ROZDZIAŁ 4 – ROLA BRONI NUKLEARNEJ W POLITYCE IRANU I JEJ SKUTKI DLA POLITYKI
4.3. Przejęcie rozmów przez Radę Bezpieczeństwa ONZ
4.3.3. Rezolucja 1747 (2007)
24 marca 2007 roku została przyjęta trzecia rezolucja, głównie dzięki staraniom USA.
Zaostrzono w niej sankcje: wprowadzono embargo na irańską broń, zamrożono aktywa 15 Irańczyków i 13 irańskich instytucji związanych z programem atomowym, a także zakazano wszystkim państwom i instytucjom pieniężnym udzielenia Iranowi finansowego wsparcia. Iran otrzymał 90-dniowy termin, aby wstrzymać wszystkie prace związane ze wzbogacaniem uranu (także badania) i budową reaktora ciężkiej wody. Po przyjęciu rezolucji przedstawiciel Wielkiej Brytanii odczytał oświadczenie w imieniu Chin, Francji, Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych, w którym potwierdził, że propozycje przedstawione w 2006 roku „pozostały
290 Rezolucja RB ONZ 1737 (2006), zob. www.un.org/News/Press/docs/2006/sc8928.doc.htm
291 Simonitsch, Pierre: Teheran schwindelt, Frankfurter Rundschau, 17.11.2007.
122 na stole” (polegały one na współpracy z Iranem w dziedzinie cywilnej energetyki jądrowej, prawnie wiążących gwarancjach na dostawy paliwa jądrowego do Iranu, bezpieczeństwie politycznym i współpracy gospodarczej). Zaproponował dalsze rozmowy z Iranem, wyrażając jednocześnie ubolewanie z powodu niezastosowania się Iranu do wcześniejszych rezolucji Rady i MAEA. Odrzucenie oferty z 2006 roku Stany Zjednoczone skomentowały jako
„głęboko niepokojący sygnał”, jednak były wciąż skłonne do rozwiązania problemu w drodze negocjacji. Obecny na 5647. posiedzeniu Rady irański minister spraw zagranicznych Manuszehr Mottaki powiedział, że Rada Bezpieczeństwa prowadzi niezgodne z prawem, niepotrzebne i nieuzasadnione działania przeciwko pokojowemu programowi nuklearnemu Islamskiej Republiki Iranu, który nie stwarza zagrożenia dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Podkreślił też, że zastraszanie nie zmieni irańskiej polityki i że nawet najcięższe sankcje polityczne i gospodarcze są zbyt słabe, aby miały skłonić Iran do zmiany stanowiska292. Rezolucja wezwała wszystkie państwa do zachowania czujności i powściągliwości w zakresie dostaw, sprzedaży lub przekazywania bezpośrednio lub pośrednio z ich terytorium lub przez ich obywateli, lub przy użyciu statków flagowych lub samolotów, czołgów bojowych, wozów opancerzonych, systemów artyleryjskich dużego kalibru, śmigłowców uderzeniowych, okrętów wojennych, pocisków i systemów rakietowych, a także w świadczeniu na rzecz Iranu jakiejkolwiek pomocy technicznej lub szkoleniowej, pomocy finansowej, inwestycyjnej, pośrednictwa lub innych usług, oraz przekazywania środków finansowych lub usług z tytułu dostawy, sprzedaży, transferu, produkcji i stosowania tych produktów tak, aby zapobiec destabilizującemu gromadzeniu broni293.
Iran jednak postanowił nadal ignorować Radę Bezpieczeństwa i pod koniec marca 2007 roku przekazał MAEA wiadomość, że nie będzie już wysyłać zawiadomień o planach budowy nowych urządzeń294. Sankcje nie doprowadziły do żadnej zmiany stanowiska ze strony Iranu. 9 kwietnia 2007 roku Ahmadinedżad podczas przemówienia w Natanz ogłosił, że Iran posiadł zdolność wzbogacania uranu na skalę przemysłową, a 23 maja MAEA stwierdziła w nowym raporcie, że Iran zwiększył zdolność do wzbogacania uranu, wbrew żądaniom Rady Bezpieczeństwa ONZ295.
Niemiecki minister spraw zagranicznych 5 czerwca 2007 roku zaproponował nową turę rozmów. Frank-Walter Steinmeier (SPD) miał nadzieję, mimo ponownych gróźb z
292Rezolucja RB ONZ 1747 (2007), zob. www.un.org/News/Press/docs/2007/sc8980.doc.htm
293 Ibid.
294 Standke, Olaf: Im Nahen Osten droht ein nuklearer Wettlauf. Londoner Institut für Strategische Studien legt Report vor, Neues Deutschland, 21.05.2008.
295 Ibid.
123 Teheranu, na rozwiązanie konfliktu. Zapoczątkowane przez niego rozmowy, były kontynuowane przez Javiera Solanę.
Nie powiodły się rozmowy w Wiedniu (czerwiec 2007 roku) między irańskimi negocjatorami atomowymi i reprezentantami UE296. Bezkompromisowe wystąpienie Irańczyków przysporzyło Europejczykom kłopotów: Iran rozszerzył program nuklearny w niepokojącym rozmiarze i może osiągnąć zdolność do budowy bomby atomowej.
Przedwczesny rozłam między Iranem i Unią Europejską wskazał nadto na eskalację kryzysu.
Spotkanie między szefem irańskiej delegacji Dżawadem Waidi i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej skończyło się wcześniej niż przypuszczano, ponieważ irańska delegacja wzbraniała się odpowiadać na postawione jej pytania. ElBaradei powiedział wówczas, że jest zaalarmowany sytuacją i możliwą konfrontacją między Iranem a mocarstwami światowymi.
USA zarzucały Iranowi rozwijanie pod płaszczykiem cywilnego przeznaczenia, programu broni atomowej. Fakty natomiast wskazywały na powiększanie umiejętności wzbogacania uranu i budowanie kolejnych urządzeń atomowych.
21 sierpnia 2007 roku MAEA zawarła z Iranem porozumienie przewidujące terminarz wyjaśnienia przez Teheran wszelkich działań związanych z programem. Krok ten przedstawiciele MAEA określili jako „kamień milowy”, jednak Waszyngton był sceptyczny wobec tego posunięcia, uważając je za grę na zwłokę.
30 sierpnia Rada Gubernatorów MAEA wydała sprawozdanie pozytywnie określające współpracę, zaznaczając jednak, że nadal trwa wzbogacanie, niezgodnie z rezolucją. Tego samego dnia w Londynie spotkali się Javier Solana i Said Dżalili - negocjator ze strony irańskiej. Solana ocenił 5-cio godzinną rozmowę jako „rozczarowującą, ponieważ Iran nie jest jeszcze gotowy, aby kontynuować negocjacje”297. Dżalili natomiast określił rozmowę jako pozytywną. W Teheranie bowiem panowała pozytywna atmosfera po tym, jak ElBaradei przedstawił najświeższy raport o współpracy z Iranem. Szef MAEA stwierdził w nim, że wszystkie kwestie dotyczące historii rozwoju irańskiego programu atomowego są w sposób zadowalający rozstrzygane lub też mogą zostać rozstrzygnięte do końca roku.
Tymczasem Ahmadinedżad stwierdził na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ 25 września, że spór o irański program atomowy jest zamknięty i że Iran zignoruje rezolucje RB ONZ. 15 listopada MAEA stwierdziła, że Iran wyjaśnił dawne działania nuklearne, jednak od 2006 roku nie dostarcza już informacji o działaniach obecnych. USA natychmiast zasygnalizowały nałożenie trzeciej rundy sankcji na Iran, tym bardziej, że wyszło na jaw, że
296Iran kann schon bald erste Bomben bauen, 11.06.2007, Welt online (reuters).
297 Mellenthin, Knut: Atomstreit: USA und EU fordern mehr Sanktionen. Rußland und China bremsen, Junge Welt, 03.12.2007.
124 Grupa Dostawców Jądrowych w ciągu ostatnich 9 lat co najmniej 75 razy udaremniła próby zakupu przez Iran technologii nuklearnej.
1 grudnia 2007 roku bez wyniku zakończyło się spotkanie pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa dotyczące irańskiego programu atomowego. W rozmowach uczestniczyły także Niemcy. USA chciały przeforsować przy pomocy Trojki UE zaostrzenie sankcji przeciwko Iranowi. Sankcje te jednak spotkały się z krytyką ze strony Chin i Rosji, ponieważ godziły w stosunki gospodarze pomiędzy tymi krajami a Iranem. Poza tym, Rosja i Chiny wskazywały na to, że Zachód ignoruje pozytywny rozwój współpracy pomiędzy Teheranem a MAEA298.
3 grudnia 2007 roku zostaje wydany raport National Intelligence Estimate, zbiorczy raport 16 amerykańskich agencji wywiadowczych299. W jego ocenie Iran wstrzymał swój program nuklearny w 2003 roku i nawet, jeżeli by go wznowił, może wyprodukować bombę atomową w przedziale czasowym 2010-2015. W reakcji na raport Narodowa Rada Oporu Iranu (NCRI)300, która w sierpniu 2002 roku ujawniła informacje o istnieniu irańskiego programu atomowego, 11 grudnia oświadczyła, że wbrew konkluzjom amerykańskiego raportu, Iran wznowił prace w 2004 roku.
Podczas konferencji prasowej zorganizowanej 4 grudnia 2007 roku w Białym Domu, prezydent Bush mówił: „Wiemy, że Iran nadal próbuje nauczyć się, jak wzbogacić uran.
Wiemy, że wzbogacony uran jest ważnym krokiem naprzód w kraju, który chce rozwinąć broń. Wiemy, że Iran miał program. Wiemy, że program został wstrzymany”301. Jak osądził - bardzo ważne dla społeczności międzynarodowej jest uświadomienie, że tajny program Iranu może stanowić niebezpieczeństwo dla świata. I to jest dla USA sygnał ostrzegawczy:
program został wstrzymany i może być wznowiony. Rząd amerykański kładzie nacisk na to, aby utrzymać międzynarodową presję na Iran. Podkreślił także, że problematyczna sytuacja na Bliskim Wschodzie powinna skłonić wszystkich do pracy zespołowej, a ze wszystkich opcji leżących na stole, efektywna dyplomacja jest najlepszym środkiem. Niebezpieczeństwa bowiem należy upatrywać w możliwości przeformułowania cywilnego programu wojskowego na militarny bądź próbie przekazania tego programu innym państwom lub organizacjom. I choć układ NPT nie zabrania państwom rozwijania programu nuklearnego o cywilnym charakterze, to w przypadku Iranu program ten był tajny przez wiele lat, podczas gdy w
298 Ibid.
299 Choć dokładnie rok wcześniej wspólne memorandum amerykańskich tajnych służb ostrzegało o możliwościach zbudowania broni atomowej do 2008 roku.
300 Ugrupowanie znane także pod nazwą Ludowi Mudżahedini.
301 Konferencja prasowa prezydenta Busha w Białym Domu, 04.12.2007, źródło: www.whitehouse.gov
125 układzie NPT mowa jest o całkowitej przejrzystości programów nuklearnych rozwijanych przez państwa302.