Rachunek przepływów pieniężnych

Kolejnym elementem sprawozdania finansowego jest rachunek przepływów pieniężnych. Rachunek ten zobowiązane są sporządzać, zgodnie z postanowie-niami ustawy o rachunkowości, te jednostki, których sprawozdanie finansowe, stanowiące zamknięcie roczne, podlega obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta. Głównym celem sporządzania tego sprawozdania jest określenie28:

– źródeł pochodzenia funduszy służących do sfinansowania zmian stanów składników majątkowych oraz zobowiązań,

– sposobów wykorzystania dostępnych funduszy.

Dzięki analizie rachunku przepływów środków pieniężnych określa, jakie zdarzenia gospodarze miały wpływ na generowanie środków pieniężnych i które decydują o płynności finansowej jednostki gospodarczej29.

W rachunku przepływów pieniężnych wykazuje się strumienie pieniężne wpływające do jednostki (wykazywane według źródeł ich pochodzenia) oraz strumienie pieniężne wypływające (wykazywane według kierunków ich wykorzy-stania), które oddziałują na stan środków pieniężnych. Głównym źródłem pocho-dzenia środków pieniężnych jest nadwyżka finansowa, określana także mianem

cash flow. Nadwyżka ta jest sumą zysku netto i amortyzacji. Zysk netto stanowi

podstawowe źródło powiększania zasobów majątkowych jednostki gospodarczej. Z kolei, dokonane w danym okresie sprawozdawczym odpisy amortyzacyjne majątku trwałego (tj. środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych) są elementem kosztów, który w danym okresie nie powoduje wydatków. Dlatego nadwyżka finansowa odzwierciedla kwotę wolnych środków pieniężnych, jaką wypracowała jednostka gospodarcza w ciągu okresu sprawozdawczego30.

27 J.K. Shim, Dyrektor finansowy, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001, s. 429. 28 W. Dębski, op. cit., s. 65.

29 W. Świetlik, Analiza działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, DrukTur, Warszawa 2005, s. 274.

64 Maciej DziarNoWSKi

Nadwyżka finansowa nie stanowi jednak jedynego źródła pozyskiwania środków pieniężnych. Inne źródła przychodów pieniężnych to31:

– wzrost zobowiązań (krótkoterminowych i długoterminowych) oraz przyrost kapitału własnego i rezerw,

– zmniejszenie stanu składników majątku trwałego i obrotowego.

Natomiast za wykorzystanie przychodów pieniężnych (odpływ środków pieniężnych) uważa się32:

– zmniejszenie zobowiązań oraz kapitałów własnych i rezerw, – wzrost stanu składników majątku trwałego i obrotowego.

Rachunek przepływów pieniężnych odzwierciedla przepływy środków pie-niężnych w trzech podstawowych obszarach działalności przedsiębiorstwa, którymi są33:

1) działalność operacyjna – podstawowy rodzaj działalności jednostki (ten, do którego została ona powołana) oraz inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej,

2) działalność inwestycyjna (lokacyjna) – działalność, której przedmiotem jest zakup lub sprzedaż składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z tym związane pieniężne koszty i korzyści,

3) działalność finansowa – pozyskiwanie lub utrata źródeł finansowania (zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału [funduszu] własnego i obcego) w jednostce oraz wszystkie z tym związane pieniężne koszty i korzyści.

A zatem, przepływy pieniężne z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa odzwierciedlają jego działania w zakresie produkcji, sprzedaży produktów i to-warów oraz świadczenia usług; przepływy z działalności inwestycyjnej wynikają z gospodarowania przedsiębiorstwa majątkiem trwałym (zarówno rzeczowym, jak i finansowym), a także z działalności finansowej, i jego powiązań z rynkiem finansowym (np. emisja papierów wartościowych, zaciąganie i spłata kredytów lub pożyczek, wypłata dywidendy)34.

Rachunek przepływów pieniężnych sporządzony może być z zastosowaniem jednej z dwóch metod35:

1) metody pośredniej, w której wynik finansowy netto koryguje się o pozycje o charakterze niepieniężnym (koszty, które wpłynęły na wynik finansowy, ale nie spowodowały wydatku pieniężnego, np. amortyzacja), oraz pozycje o cha-rakterze pieniężnym (koszty i przychody dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej, np. zyski/straty z różnic kursowych); rezultatem tych korekt jest

31 W. Bień, op. cit., s. 73. 32 Ibidem, s. 73.

33 M. Jerzemowska, op. cit., s. 96. 34 W. Dębski, op. cit., s. 67.

35 A. Karmańska [i in.], Sprawozdania finansowe według znowelizowanej ustawy o rachunkowo-ści, Finans-Servis Zespół Doradców Finansowo-Księgowych Sp. z o.o., Warszawa 2003, s. 240-241.

Sprawozdanie finansowe jako źródło oceny sytuacji finansowej… 65 przekształcenie wyniku finansowego netto w przepływy pieniężne netto z dzia-łalności operacyjnej,

2) metody bezpośredniej, polegającej na ustaleniu rzeczywistych przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej oraz finansowej na podsta-wie metody bezpośredniej (kasowej), czyli przedstawiając oddzielnie rzeczywiste wpływy i wydatki według tytułów poszczególnych pozycji.

Należy przy tym zaznaczyć, że wybór metody sporządzania sprawozdania z przepływów pieniężnych dotyczy tylko działalności operacyjnej i zależy od decyzji podjętej przez kierownika jednostki. Wykaz przepływów pieniężnych z działalności inwestycyjnej i finansowej zawsze sporządza się według tych samych zasad, właściwych metodzie bezpośredniej36.

Analiza rachunku z przepływów pieniężnych sprowadza się do ustalenia, jakie zdarzenia gospodarcze zaistniałe w przedsiębiorstwie miały największy wpływ na przyrost bądź spadek środków pieniężnych, będących w jego dyspo-zycji. Wskazuje ona, które rodzaje działalności pochłaniają najwięcej zasobów gotówkowych, a które przyczyniają się do utrzymywania płynności finansowej. Analiza tego elementu sprawozdania finansowego najczęściej polega na dokony-waniu analizy struktury zawartych w nim pozycji wpływów i odpływów gotówki oraz zbadania ich dynamiki w czasie, przy czym przede wszystkim bada się salda tych przepływów dla poszczególnych rodzajów działalności oraz wielkość i strukturę nadwyżki finansowej37.

3. Podsumowanie

Sprawozdanie finansowe, w którego skład wchodzi bilans, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów pieniężnych, jest podstawowym źródłem, z którego możemy uzyskać informacje o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Możliwe jest też – na ich podstawie – przewidzenie sytuacji przedsiębiorstwa na najbliższe lata. Sprawozdanie finansowe jest jednym z najważniejszych narzędzi do przeprowadzenia analizy finansowej każdej firmy.

literatura

Aleszczyk J., Rachunkowość finansowa od podstaw, wyd. 4 zm. i poszerz., Wyd. WSB, Poznań 2004.

Analiza finansowa w procesie decyzyjnym współczesnego przedsiębiorstwa, red. G. Łukasik, Wyd. AE w Katowicach, Katowice 2009.

36 E. Nowak, op. cit., s. 135. 37 W. Dębski, op. cit., s. 69.

66 Maciej DziarNoWSKi

Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, red. M. Walczak, Difin, Warszawa 2003. Bień W., Czytanie bilansu przedsiębiorstwa (dla menadżerów), wyd. 9, Difin, Warszawa 2010. Cenker A., Analiza finansowa w praktyce, CIM, Warszawa 1997.

Dębski W., Teoretyczne i praktyczne aspekty zarządzania finansami przedsiębiorstwa, WN PWN, Warszawa 2005.

Gierusz B., Podręcznik do samodzielnej nauki księgowania, Wyd. ODDiK, Gdańsk 2008. Gos W., Sprawozdawczość finansowa przedsiębiorstw, Polska Akademia Rachunkowości S.A.,

Warszawa 2006.

Jerzemowska M., Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, wyd. 2 zm., PWE, Warszawa 2006. Karmińska A. [i in.], Sprawozdania finansowe według znowelizowanej ustawy o rachunkowości,

Finans-Servis Zespół Doradców Finansowo-Księgowych Sp. z o.o., Warszawa 2003. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, WN PWN, Warszawa

2005.

Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, wyd. 2 zm., PWE, Warszawa 2008.

Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. B. Micherda, WN PWN, War-szawa 2005.

Shim J.K., Dyrektor finansowy, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001.

Świetlik W., Analiza działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, DrukTur, Warszawa 2005. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2002 r., nr 76, poz. 694 z późn. zm.

Financial reports as a source of assessment