Koszt pozyskania finansowania zależy od ryzyka inwestycji w obligacje. Ryzy-ko to zależy zarówno od sytuacji wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i poza nim.
Na sukces emisji wpływ ma aktualna i przewidywana sytuacja emitenta. Jeżeli jest lepsza, to inwestorzy są bardziej skłonni zaakceptować niższą premię za ryzyko, co z kolei wiąże się z tańszym kosztem kapitału dla przedsiębiorstwa.
Nie bez znaczenia jest również sytuacja makroekonomiczna, szczególnie ocze-kiwania inflacyjne. Jeżeli inflacja wzrasta, zainteresowanie obligacjami jest mniejsze, ponieważ spadają ceny obligacji. Wpływ na powodzenie emisji ma także sytuacja na rynku akcji. Inwestorzy w trakcie hossy chętnie inwestują w akcje, przez co spada zainteresowanie obligacjami korporacyjnymi20. Obliga-cje korporacyjne oferują atrakcyjne stopy zwrotu, znacznie przekraczające ren-towność obligacji skarbowych czy lokat bankowych. Jednak z inwestowaniem w obligacje związane jest większe ryzyko, m.in.: kredytowe, płynności, waluto-we, stopy procentowej, wbudowanych opcji21.
Żeby nakłonić inwestorów do uczestnictwa w emisji, obligacje mogą być zabezpieczone w podobny sposób, jak kredyty. Wówczas jednak traci się
20 Ryzyko związane z emisją obligacji korporacyjnych, http://korporaty.pl (16.04.2015).
21 Jakie jest ryzyko obligacji korporacyjnych?, http://pib-obligacje.pl, jw.
Obligacje korporacyjne jako zewnętrzne źródło finansowania działalności gospodarczej... 97 podstawową przewagę obligacji nad kredytem, czyli możliwość uzyskania środ-ków bez przedstawienia wymaganych zabezpieczeń. Dlatego zamiast zabezpie-czeń stosuje się ocenę ratingową emitenta i jego zobowiązań. Ocena ta przepro-wadzana jest w związku z ryzykiem kredytowym22.
To przeważnie największe ryzyko związane z inwestowaniem w obliga-cje korporacyjne. Dotyczy sytuacji, gdy emitent nie jest w stanie wywiązać się z zaciągniętych wobec obligatariuszy zobowiązań. Skutkuje to opóźnieniem wy-płaty odsetek, ich brakiem oraz niewykupieniem obligacji przez emitenta, wyku-pieniem ich poniżej wartości nominalnej lub po upływie terminu zapadalności23. Dlatego ocena ratingowa jest ważnym elementem uwzględnianym przez inwe-storów przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Analiza obejmuje szerszy za-kres badań, niż tradycyjna analiza finansowa. Przedsiębiorstwa, które posiadają wysoką ocenę ratingową, są postrzegane jako te o mniejszym ryzyku inwestycyj-nym24. Dzięki ratingowi otrzymywany jest wynik oceny zjawisk ekonomicznych za pomocą nienumerycznych symboli określających wiarygodność finansową oraz zdolność przedsiębiorstwa do regulowania krótko- i długoterminowych zobowiązań w perspektywie do 3 lat. Ocena nie jest obowiązkowa, jednakże po-siadanie ratingu mówi potencjalnym obligatariuszom, że emitent chce być miotem transparentnym i godnym zaufania. Wydawane są przez niezależne pod-mioty, tzw. agencje ratingowe, które na bieżąco monitorują nadany przez siebie rating do momentu spełnienia zobowiązania przez emitenta. Do najbardziej zna-nych agencji należą: Moody’s, Standard&Poor’s, Fitch25. W tabeli 2 przedstawiono standardowo obowiązującą skalę ratingową.
22 B. Duszek, Jak pozyskać kapitał z rynków giełdowych? Przewodnik dla potencjalnych emitentów, GPW SA, Warszawa 2010, s. 67.
23 Ryzyko kredytowe, http://pib-obligacje.pl, jw.
24 J. Mazurek, Obligacje korporacyjne na Catalyst. Przewodnik dla potencjalnych emitentów, GPW SA, Warszawa 2013, s. 9-10.
25 Ibidem.
Emilia Fladrowska, Joanna Muras
98
Tabela 2. Skala ratingowa obligacji długoterminowych
Grupa Rating Rodzaje
Poziom inwestycyjny
AAA
• najniższy poziom ryzyka kredytowego
• wiarygodność finansowa na najwyższym poziomie
• rating nadawany wyłącznie w przypadku wyjątkowo wysokiej zdolności do obsługi zobowiązań finansowych
AA+
AA
AA-• bardzo niski poziom ryzyka kredytowego
• wiarygodność finansowa na bardzo wysokim poziomie
• bardzo wysoka zdolność do obsługi zobowiązań
• niska podatność na niekorzystne warunki gospodarcze
A+
A
A-• niskie prawdopodobieństwo wystąpienia niewypłacalności
• wysoka wiarygodność finansowa i zdolność do obsługi zobowiązań
• przeciętna odporność na wpływ niekorzystnych warunków gospodarczych utrzymujących się przez dłuższy czas
BBB+
BBB
BBB-• ryzyko kredytowe na średnim poziomie
• dobra wiarygodność finansowa i wystarczająca zdolność do obsługi zobowiązań w dłuższym terminie
• podwyższona podatność na utrzymujące się dłuższy czas niekorzystne warunki gospodarcze
Poziom spekulacyjny
BB+
BB
BB-• podwyższone ryzyko kredytowe
• relatywnie niższa wiarygodność finansowa
• wystarczająca zdolność do obsługi zobowiązań w przeciętnych lub sprzyjających warunkach gospodarczych
• wysoki lub średni poziom odzyskania wierzytelności w przypadku wystąpienia niewypłacalności
B+
B
B-• wysokie ryzyko kredytowe
• zdolność do obsługi zobowiązań jedynie przy sprzyjających warunkach zewnętrznych
• średni lub niski poziom odzyskania wierzytelności w przypadku wystąpienia niewypłacalności
CCC CC
C
• bardzo wysokie ryzyko kredytowe
• bardzo niska zdolność do płynnej obsługi zobowiązań nawet sprzyjających warunków gospodarczych
• niski lub bardzo niski poziom odzyskania wierzytelności w przypadku wystąpienia niewypłacalności
Źródło: A. Dżuryk, Przedsiębiorstwo na rynku obligacji, Uniwersytet Gdański – Katedra Bankowości, III/2015.
Inwestowanie w obligacje, poza ryzykiem kredytowym, jest zagrożone również innymi rodzajami ryzyka, do których należą26:
1) Ryzyko płynności – niemożliwość zbycia lub nabycia obligacji, co ma niekorzystny wpływ na jej cenę. Przyczyną tej sytuacji jest brak ofert kupna – sprzedaży lub ich niewystarczająca wielkość. Następ-stwem ryzyka płynności są trudności z dokonaniem rzetelnej wy-ceny posiadanych w portfelu instrumentów finansowych.
26 Jakie jest ryzyko obligacji korporacyjnych? Rodzaje ryzyka, http://pib-obligacje.pl, jw.
Obligacje korporacyjne jako zewnętrzne źródło finansowania działalności gospodarczej... 99 2) Ryzyko walutowe – polega na tym, że na skutek wahań kursu
wa-lutowego efekt inwestycji w walucie, którą posługuje się inwestor, np. PLN, może być inny niż efekt inwestycji liczony w walucie, w której denominowana jest obligacja, np. EUR. Dochodzi wówczas do sytuacji, w której inwestor poniesie stratę, mimo dodatniego wyniku inwestycji w walucie instrumentu finansowego (EUR).
3) Ryzyko stopy procentowej – wartość obligacji jest uzależniona od zmiany rynkowych stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych powoduje spadek wartości obligacji; dotyczy to głównie obligacji o stałym oprocentowaniu i zerokuponowych.
4) Ryzyko wbudowanych opcji – skutkiem tego ryzyka jest możliwość wcześniejszego zakończenia inwestycji niż planowana poprzez wcześniejszy wykup obligacji. Ryzyko to jest związane z obligacja-mi z opcją wcześniejszego wykupu na żądanie eobligacja-mitenta lub obliga-tariusza, zamiennych oraz z dołączonymi innymi opcjami.
Typologię ryzyka przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3. Typologia ryzyka
Źródło: M. Pawłowski, Rynek obligacji korporacyjnych w Polsce: uwarunkowania i perspektywy rozwoju, CeDeWu, Warszawa 2015.
Emilia Fladrowska, Joanna Muras
100