Przestrzeń walki

Wszelkie obecne i przyszłe operacje wojskowe są bądź będą prowadzone w miejscach zróżnicowanych pod względem klimatycznym i hydrologicznym, a także ukształtowania i pokrycia terenu. Przyszłe pole walki będzie różniło się od tradycyjnego tym, że wkroczy w każdy obszar ludzkiej aktywności. Walka w przyszłości będzie miała miejsce na wielu płaszczyznach i sferach ludzkiej ak-tywności. Środki masowego przekazu będą dla przeciwnika istotną sferą wal-ki ideologicznej. Do prowadzenia operacji zostaną wykorzystane sfery pozba-wione parametrów geograficznych: cyberprzestrzeń i sfera informatyczna. Pole walki nie będzie linearne, działania mogą toczyć się w wielu miejscach jedno-cześnie. Duża część działań militarnych będzie prowadzona w rejonach zurba-nizowanych, gdzie trudno będzie jednoznacznie rozróżnić walczących od nie-walczących oraz obiektów cywilnych od wojskowych. Dla przeciwnika wielkie skupiska ludzi będą stwarzały idealne warunki do prowadzenia działań: zwięk-szenia efektywności ataków, zadania znacznych strat oraz obrony i maskowania własnych działań. Będzie to idealne miejsce do organizowania zasadzek i zasta-wiania pułapek. Warunki miejskie ograniczają rozpoznanie, manewrowość i za-sięg środków precyzyjnego rażenia. Cyberprzestrzeń i sfera informacyjna staną się przestrzeniami walki o olbrzymim potencjale i znaczeniu. Operacje mili-tarne będą opierały się na założeniach koncepcji działań sieciocentrycznych. Jej istota polega na uzyskaniu przewagi poprzez połączenie w jedną sieć macyjną sensorów, decydentów i systemów rażenia, osiągnięcia przewagi infor-macyjnej, zwiększenia szybkości dowodzenia, a także skuteczności uzbrojenia i wzrostu odporności na uderzenia przeciwnika.

W związku z powyższym, czy opanowując przyszłe pole walki (teatr działań) siły zbrojne są w stanie długo panować na danym terytorium? Zadanie, jakie stoi przed społecznością międzynarodową, to głównie uwolnienie ludzi od zła, przemocy i prześladowań. Czy w związku z tym jest to możliwe bez wsparcia szeroko rozumianego środowiska cywilnego?

W takim razie, jakie wymagania stawiane są obecnie przed siłami zbrojnymi w aspekcie prognozowanych zmian środowiska bezpieczeństwa? Po doświad-czeniach z konfliktu na Bałkanach i „wojny irackiej”, zaczęto zwracać uwagę na działania i współpracę komponentów wojskowych i cywilnych, co mieści się w idei osiągania celu określanej Comprehensive Approach. Podejście to za-kłada nie tylko współpracę rządów państw, sił zbrojnych, organizacji pozarzą-dowych i międzynaropozarzą-dowych, ale również włączanie w proces odbudowy pań-stwa po konflikcie podmiotów sektora prywatnego. Ważne jest to dlatego, że potrzeby są znaczne: infrastruktura, gospodarka, służba zdrowia, szkolnictwo i inne. Komponent cywilny posiada z pewnością dużo większe doświadczenie i wiedzę w tych działaniach. Ponadto istotne jest też przejęcie przez organizacje międzynarodowe, a także pozarządowe inicjatywy w ramach odbudowy władzy cywilnej nie tylko na poziomie centralnym, lecz przede wszystkim na szcze-blach lokalnych. To właśnie w tych działaniach tkwi klucz do celu, którym jest długotrwała stabilizacja i rozwój kraju. Wojsko musi zapewnić bezpieczeństwo i stworzyć warunki do odbudowy państwa po konflikcie poprzez zaangażowa-nie szeroko rozumianego środowiska cywilnego.

Dlatego też celem komponentów sił zbrojnych w operacjach reagowania kryzysowego nie jest „wygrana” lub „zwycięstwo” – jak określają to niektórzy eksperci – gdyż zwyciężyć w Afganistanie mają Afgańczycy, a nie siły wielona-rodowe, których zadaniem jest tylko wspieranie rządu afgańskiego i zapewnie-nie bezpieczeństwa ludności cywilnej. Celem działania dla sił wielonarodowych i współdziałających z nimi organizacji międzynarodowych (ONZ, UE itp.), rządowych (np. USAID) i pozarządowych nie jest zniszczenie sił talibów, a po-zbawienie wsparcia moralnego własnego społeczeństwa. Analizując działania przeciwpartyzanckie, które mogą stanowić punkt odniesienia dla działań w nie-których rejonach Afganistanu, ocenia się, że w punkcie wyjścia, czyli przed roz-poczęciem wszelkiego rodzaju działań, siły prowadzące aktywne działania prze-ciwko władzom legalnym to ok. 1% populacji, 60-70% to część neutralna lub obojętna i 20-30% społeczeństwa to część wspierająca rząd3. Celem sił zbroj-nych w związku z tym jest zmiana tych najważniejszych proporcji poprzez zsyn-chronizowane działania bojowe, szkolenie i mentoring działań sił rządowych, działania humanitarne, wsparcie rządu i władzy lokalnej, rozwój ekonomiczny oraz działania w zakresie komunikacji społecznej.

Rysunek 1 Istota działań w operacjach wsparcia pokoju

Źródło: C. Podlasiński, Dowodzenie PKW w Afganistanie wybrane problemy, Warszawa 2010.

Rysunek 1 przedstawia cztery tzw. linie operacyjne4: bezpieczeństwo, roz-wój, tworzenie władzy i komunikację strategiczną. Poprzez skupienie sił i wy-siłków na te obszary zainteresowania możliwe jest odniesienie sukcesu. Można wyraźnie powiedzieć, że działania te różnią się od wcześniejszych sposobów roz-wiązywania konfliktów, gdyż siła musi być użyta racjonalnie, ale tylko do usta-bilizowania sytuacji. Najważniejszym celem operacji ISAF jest zjednanie sobie serc i umysłów ludności lokalnej – w tej konkretnej sytuacji samych Afgańczy-ków. Jakie są więc wyzwania dla sił zbrojnych w tych obszarach:

W zakresie

− _{bezpieczeństwa} – w kraju, w którym od 1979 r. prowadzo-ne są (z różnym nasileniem) działania wojenprowadzo-ne, mieszkańcom braku-je przede wszystkim poczucia bezpieczeństwa, rozumianego zarówno w sensie bezpieczeństwa indywidualnego, klanowego, jak i państwo-wego. Brak bezpieczeństwa był i jest wykorzystywany przez talibów, którzy od 1994 r. stali się bardzo znaczącą siłą w kraju. Rezultatem ich działalności było przede wszystkim zaprzestanie walk wszelkich sił lo-kalnych, ustanowienie prawa i zapewnienie spokoju zwykłym miesz-kańcom. I nie szkodzi, że było to bardzo surowe prawo zwyczajowe, które ograniczało szereg praw (w tym przede wszystkim praw kobiet), ale funkcjonowało i każdy mu podlegał, co po tylu latach anarchii

4 W tym rozumieniu linie operacyjne są interpretowane jako idea, cele cząstkowe przybliżające pod- miot działania do osiągnięcia celu głównego, którym jest stabilizacja.

było podstawą do zapewnienia bezpieczeństwa. Jak można zapewnić spokój i warunki do rozwoju kraju?;

W zakresie

− _{tworzenia władzy} w Afganistanie napotkano sporo trud-ności. Problem stanowi brak wykształconych ludzi, którzy mogliby stanowić zalążek władzy lokalnej jak i centralnej. Nie należy zapomi-nać, że jest to kraj muzułmański i tworząc władze, trzeba szanować ich prawo i religię. Struktury władzy budowane są w oparciu o przy-wódców lokalnych. Jednak są oni często skorumpowani i wykorzystu-ją swoje atrybuty na korzyść swoich klanów. W jaki sposób stworzyć niezależną i uczciwą władzę, odrzucając prawo koraniczne?;

W zakresie

− _rozwoju – w kraju, w którym brakuje wykształconych lu-dzi, głównie inżynierów, architektów, systemu oświaty, nowoczesnej gospodarki i wszelkiej infrastruktury czy systemu opieki zdrowotnej trudno mówić o rozwoju. Ponadto jest zacofane rolnictwo i przemysł, a podstawowym źródłem utrzymania jest handel narkotykami i po-moc międzynarodowa. Co więcej ciągłe poczucie zagrożenia i niedo-skonałe prawo nie przyciąga inwestorów ani kapitału zagranicznego. Jak siły zbrojne mogą zapewnić warunki do rozwoju kraju?;

W zakresi

− _{e komunikacji strategicznej} – spina ona wszelkie działa-nia w zakresie bezpieczeństwa, rozwoju i tworzedziała-nia władzy. Obejmuje ona wymianę informacji (w każdej formie) pomiędzy siłami wsparcia pokoju (wojskiem) – a środowiskiem, w którym realizujemy zadanie, w tym również z mediami. Warte zastanowienia jest to, że „talibo-wie” nie muszą „walczyć” o dostęp do mediów – każdy ich zamach, porwanie, egzekucja znajduje odzwierciedlenie w mediach. Natych-miast społeczność lokalna odbiera to jako przejaw ich aktywności, siły, a jednocześnie słabości i bezsilności sił ISAF w zapewnieniu bezpie-czeństwa nie tylko Afgańczykom, ale również sobie. A z drugiej strony do wiadomości codziennych nie przenikają takie informacje jak – licz-by otwartych szkół, szpitali i innych zrealizowanych projektów przez ISAF. Jak doprowadzić do innego postrzegania działań sił zbrojnych przez lokalne społeczeństwo?

Podsumowując: ten obszar, tak jak i pozostałe, warto zastanowić się czy po-dejmowane działania w powyższych obszarach są trafne i słuszne oraz co zrobić, aby cel został osiągnięty. Może istnieją inne sposoby na zmianę mentalności społeczności objętej kryzysem. Obecnie są podejmowanie takie działania, któ-re przynoszą efekty, a czasami porażki. Ich skuteczność jest któ-refleksyjna. Słusz-nym może być stwierdzenie, że nie zawsze rozwiązanie sytuacji kryzysowej bę-dzie zależało od nas. Jest to nowe spektrum zadań i wyzwań, które są trudne do uchwycenia.