawczą 101 osób pełnosprawnych pozwala stwierdzić, że zarów
no ogólny poziom przystosowania, jak też sposoby adaptacji i funkcjonowania nie różnią ich. Nie było ani jednej skali z różnicą na poziomie istotności staty
stycznej. Zróżnicowanie grup natomiast stwierdzono w relacjach: kobiety
nie-Tabela 4. Inwentarz Interakcji Seksualnych (IIS) -porów nanie grupy podstawowej „A ” z grupą porównawczą „B " - wynik ogólny
Nazwa i symbol skali
Grupa Porównanie
średnich
„A" „B"
M SD M SD t'7 C" P
Częstość dyssatysfakcji (Dys) -17.250 13.161 -20.969 18.554 1.422 .1567 Samoakceptacja (Sak) -8.056 9.765 -6.725 1 1.554 -.704 .4821 Suma - ogólna niezgodność (Ogn) -31.686 28.019 -37.538 25.518 1.265 .2078
pełnosprawne - kobiety pełnosprawne w skali Częstości dyssatysfakcji, męż
czyźni niepełnosprawni - mężczyźni pełnosprawni w skalach Częstości dyssa
tysfakcji, Samoakceptacji i Ogólnej niezgodności oraz pomiędzy kobietami i mężczyznami z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w skalach: Samoakceptacji, Dokładności percepcyjnej, Ogólnej niezgodności i pomiędzy kobietami i męż
czyznami pełnosprawnymi w skalach: Częstości dyssatysfakcji, Samoakceptacji, Osiągania przyjemności i Dokładności percepcyjnej. Ukierunkowanie relacji przyczynowych jest tutaj różne, stąd poniższa charakterystyka uzyskanych wy
ników w poszczególnych skalach inwentarza IIS i ich interpretacja, z uwzględ
nieniem liczbowych rozkładów.
Skala Częstości dyssatysfakcji służy do pomiaru stopnia różnicy, uzyskanej poprzez zsumowanie różnic pomiędzy odpowiedziami typu: „obecnie występu
je” i „chciał(a)bym, aby występowała”, na pytanie: „Czy ty i twój partner anga
żujecie się w zachowanie seksualne, kiedy występuje ta czynność? Jak często chciał(a)byś, aby występowała?”, w obrębie wszystkich 17 czynności, zachowań oznaczających każdy rodzaj kontaktu fizycznego, który może być odbierany ja
ko seksualny. Wysoki wynik, czyli wysoki stopień rozbieżności z ujemnym znakiem różnicy, wskazuje na to, iż badana osoba pozostaje raczej nieusatys- fakcjonowana zakresem lub częstotliwością seksualnych zachowań i czynności, w jakie jest zaangażowana. Wynik, który nie jest dodatni, lecz bliski zeru, nieco poniżej tej wartości, świadczy o przejawianej satysfakcji seksualnej. Osoby z uszkodzeniem rdzenia kręgowego uzyskały w tej skali średnią na poziomie wyników przeciętnych (6 sten), zbliżoną do porównywanej z nią średniej, rów
nież na poziomie wyników przeciętnych (6 sten), w grupie osób pełnospraw
nych, lecz nieco niższą od niej (p>. 156), co skłaniałoby do przypuszczenia, że osoby z para- i tetraplegią są częściej usatysfakcjonowane swoim pożyciem sek
sualnym niż osoby pełnosprawne. Jest to jedynie tendencja ogólna, albowiem bardzo duże rozproszenie wyników w obu grupach, w grupie porównawczej zdecydowanie wyższe (przedział 5-6 stena: 33.67 % wyników w grupie ,,B ” i 38.20 % w grupie „A”), przy zbliżonych wartościach mediany [Me-(-)15.00 - „A ”, Me-(-)16.50 - „B"] i odchyleń ćwiartkowych [Q3-(-)8.50 - „A ”, Q3-(-)6.00 - „B"] nie pozwala na jednoznaczne orzeczenie o przejawianych re
FUNKCJONOWANIE SEKSUALNE BADANYCH OSÓB - ANALIZA ... 121 lacjach. Kwantytatywnie natomiast można stwierdzić, iż kobiety niepełnospraw
ne wykazują wyższy poziom dyssatysfakcji w zakresie i częstotliwości zacho
wań seksualnych niż kobiety pełnosprawne (p<.000), odwrotnie niż mężczyźni niepełnosprawni, bardziej usatysfakcjonowani pożyciem seksualnym niż męż
czyźni pełnosprawni (p<.003), przy czym w grupie kobiet i mężczyzn z uszko
dzeniem rdzenia kręgowego średnie i mierniki pozycyjne są bardzo zbliżone do siebie (p>.856), stąd ich poziom dyssatysfakcji seksualnej jest niemal identycz
ny, w przeciwieństwie do grupy porównawczej, gdzie kobiety pełnosprawne są zdecydowanie bardziej usatysfakcjonowane zakresem i częstotliwością zacho
wań seksualnych niż mężczyźni pełnosprawni (p<000). Z przeprowadzonych porównań w grupach pici między średnimi w odpowiedziach typu: „obecnie występuje” i „chciał(a)bym, aby występowała” wynika, że przyczyną większej dyssatysfakcji seksualnej u kobiet z uszkodzeniem rdzenia kręgowego jest ich wyższy niż u kobiet pełnosprawnych poziom chęci występowania wymienio
nych czynności seksualnych (t°-1.810, p~.O71), przy zbliżonych wskaźnikach oceny stopnia występowania tych zachowań (C°-.613, p>.542), odwrotnie niż w przypadku mężczyzn, gdzie osoby z para- i tetraplegią w porównaniu z oso
bami pełnosprawnymi wykazały istotnie wyższy poziom częstotliwości wystę
powania wyszczególnionych zachowań (t°-5.157, p<.000), przy zbliżonym w obu grupach poziomie oczekiwania występowania tych zachowań (t°-1.575, p>.117).
Skala Samoakceptacji służy do pomiaru poziomu akceptacji swojej osoby w zachowaniach seksualnych, czyli do pomiaru kongruencji pomiędzy ,ja” real
nym i „ja” idealnym, jako wynik różnicy, uzyskanej poprzez zsumowanie różnic pomiędzy odpowiedzią typu: „dla mnie jest”, na pytanie: „Jak przyjemna jest obecnie ta czynność?”, a odpowiedzią typu: „chciał(a)bym odczuwać ją jako”, na pytanie: „Jak myślisz, jak przyjemna powinna być ta czynność dla ciebie i twojego partnera idealnie?” Jak chciał(a)byś odczuwać tę czynność?”, mają
cych miejsce w obrębie wszystkich 17 zachowań seksualnych. Wysoki wynik, czyli wysoki stopień rozbieżności z ujemnym kierunkiem (znakiem) różnicy, wskazuje na to, że osoba uzyskująca go chciałaby doświadczać większej przy
jemności z zaangażowania w zachowania, czynności seksualne. Wynik niski, czyli dodatni wskaźnik rozbieżności, jest oczywiście przeciwieństwem powyż
szego i świadczy o braku zadowolenia z siebie i o nieprzystosowaniu. Średnie wyniki uzyskane w tej skali przez osoby z uszkodzeniem rdzenia kręgowego i pełnosprawne nieznacznie tylko różnią się między sobą, różnica jest nieistotna statystycznie (p>.482), ale badani z grupy podstawowej otrzymali średnią nieco wyższą od średniej w grupie porównawczej. Obie one oscylują wokół wyników podwyższonych (7 sten), przy czym w grupie osób z uszkodzeniem rdzenia krę
gowego obserwuje się wzrost wyników podwyższonych i wysokich kosztem wyników przeciętnych [Me-(-)6.00, Qi-(-)9.00, Q3-(-)2.50, 7-10 sten - 60.37
%], czego nie ma w grupie osób pełnosprawnych [Me-(-)4.00, Q|-(-)8.00, Q3 -.00, 7-10 sten - 37.36 %]. Należy więc przyjąć, że badane osoby z para- i te
traplegią w nieco większym stopniu niż badane osoby pełnosprawne przejawiają chęć doświadczania większej przyjemności w zachowaniach seksualnych, a tym samym nieco mniej akceptują siebie. W przypadku mężczyzn z uszkodzeniem
122 ROZDZIAŁ IV
Tabela 5. Inwentarz Interakcji Seksualnych (IIS) - porównanie grup kobiet z grupami mężczyzn
FUNKCJONOWANIE SEKSUALNE BADANYCH OSÓB - ANALIZA ... 123 rdzenia kręgowego jest to już nie tyle tendencja, co prawidłowość. Oni bowiem istotnie częściej niż mężczyźni pełnosprawni, deklarują potrzebę doświadczania większej przyjemności (p<.018). W grupach kobiet natomiast relacje zależno- ściowe są odwrotne, aczkolwiek nie na poziomie ufności (p>,401). Kobiety również istotnie częściej niż męczyźni, tak w grupie podstawowej (p<.012), jak porównawczej (p<000) wykazują wyższy stopień rozbieżności pomiędzy od
czuwaniem, a chęcią odczuwania przyjemności w zachowaniach seksualnych.
Z dokonanych zaś porównań w grupach płci między średnimi w odpowiedziach typu: „dla mnie jest” i „chciał(a)bym odczuwać ją jako” wynika, że przyczyną obniżonej samoakceptacji badanych kobiet jest ich niski stopień „ja” realnego, zdecydowanie niższy niż w grupie mężczyzn, przy zbliżonych poziomach „ja”
idealnego, chociaż nie niższy niż w grupie mężczyzn niepełnosprawnych.
W tym ostatnim bowiem wymiarze mężczyźni z uszkodzeniem rdzenia kręgo
wego uzyskali średnią istotnie wyższą od porównywanej z nią w grupie męż
czyzn pełnosprawnych (t°-2.193, p<.030), przy niemal identycznych średnich w ,ja” realnym (t°-.O57, p<.954).
Skala Osiągania przyjemności, czy też średniej przyjemności, jest po prostu średnią z odpowiedzi typu: „dla mnie jest”, na pytanie: „Jak przyjemna jest obecnie ta czynność?”, w obrębie wszystkich 17 zachowań seksualnych. W ten sposób dostarcza ona globalnego pomiaru tego jak dużo przyjemności czerpie dana osoba z aktywności seksualnej. Pomiar ten porównuje się z pomiarem uzy
skanym w grupie odniesienia, w tym wypadku w grupie osób pełnosprawnych, ale tej samej płci. Zarówno w grupach kobiet z uszkodzeniem rdzenia kręgowe
go i pełnosprawnych, jak i grupach mężczyzn z para- lub tetraplegią i pełno
sprawnych średnie przyjemności znajdują się w wąskich przedziałach wyników podwyższonych i wysokich (Me-5.117-5.294, przy Qr 4.294-4.705 i Q3-5.706 -5.764), stąd i stopień ich zróżnicowania jest niewielki, nieistotny statystycznie (kobiety - p>.241, mężczyźni - p>.909). Kobiety niepełnosprawne wykazują dużo więcej przyjemności niż kobiety pełnosprawne w takich czynnościach sek
sualnych, jak pieszczenie przez mężczyznę piersi kobiety rękoma (t°-ł.982, p~.O552) i pieszczenie przez mężczyznę piersi kobiety ustami (t°-.2.732, p<.008), przy pozostałych czynnościach na zbliżonym poziomie przyjemności.
Natomiast mężczyźni niepełnosprawni istotnie częściej niż mężczyźni pełno
sprawni czerpią przyjemności z takich czynności, jak: oglądanie nagiej kobiety (t°-2.124, p<035), pieszczenie ciała kobiety (t°-2.940, p<.003), pieszczenie piersi kobiety ustami (C°-1.747, p~.O83) i pieszczenie narządów płciowych ko
biety rękoma aż osiągnie ona orgazm (C°-1.913, p~.O58), oraz istotnie rzadziej w zachowaniach typu: kobieta pieści genitalia mężczyzny aż do wytrysku (t°-1.833, p~069), kobieta pieści genitalia mężczyzny ustami (t°-1.742, p~084), kobieta pieści genitalia mężczyzny ustami aż do wytrysku (C°-1.689, p~.O93), mężczyzna z kobietą mają stosunek (t°-2.127, p<.035) i mężczyzna z kobietą mają stosunek, w którym oboje przeżywają orgazm (t°-2.499, p<.013). Męż
czyźni także, w porównywaniu do kobiet, tak z grupy podstawowej, jak porów
nawczej czerpią więcej niż one przyjemności z zachowań seksualnych, przy czym różnica między średnimi Osiągania przyjemności w grupie osób z uszko
124 ROZDZIAŁ IV
dzeniem rdzenia kręgowego nie jest istotna statystycznie (p>.212), a w grupie osób pełnosprawnych istotna (p<001).
Skala Dokładności percepcyjnej określa, z jaką dokładnością każda osoba badana wie, jakie formy aktywności seksualnej są przyjemne dla jej(go) seksu
alnego partnera(ki). Ponownie są to wyniki uzyskane przez zsumowanie 17 różnic w odpowiedziach typu: „dla mnie jest” i „sądzę, że dla mojej(go) part
nerki^) jest”, na pytanie: „Jak przyjemna jest obecnie ta czynność? Jak sądzisz, jak przyjemna jest ona dla twojej(go) partnerki(a)?” Ściślej rzecz ujmując, w skali tej, na przykład odpowiedzi kobiet dotyczące kobiecej percepcji własnej przyjemności są porównywane z odpowiedziami mężczyzn dotyczącymi mę
skiej percepcji przyjemności kobiety. Oczywiście, wysokie wyniki w tej skali, zarówno ze znakiem ujemnym, jak dodatnim, wykazują partnerzy seksualni nie komunikujący się efektywnie między sobą; prawdopodobnie są oni wzajemnie nieusatysfakcjonowani jako partnerzy seksualni. Tutaj dokonano znacznego uproszczenia proceduralnego, osoby badane, orzekając o percepcji własnej przyjemności i przyjemności partnerów, nie miały możliwości skonfrontowania tego z percepcją swoich rzeczywistych partnerów, porównania dotyczyły bo
wiem jedynie grup osób badanych, w obrębie zmiennej płci i porównywanych populacji. Nie stwierdzono różnic w percepcji własnej przyjemności i przyjem
ności partnerów pomiędzy kobietami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi (p>.912) oraz mężczyznami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi (p>. 177).
Różnice natomiast występują pomiędzy kobietami i mężczyznami, tak w grupie podstawowej (p<.000), jak porównawczej (p<000). Kobiety z uszkodzeniem rdzenia kręgowego i pełnosprawne istotnie częściej niż mężczyźni z uszkodze
niem rdzenia kręgowego i pełnosprawni orzekały większą percepcję przyjemno
ści swoich partnerów w zachowaniach seksualnych aniżeli własną w tych czyn
nościach. I odwrotnie, przy czym średnie oscylowały wokół wyników przecięt
nych, nie wykazując tym samym - w nieco większym stopniu dotyczyło to ba
danych kobiet w obu grupach - jednoznacznych symptomów braku zadowolenia z siebie jako partnerów seksualnych.
Skala Akceptacji partnera to wynik różnicy uzyskanej z zsumowania 17 różnic między odpowiedzią typu: „sądzę, że dla mojej(go) partnerki(a) jest”, na pytanie: „Jak przyjemna jest obecnie ta czynność? Jak sądzisz, jak przyjemna jest ona dla twojej(go) partnerki(a)?”, a odpowiedzią typu: „Chciał(a)bym, aby mój(oja) partner(ka) odczuwał(a) ją jako”, na pytanie: „Jak myślisz, jak przy
jemna powinna być ta czynność dla ciebie i twojego partnera idealnie? Jak chciał(a)byś, aby odczuwał(a) jątwój(oja) partner(ka)?” Wyniki wysokie w tym przypadku wskazują, że osoba widzi swojego partnera seksualnego jako nie re
agującego, zachowującego się biernie lub nie czerpiącego zbyt dużo przyjemno
ści z aktywności seksualnej. Innymi słowy, skala ta określa kongruencję na linii partner „realny” - partner „idealny”. Skala Akceptacji partnera musi być inter
pretowana konfiguracyjnie ze skalą Dokładności percepcyjnej. Bycie nieusatys- fakcjonowanym zauważoną czułością czy też reaktywnością partnera oznacza co innego, jeśli ta percepcja jest dokładna, i co innego, jeśli percepcja ta jest nie
dokładna. Osoby badane z uszkodzeniem rdzenia kręgowego uzyskały tutaj średnie nieznacznie różniące się od średnich otrzymanych w grupie osób pełno
FUNKCJONOWANIE SEKSUALNE BADANYCH OSÓB - ANALIZA ... 125 sprawnych. W każdym przypadku, czy to w odniesieniu do relacji kobiety - mężczyźni z para- i tetraplegią (p>.931), kobiety — mężczyźni pełnosprawni (p>.286), czy też kobiety niepełnosprawne - kobiety pełnosprawne (p>.445) oraz mężczyźni niepłnosprawni - mężczyźni pełnosprawni (p>.330), średnie koncentrowały się w granicach wyników przeciętnych, z tendencją podwyższe
nia ich, czyli większej liczby wyników podwyższonych i wysokich, w grupach kobiet. Potwierdzałoby to ustalenia ze skali Dokładności percepcyjnej, iż kobie
ty z uszkodzeniem rdzenia kręgowego są w większym stopniu niż mężczyźni o tym samym schorzeniu nieustatysfakcjonowane reaktywnością partnera. Od
czuwają przyjemność partnera w zachowaniach seksualnych o wiele bardziej niż własną, nie na tyle jednak wysoką, aby nie stwierdzać u nich niedostatków w czerpaniu przyjemności z aktywności seksualnej.
Skala Sumy czy też Ogólnej niezgodności (Lew-Starowicz, 1985) jest kate
gorią sumującą, otrzymywaną przez zsumowanie wszystkich 17 wyników suro
wych różnic na innych skalach, z wyjątkiem odpowiedzi typu: „chciał(a)bym odczuwać ją jako”, i „chciał(a)bym, aby mój(oja) partner(ka) odczuwał(a) ją ja
ko” na pytanie: „Jak myślisz, jak przyjemna powinna być ta czynność dla ciebie i twojego partnera idealnie? Jak chciał(a)byś odczuwać tę czynność? Jak chciał(a)byś, aby odczuwał(a) ją twój(oja) partner(ka)?”, które są wynikami średnimi, a nie wynikami różnic. Służy ona do pomiaru sumy dysharmonii lub niezgodności i dyssatysfakcji w badanych relacjach seksualnych. Osoby z para- lub tetraplegią uzyskały w tej skali średnią na poziomie wyników przeciętnych (5 sten), zbliżoną do porównywanej z nią średniej, również na poziomie wyni
ków przeciętnych (6 sten), w grupie osób pełnosprawnych, lecz nieco niższą od niej, wartość testu p>.207, co skłaniałoby do przypuszczenia, że osoby z uszko
dzeniem rdzenia kręgowego wykazują mniejszą dysharmonię w badanych rela
cjach seksualnych niż osoby pełnosprawne. Ta niezgodność dotyczy bardziej kobiet niż mężczyzn, tak w grupie podstawowej (p<.043), jak porównawczej (p~.070), oraz mężczyzn pełnosprawnych niż mężczyzn z para- i tetraplegią (p~.O62). W grupie osób pełnosprawnych obserwuje się wzrost wyników pod
wyższonych i wysokich kosztem wyników przeciętnych, na co wskazują warto
ści: Me-(-)32.00, Q|-(-)48.00, Q3-(-)23.00 i przedział 7-10 stena - 32.96 %, cze
go nie ma w grupie osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, o czym mówią miary: Me-(-)25.00, Qr (-)39.00, Qr (-)13.00 i przedział 7-10 stena - 21.56 %.
Znaczne jednak rozproszenie wyników (odchylenie standardowe, odchylenie ćwiartkowe, obszar zmienności etc.) we wszystkich porównywanych grupach, a w szczególności w grupie kobiet pełnosprawnych (SD-38.86) i mężczyzn z pa
ra- i tetraplegią (SD-27.64), nakazuje ostrożność w formułowaniu nazbyt pewnie brzmiących wniosków oraz ich pozostawienie tak jak uczyniono, na etapie przy
puszczeń lub sugestii.
Zaprezentowane analizy współzależności, ich konfiguracje w zakresie okre
ślonych grup osób badanych oraz interpretacje otrzymanych wyników w ukła
dach relacyjnych wskazują na zbieżność cząstkowych ocen cech zachowania, za pomocą których osoby te osiągają właściwy sobie, specyficzny typ przystoso
wania seksualnego. Różnice są niewielkie, jednak w niektórych obszarach analiz na tyle charakterystyczne, że można o nich wnioskować na podstawie tendencji
126 ROZDZIAŁ IV
zachowań. Można zatem przyjąć, że osoby z para- i tetraplegią wykazują nieco mniejszą niż osoby pełnosprawne dysharmonię w badanych relacjach seksual
nych i są nieco częściej usatysfakcjonowane ze swojego funkcjonowania seksu
alnego. Również w nieco większym stopniu niż osoby pełnosprawne przejawiają chęć doświadczania większej przyjemności w zachowaniach seksualnych, cho
ciaż w tym przypadku, poprzez znaczną rozbieżność pomiędzy odczuwaniem, a chęcią odczuwania przyjemności w zachowaniach seksualnych, przejawiają niższy poziom samoakceptacji. Ten brak zgodności psychologicznej w profilu dotyczy bardziej kobiet niż mężczyzn. Z jednej bowiem strony kobiety z uszko
dzeniem rdzenia kręgowego wykazują wyższy poziom dyssatysfakcji w zakresie i częstotliwości zachowań seksualnych niż kobiety pełnosprawne, odwrotnie niż mężczyźni z para- i tetraplegią, bardziej usatysfakcjonowani z pożycia seksual
nego niż mężczyźni pełnosprawni, z drugiej zaś wykazują mniejszą niż męż
czyźni dysharmonię w badanych relacjach seksualnych, ale również niższy sto
pień akceptacji siebie. Kobiety także czerpią mniej niż mężczyźni przyjemności z zachowań seksualnych, orzekając jednocześnie większą percepcję przyjemno
ści swoich partnerów w zachowaniach seksualnych aniżeli własną, nie na tyle jednak wysoką, by nie stwierdzać u nich niedostatków w czerpaniu przyjemno
ści z aktywności seksualnej, czyli bycia nieustatysfakcjonowanymi reaktywno
ścią partnera.
ROZDZIAŁ V