Pozostałe narodowości objęte przekazem wiary

Wywieziono wtedy w głąb Związku Radzieckiego blisko sto siedemdziesiąt pięć tysięcy Niemców305

.

Według danych na dzień 1 stycznia 1949 r. w Kazachskiej SRS przebywało 393 537 Niemców, w tym 85 016 kobiet, 157 527 mężczyzn i 150 994 dzieci³⁰⁶. Natomiast w styczniu 1953 r. w Kazachstanie jako specjalnych przesiedleńców zarejestrowano 448 626 osób³⁰⁷.

Ks. Bukowińska tak pisze o pochodzeniu Niemców w Kazachstanie:

Niektórzy Niemcy przybyli w te strony jeszcze przed rewolucją, lecz ogromna ich większość została tu przesiedlona z europejskiej części Związku Radzieckiego, częściowo jeszcze przed wojną, ale szczególnie podczas wojny i bezpośrednio po jej zakończeniu. Niemało też Niemców przyjechało w te strony dobrowolnie w latach powojennych³⁰⁸.

Według spisu ludności z 17 stycznia 1971 r. w ZSRS było milion 936 tys. Niemców. W Rosyjskiej Republice Federacyjnej było ich 791 tysięcy. Rejon ałtajski zamieszkiwało 125 tysięcy, obwód omski 121 tysięcy. W Kirgizkiej SSR mieszkało 101 tysięcy Niemców, w Tadżyckiej SSR 39 tysięcy. W pozostałych republikach ZSRS było 105 tysięcy ludności niemieckiej. Około jednej czwartej Niemców w Związku Sowieckim stanowili katolicy³⁰⁹.

6.3. Pozostałe narodowości objęte przekazem wiary

Do innych narodowości, do których skierowany był przekaz wiary w Kazachstanie, należy zaliczyć Litwinów i Koreańczyków. Choć ich liczebność w porównaniu z Polakami i Niemcami była o wiele mniejsza, to jednak należy o nich wspomnieć choćby z tego względu, iż ta wielonarodowość Kościoła w Kazachstanie pokazuje jego powszechność.

Podobnie jak w przypadku deportacji Polaków w latach 40. XX w., tak również w wypadku obywateli państw nadbałtyckich, w tym Litwinów, pierwszym aktem prawnym sankcjonującym deportacje z tych państw był tajny protokół wspomnianego już paktu

304

Ibidem, s. 98.

305

Por. A.L. Szcześniak, Deportacje XX wieku, s. 39. 306

Por. St. Ciesielski, G. Hryciuk, A. Srebrakowski, Masowe deportacje, s. 100. 307

Ibidem, s. 102.

308

Ks. W. Bukowiński, Do moich przyjaciół, s. 65. 309

Por. R. Dzwonkowski SAC, Kościół Katolicki obrządku łacińskiego w ZSRR po 1918 r. Zarys problemu, [w:] Odrodzenie Kościoła Katolickiego w byłym ZSRR, (red.), ks. E. Walewender, Lublin 1993, s. 91.

Ribbentop–Mołotow z 23 sierpnia 1939 r., w którym państwa bałtyckie znalazły się w radzieckiej strefie wpływów310

.

Po zajęciu Litwy, Łotwy i Estonii przez Armię Czerwoną rozpoczęły się przygotowania do całkowitego uzależnienia ich od Moskwy. W dniach 14–15 lipca 1940 r. przeprowadzono wybory do władz ludowych, które z kolei zwróciły się do Rady Najwyższej ZSRS o przyjęcie państw bałtyckich w skład Związku Sowieckiego. Prośba została rozpatrzona pozytywnie i 3 sierpnia – Litwa, 5 sierpnia – Łotwa, a 6 sierpnia 1940 r. – Estonia zostały włączone w skład Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich³¹¹.

Ostatecznie rozpoczęto przygotowania do deportacji z nowych ziem Związku Sowieckiego „elementów antyradzieckich” oraz potencjalnych „wrogów ludu”. Dnia 23 maja 1941 r. na Litwie powołano dziewięcioosobowy sztab, któremu przewodniczył major bezpieczeństwa państwowego P. Bykow. Jego zadaniem było czuwanie nad przebiegiem deportacji. Zestawienie list osób podlegających wywiezieniu ukończono na przełomie maja i czerwca 1941 r.312

Deportacja trwała od 14 czerwca do 18 czerwca 1941 r., ostatnie eszelony wyruszały jeszcze 22 czerwca – w dniu wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej313

. Według danych szacunkowych z Estonii deportowano 19 tysięcy osób, inne źródła podają nawet 63 tysiące. Jednak najczęściej jako liczbę deportowanych przyjmuje się 15–37,5 tysięcy. Z Łotwy w głąb Związku Sowieckiego wywieziono 14 693 osoby. Natomiast z Litwy wywieziono 22 161 osób. Do Kazachstanu z republik nadbałtyckich w 1941 r. miało trafić 146 osób³¹⁴. Chociaż w trakcie i po zakończeniu II wojny światowej miały jeszcze miejsce deportacje z republik nadbałtyckich, to jednak punktem docelowym nie był Kazachstan. Jedyna wzmianka jest o dwóch osobach wywiezionych do Kazachstanu z republik nadbałtyckich w 1949 r.³¹⁵ Według danych na dzień 1 stycznia 1953 r. z Litwy do Kazachstanu w latach 1945–1949 wywieziono 4 osoby, z Łotwy – 4, a z Estonii – jedną osobę³¹⁶.

Kolejną narodowością, która znalazła się jako jedna z wielu poddanych represjom systemu sowieckiego i skazaną na deportacje, byli Koreańczycy.

310

Por. St. Ciesielski, G. Hryciuk, A. Srebrakowski, Masowe deportacje, s. 165. 311 Ibidem. 312 Ibidem, s. 166. 313 Ibidem, s. 166–167. 314 Ibidem, s. 167–169. 315 Ibidem, s. 175. 316 Ibidem, s. 177–178.

Koreańczycy znaleźli się na Dalekim Wschodzie Związku Sowieckiego w latach 20. XX w. jako uciekinierzy z terenów nadgranicznych okupowanych przez Japonię. Liczba Koreańczyków sięgała 175 tysięcy osób zamieszkujących teren nadgraniczny, a przez to będących potencjalnym zagrożeniem dla Związku Sowieckiego. Dnia 21 sierpnia 1937 r. Rada Komisarzy Ludowych ZSRS uchwałą nr 1428-326 podjęła decyzję o wysiedleniu ludności Koreańskiej z Kraju Dalekowschodniego, czyli Buriat-Mongolskiej ASRS, Kraju Chabaowskiego i Nadmorskiego oraz obwodu czytyńskiego317

. Miejscem osadzenia przesiedlonych miał być obwód

południowokazachstański i Uzbecka SRS. Do dnia 16 grudnia 1937 r. wywieziono przede wszystkim do południowych obwodów Kazachstanu 20 141 rodzin, ogółem było to 95 421 osób³¹⁸. Część z nich była osiedlona w kołchozach zamieszkanych przez deportowanych z 1936 r. z Ukrainy Polaków i Niemców. Status, jaki władze sowieckie przypisały Koreańczykom, to „administracyjni wysłani”, był on wpisany do paszportu. Im także zakazywano zmieniania miejsca zamieszkania przez 5 lat319

.

Podsumowując, można powiedzieć, iż następujące po sobie lata deportacji, jak również pochodzenie etniczne deportowanych przekładało się na specyfikę działalności Kościoła katolickiego w Kazachstanie. Potrzeba dostosowania się do konkretnej grupy społeczno-narodowościowej, a także świadomość stopnia zaangażowania w życie wiarą stawały się dla głosicieli Dobrej Nowiny wezwaniem do wypracowania odpowiedniej formy ewangelizacyjnej dla wierzącej ludności zamieszkującej ziemię Kazachstanu.

Po ukazaniu adresatów przekazu wiary, w następnym rozdziale zostaną przedstawienie ci, którzy swoją posługą i życiem przyczynili się do trwania i rozwijania religijności w kolejnych pokoleniach katolików kazachstańskich. Omówieni zostaną zarówno duchowni, jak i siostry zakonne oraz osoby świeckie.

317Por. St. Ciesielski, A. Kuczyński (red.), Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, Wrocław 1996, s. 224.

318

Ibidem.

319

ROZDZIAŁ IV