Pseudowydarzenia kontra hard news. Konflikt w ochronie zdrowia w latach 2016-2018
2. Przebieg wydarzeń
Po protestach we wrześniu 2016 roku oraz trwającej miesiąc głodówce w październiku 2017 roku, 19 października 2017 roku Ministerstwo Zdro-wia przedstawiło projekt ustawy o finansowaniu służby zdroZdro-wia, a wcze-śniej propozycję nowelizacji ustawy o minimalnym wynagrodzeniu pra-cowników. Rządowa propozycja nowelizacji została odrzucona przez me-dyków, którzy ujawnili fasadowość proponowanej zmiany, obliczając i ujawniając publicznie, że obiecywana podwyżka wyniesie kilkadziesiąt groszy za godzinę. Rząd argumentował więc, że sytuacja w ochronie zdro-wia ogólnie wygląda źle, problemy nawarstzdro-wiają się od 25 lat, a w zasadzie to od końca II wojny światowej i oprócz lekarzy zbyt niskie wynagrodzenie otrzymują również pielęgniarki, fizjoterapeuci, ratownicy czy diagności (w domyśle pozostawiając wniosek, że nie można uprzywilejować finanso-wo jednej tylko grupy). Środowisko medyczne więc, z inicjatywy
rezyden-tów, postanowiło się zjednoczyć pod szyldem organizacji branżowej. Stworzono Porozumienie Zawodów Medycznych, by wykazać jedność w
śro-dowisku i nie dopuścić do wdrożenia przez ministra zasady „dziel i rządź”. Celem Porozumienia było także wspólne wypracowanie postulatów płacowych
dla każdej z grup. Powstał obywatelski projekt ustawy i zebrano pod nim wymaganą liczbę podpisów. Poszczególne grupy zawodowe zadeklarowały także wzajemne poparcie żądań. To było pewne novum, ponieważ wcześniej każda z grup walczyła raczej o własne interesy i nie zdarzyła się wcześniej taka integracja środowiska, by postulaty ratownika medycznego poparła pielęgniar-ka. W kolejnych miesiącach eskalującego wciąż konfliktu, rezydentów poparły organizacje branżowe, izby lekarskie oraz starsi koledzy.
Ostatecznie, zgodnie z założeniami reformy przedstawionymi przez mini-stra Radziwiłła w październiku 2017 r., środki publiczne na zdrowie od 2018 r. mają być stopniowo zwiększane, tak by do 2025 r. osiągnęły 6 proc. PKB (obecnie jest to 4,38 proc. PKB). Zdaniem Porozumienia Zawodów Medycz-nych konieczne jest jednak pilne zwiększenie finansowania ochrony zdrowia do 6,8 proc. PKB. Argumenty swoje popierają rekomendacjami WHO.
Po sprawnie przeprowadzonej z punktu widzenia komunikacji i public relations kampanii informacyjnej (obejmującej m.in. publikowanie krótkich filmików na YouTube, wyjaśniających kim jest rezydent, by obalić argu-mentację drugiej strony, w której nazywano rezydentów „początkującymi przyszłymi lekarzami”, mylono ze stażystami itd.), po przeprowadzeniu szeregu działań mających na celu lobbing, takich jak akcja „Adoptuj posła” i wielu manifestacjach oraz głodówce, zdecydowali się na niekonwencjo-nalną formę protestu. Wypowiedzieli klauzule opt-out, które były tymcza-sowym rozwiązaniem, wynegocjowanym przy wejściu Polski do UE, ze-zwalającym na wydłużenie czasu pracy lekarzy powyżej 48 godzin tygo-dniowo. Okres przejściowy (koniec przewidziano na około 2013 rok) miał pozwolić Polsce na zwiększenie liczby lekarzy i lepszą organizację systemu ochrony zdrowia7. Rozwiązanie to okazało się nieefektywne, jednak utrzy-mywanie klauzuli opt-out, przy zachowaniu niskich płac pozwalało na niwelowanie braków kadrowych i w miarę sprawne zarządzanie placówka-mi publicznyplacówka-mi. Wypowiadanie opt-out to działanie długofalowe, mające wykazać w kilkumiesięcznej perspektywie, że system ochrony zdrowia, mocno niewydolny, zorganizowany w oparciu o założenie, że nisko opłaca-ni lekarze będą pracować w kilku miejscach, zapewopłaca-niając tym samym obsa-dę kadrową placówek medycznych.
7 M. Solecka, W szpitalach bez dobrej zmiany. I bez lekarzy, https://www.tvn24.pl/ maga-zyn-tvn24/w-szpitalach-bez-dobrej-zmiany-i-bez-lekarzy,134,2418.
Pseudowydarzenia kontra „hard news”. Konflikt w ochronie zdrowia w...193 Poniżej zamieszczono kalendarium najistotniejszych wydarzeń. Przed-stawia ono zarówno działania realne, jak i wyłącznie komunikacyjne, obli-czone na efekt wizerunkowy działania zarówno rządu, jak i głównych
orga-nizacji reprezentujących medyków. Kalendarium zostało opracowane w oparciu o dostępne publikacje medialne a także strony internetowe Rządowego Centrum Legislacji oraz Ministerstwa Zdrowia i Porozumienia Rezydentów OZZL.
Działania rządu Działania medyków
2016
W ustawie o wynagrodzeniu
minimalnym zapis, że wynagrodzenie rezydenta ma wynosić nie mniej niż 70 proc. średniej krajowej.
Lobbing podczas procedowania nowe-lizacji ustawy o zawodzie lekarza i dentysty: akcja „Adoptuj posła” pro-wadzona przez Porozumienie Rezyden-tów OZZL – spotkania z parlamenta-rzystami i informacja o trudnej sytuacji lekarzy i rezydentów. Rezydenci spo-tkali się ze 110 posłami. W ustawie mimo to pojawia się zapis, że wyna-grodzenie rezydenta ma wynosić nie mniej niż 70 proc. średniej krajowej.
14 marca 2016 r. na wspólnej
konferencji 9 związków zawodowych ochrony zdrowia ogłoszono postulaty Porozumienia Zawodów Medycznych. Event: wysyłanie politykom recept. Za pośrednictwem mediów i mediów społecznościowych rezydenci wysłali w formie recepty postulaty, m. in.: podwyżki wynagrodzeń do wysokości minimum dwóch średnich krajowych dla rezydentów i trzech średnich krajowych dla specjalistów.
Działania rządu Działania medyków
21 czerwca 2016 r., minister Konstanty Radziwiłł przedstawił propozycje systemowych rozwiązań,
gwarantujących minimalne wynagrodzenie pracownikom medycznym służby zdrowia.
29 czerwca pielęgniarki i położne z całej Polski pikietowały pod siedzibą Ministerstwa Zdrowia. W czerwcu
także protest pielęgniarek z CZD w Warszawie.
Odsyłanie listów i próśb o spotkanie z Kancelarii Premiera do Ministerstwa Zdrowia. Brak
odpowiedzi premier Beaty Szydło.
Listy do premier Beaty Szydło, w których PR OZZL i 9 innych
organizacji prosi o spotkanie w sprawie rozwiązania problemu niskich płac w publicznej ochronie zdrowia.
11 lipca 2016 r. spotkanie
przedstawicieli związków zawodowych pracowników medycznych z minister Beatą Kempą.
Celem spotkania było dla medyków zainicjowanie realnych działań: Tylko (takie spotkanie) może uruchomić faktyczny, nie pozorowany dialog
rządu z pracownikami medycznymi i zapoczątkować faktyczne, nie
pozorowane rozwiązanie problemu
niskich płac personelu medycznego w Polsce.
Cel nie został zrealizowany i medycy zaplanowali manifestację we wrześniu.
Pseudowydarzenia kontra „hard news”. Konflikt w ochronie zdrowia w...195
Działania rządu Działania medyków
Wrzesień: Dwuipółgodzinne spotkanie przedstawicieli PZM z ministrem Radziwiłłem, mające na celu niedopuszczenie do strajku. Stanowisko ministra:
1. Rząd bardzo poważnie traktuje problemy służby zdrowia i planuje systematyczny wzrost nakładów na ochronę zdrowia.
2. Postulat związkowców, by pilnie zwiększać nakłady do 6,8 proc. PKB jest zupełnie nierealny. 3. Oczekiwania dotyczące
wynagrodzeń będą spełniane w spo-sób systematyczny lecz oczekiwanie, aby lekarze zarabiali minimum 12 tys. zł miesięcznie, jest po prostu nie do zrealizowania.
4. Należy przede wszystkim skoncen-trować się na tych pracownikach ochrony zdrowia, którzy zarabiają “niegodnie mało”.
5. Nie ma potrzeby spotkania PZM z premier, gdyż jest na bieżąco informowana.
Wiceprzewodniczący Porozumienia Rezydentów OZZL Jarosław Biliński stwierdził, że minister nie przedstawił związkowcom nowych propozycji i nie spełnia przedwyborczych
postulatów.
Manifestacja odbędzie się 24 września.
Konstanty Radziwiłł wyszedł na scenę i przemówił do manifestantów,
oskarżając poprzednie rządy o zaniedbania: „W ciągu ostatnich
ośmiu lat państwo postanowiło się wycofać z odpowiedzialności za służbę zdrowia”. Zapewnił, że rząd
„przystępuje z wielką energią i wielką wolą do zmian, które już następują”.
24 września Protest Przedstawicieli Zawodów Medycznych na ulicach Warszawy.
Działania rządu Działania medyków
Postulat: 6,8 % PKB do 2020 r. z obecnych 4,38 % PKB czyli do
minimalnego poziomu, który według WHO zapewnia bezpieczeństwo obywatelom.
2017
Tworzenie obywatelskiego projektu ustawy PZM o minimalnych
wynagrodzeniach w ochronie zdrowia. Akcja zbierania podpisów w całej Polsce. Projekt trafia do Sejmu przed kolejną rządową propozycją o płacach minimalnych.
29 czerwca Sejm przyjął inną,
pierwotnie przygotowaną, bez udziału PZM ustawę o minimalnych
wynagrodzeniach w ochronie zdrowia (zakładane niższe wynagrodzenie niż w przygotowywanym przez PZM projekcie obywatelskim).
19 lipca 2018 r. czytanie w Sejmie obywatelskiego projektu ustawy autorstwa PZM. Projekt trafia do komisji zdrowia, lecz w tym samym dniu prezydent podpisuje poprzednio przygotowaną ustawę, co czyni prace nad projektem obywatelskim
bezprzedmiotowymi.
Demonstracja przedstawicieli PZM pod Sejmem RP – obecni są
przedstawiciele wszystkich zawodów medycznych podczas czytania projektu.
Ministerstwo Zdrowia – „to co zostało przedstawione w projekcie
obywatelskim, znalazło się już w uchwalonej ustawie” a więcej zapłacić nie można, bo na przestrzeni 10 lat kosztowałoby to budżet 388 mld zdrowia.
Szef komitetu protestacyjnego PZM Tomasz Dybek zapowiedział w Sejmie – jeśli rząd nie spełni postulatów – w październiku odbędzie się strajk
Pseudowydarzenia kontra „hard news”. Konflikt w ochronie zdrowia w...197
Działania rządu Działania medyków
Podczas głodówki 2 – 31 października: 11. X. – spotkanie rezydentów z premier Beatą Szydło, bez rezultatów. 12. X. – posłanka PiS Józefa
Hrynkiewicz w Sejmie o lekarzach „Niech jadą” (w domyśle: jeśli nie podoba im się sytuacja w ochronie zdrowia).
13. X. – Komisja zdrowia jedzie do głodujących, Jarosław Kaczyński deklaruje, że popiera plan
podwyższenia nakładów do 6% PKB. W „Wiadomościach” TVP trwa kilkudniowa nagonka na uczestników protestu, prowadząca do zawieszenia dziennikarza TVPinfo, który opracował nierzetelny i nieprawdziwy materiał, szkalujący jedną z młodych lekarek. 16.X. – Minister Zdrowia Konstanty Radziwiłł rezygnuje z członkostwa w Naczelnej Radzie Lekarskiej w reakcji na poparcie organizacji
udzielone młodym lekarzom.
Głodówka od 2 do 31 października. Po zakończeniu głodówki protestujący zapowiadają, że od stycznia przestają pracować więcej godzin niż przewiduje Kodeks Pracy. Rezygnują też z
dodatkowego zatrudnienia oraz brania 6-10 dyżurów w miesiącu.
25.X. – Dzień bez Lekarza w Małopolsce.
29. X. – manifestacja i protesty w Bydgoszczy.
19. X. Stały Komitet Rady Ministrów rekomenduje Radzie Ministrów projekt nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, który przewiduje wzrost nakładów na ochronę zdrowia do 6 % PKB w 2025 r.
Medycy kończą głodówkę i zapowiadają masowe wypowiadanie klauzul opt-out jako długofalową
akcję, mającą uwidocznić słabość i kruche podwaliny systemu ochrony zdrowia. Ich postulat – 6,8 % PKB do 2020 roku.
„Nie widzę podstaw do tego protestu. Wywiązujemy się ze wszystkich postulatów” – powiedziała Beata Szydło, komentując trwający od 2 października protest głodowy. Obiecała, że spotka się z nimi
ponownie dopiero, gdy zakończą strajk.
Listopad – styczeń akcja „1 lekarz 1 etat”. Wypowiadanie klauzul
opt-out. Z danych MZ wynika, że
klauzulę wypowiedziało 3801 lekarzy, w tym 2087 rezydentów i 1714 innych lekarzy na 135,5 tys. wszystkich lekarzy w Polsce.
Działania rządu Działania medyków
Minister Radziwiłł początkowo bagatelizuje skalę protestu.
Komunikuje, że rząd rozpoczął już realizację postulatów lekarzy, więc ich protest jest bezcelowy. W grudniu pojawia się projekt rozporządzenia ministra,
umożliwiającego jednemu lekarzowi pracę na kilku oddziałach
równocześnie.
Równolegle przebiegają działania, mające na celu umożliwienie
zatrudniania w Polsce lekarzy z zagranicy.
W efekcie braku możliwości obsady stanowisk na oddziałach szpitalnych,
kryzys w wielu placówkach, m. in. w Wojewódzkim Szpitalu
Specjalistycznym we Wrocławiu, gdzie wszyscy lekarze wypowiedzieli
opt-out, a dyrektor zakazał urlopów
oraz wyjazdów na szkolenia, lub w Warszawie w Dziecięcym Szpitalu
Klinicznym z 380 lekarzy, 224
wypowiedziało lub nie podpisało
opt-out i doszło do sporu zbiorowego.
Lokalne media donoszą o zamknięciach oddziałów w
Kluczborku, Oleśnie, Białymstoku, Bielsku Białej,
Giżycku, Proszowicach, Choroszczy itd. Mapę szpitali z utrudnieniami
publikuje Porozumienie Rezydentów OZZL:
https://www.gdziepolek.pl/mapa-szpitali
Zmiana na stanowisku ministra zdrowia. Rozmowy z rezydentami. Deklaracje otwartości. Pojawiają się argumenty o uszczelnianiu systemu i optymalizacji kosztów.
Rozmowy z ministrem. Sytuacja w szpitalach nie ulega zmianie.
Tab. 1. Opracowanie własne.