Założenia marketingu
3.1. Rola zaufania w kształtowaniu partnerstwa na rynku budowlanym
Długotrwałe więzi partnerskie na rynku budowlanym, powinny być oparte na wzajemnym zaufaniu, lojalności i wiarygodności, jakimi klient obdarza przedsiębiorstwo będące dostawcą lub wykonawcą usługi314
. Poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do przedsiębiorstw budowlanych zwiększa skłonność klientów do korzystania z usług przedsiębiorstwa przez dłuższy okres czasu315
. C. Grönroos twierdzi, że filozofia marketingu relacyjnego opiera się na ścisłych relacjach z klientami, których podstawą jest wzajemne zaufanie, a nie wrogość316
. Podstawą partnerstwa z dostawcami, podobnie jak z pracownikami i pozostałymi uczestnikami rynku budowlanego, jest wzajemne zaufanie. Bazą porozumienia, którą można uznać za wstępny etap partnerstwa opartego na zaufaniu, jest identyczny system podstawowych wartości. Jeżeli te wartości, a także praktyka zawodowa i cele firm zasadniczo się różnią, to nawet kiedy firma zdecydowana jest na zawarcie układu powiązań partnerskich, wkrótce on się „rozpadnie”317
.
D. T. Wilson postrzega zaufanie w kontekście związku i dochodzi do wniosku, że sprzyja ono wykształceniu się głębokiej relacji między partnerami, które może przerodzić się w długoterminową i korzystną dla stron współpracę318. Według J. Mikołuszko w procesach inwestycyjnych zachodzących na rynku budowlanym najważniejsze jest zaufanie miedzy wykonawcą a inwestorem319. Ryzyko i emocje są psychologicznymi aspektami towarzyszącymi relacjom partnerskim, które mogą wzmacniać zaufanie. Zaufanie budowane jest latami, lecz należy pamiętać, że w ciągu jednej chwili łatwo je stracić, np. mimo zapisanej w umowie klauzuli o poufności i jej przestrzeganiu dochodzi do utraty tajemnicy przedsiębiorstwa klienta. Według A. Kalemby, zaufanie to nic innego, jak wiara w zdolności, kompetencje ludzi i wykonawców. Istnieje wiele cech, które budują zaufanie, a należą do nich: uczciwość, słuszność, rzetelność, zadowolenie320.
314
R. Zembura, Alianse strategiczne w koncepcji marketingu partnerskiego, „Marketing i Rynek” 2001, nr 12, s. 12–17.
315 R. Furtak, Marketing partnerski…, op. cit., s. 164.
316 C. Grönroos, The Rise and Fall of Modern Marketing – and Its Rebirth, [w:] Marketing In Evolution: Essays In Honor of Michael J. Baker, S.A. Shaw, N. Hood, Macmillan, New York 1996, s.17-32.
317 J. Gordon, Relacje z klientem…, op. cit., s. 355.
318 D. T. Wilson, S. Jantrania, Understanding the value of a relationship, Asia-Australia, Marketing Journal, 1994, vol. 2, No.1., 55-65.
319 Wywiad z Prezesem Zarządu przedsiębiorstwa budowlanego Unibep S.A., J. Mikołuszko, Wydawnictwo Builder, nr 10/2010, s. 17-19.
320 A. Kalemba, Partnerstwo jako czynnik sprzyjający nawiązywaniu relacji przedsiębiorstwa z klientami, [w:] Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, Zarządzanie rozwojem
organizacji, Tom 2, Tarnów 2009, s. 122, cyt. za: J. Egan, Relationship Marketing: Exploring Relational Strategies In Marketing, 2nd Ed. Pitman Publishing, 2004.
Rynek budowlany narażony jest na czynniki globalne tkwiące w jego otoczeniu, czego przykładem jest międzynarodowy kryzys światowy, który ujawnił się w 2008 roku, początkowo zrodził się w USA, a dzięki globalizacji nabrał charakteru światowego. Najpierw wystąpił na rynkach finansowych, by potem przenieść do sfery gospodarki, w tym na rynek budowlany. Spowodował on spadek zaufania do wielu instytucji finansowych działających na rynku budowlanym oraz w konsekwencji do przedsiębiorstw, które utraciły płynność finansową i nie przetrwały recesji. Kryzys ten nie sprzyjał budowaniu partnerstwa i wywołał ożywioną falę dyskusji na temat roli i istoty zaufania do przedsiębiorstw działających na rynku budowlanym321.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo w warunkach gospodarki wolnorynkowej oceniane jest przede wszystkim w perspektywie osiąganych wyników finansowych. Jeżeli one są korzystne, zgodne z przyjętym planem sprzedażowym, uważa się, że firma jest skuteczna. Faktycznie, wymiar ekonomiczny rozliczania firmy z efektów działania jest niewątpliwie najistotniejszą podstawą działalności gospodarczej. Nie wyczerpuje to jednak oceny z punktu widzenia wartościowania etycznych działań związanych z aktywnością gospodarczą. Potrzeba przestrzegania uczciwości opartej na zaufaniu do partnera w prowadzeniu działalności jest powszechna w życiu gospodarczym322
. Jednak na rynku budowlanym nazbyt często akceptuje się, niestety, łamanie zasad etycznych przez pracowników i przedsiębiorstwa. Nieuczciwych intencji nie da się ukryć, zamiar oszustwa nie tylko przekreśla, ale poraża spolegliwość relacji partnerskich323
.
Wzrost znaczenia zaufania w życiu społecznym oraz w biznesie jest wyrazem dążenia do zredukowania szkodliwego stanu niepewności. Zaufanie stanowi poszukiwany, istotny element kapitału społecznego, aspekt wyznaczający jakość relacji partnerskich. Rola zaufania w relacjach między przedsiębiorstwami jest traktowana w literaturze w dwojaki sposób. W pierwszym podejściu uznaje się zaufanie za cechę charakterystyczną dla relacji partnerskich długookresowych. W drugim natomiast podejściu analizuje się zaufanie nie jako czynnik opisujący relacje, lecz jako determinantę warunkującą związek partnerski324
. W tabeli 3.1. przedstawiono komponenty zaufania w relacjach partnerskich, tj. życzliwość oraz wiarygodność przedsiębiorstwa działającego na rynku budowlanym.
321 E. Wojciechowski, Refleksje na temat rządzenia, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009, s. 208.
322 J. Otto, (2004), Marketing relacji…, op. cit., s. 239.
323
K. Rogoziński, Konstruktywno-krytyczne ujęcie…, op. cit., s. 26.
Tabela 3.1. Komponenty zaufania w relacjach partnerskich na rynku budowlanym
l.p. Komponenty
zaufania
Opis
1. Wiarygodność
przedsiębiorstwa
Odwołuje się do stopnia, w jakim jedna firma/jedna osoba jest przekonana, że druga firma/osoba ma wymagane kompetencje do wykonania swego zawodu, w sposób efektywny, odpowiedzialny oraz rzetelnie, w wymaganym terminie i jakości świadczonych i zleconych
usług budowlanych
2. Życzliwość
Odwołuje się do stopnia, w jakim jedna firma jest przekonana, że druga kieruje się planami, intencjami i motywami, które są korzystne
dla niej, także w sytuacji wystąpienia możliwych w przyszłości nieprzewidzianych okoliczności.
Istotne, aby poziom życzliwości był taki sam przez cały czas procesu sprzedaży materiałów i usług na rynku budowlanym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. Światowiec, Więzi partnerskie na rynku przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2006, s.121.
Wiarygodność wyraża się przede wszystkim dotrzymywaniem przez wykonawcę budowlanego zobowiązań wynikających z umów i zamówień, zawartych w sposób pisemny oraz przekazywanych w sposób ustny. Kojarzy się ona ze stabilnością partnera i możliwością przewidzenia jego zachowań w danej sytuacji. Odbiorca może oceniać partnera jako życzliwego, nawet wtedy, gdy nie ma pełnego przekonania co do jego wiarygodności. Według autora niniejszej dysertacji życzliwość i poświęcenie jest pewną formą pełnienia służebności sprzedażowej przez wykonawców, na rzecz klientów na rynku inwestycyjnym, zamawiających wykonanie usług budowlanych.
W długookresowych relacjach partnerskich zaufanie nabiera szczególnego znaczenia, gdyż umożliwia ono zredukowanie postrzeganego przez zamawiającego (klienta) ryzyka, związanego z oportunistycznym zachowaniem potencjalnego wykonawcy. Dodatkowo, pozwala na zwiększenie przekonania odbiorcy, że umowy i transakcje długookresowe są przekładane nad chęci i dążenia wykonawcy budowlanego do działań transakcyjnych i zamiarów osiągania zysków krótkoterminowych325. Jednocześnie daje możliwość zredukowania kosztów transakcyjnych w ramach wymiany partnerskiej usług i materiałów budowlanych. W tabeli 3.2. wskazano na pięć wymiarów pojęcia zaufania na rynku budowlanym.
Tabela 3.2.
Pięć wymiarów pojęcia zaufania na rynku budowlanym
Wymiary pojęcia zaufania Cechy
Prawość Uczciwość, prawdomówność, szczerość pracowników
Kompetencje Wiedza oraz umiejętności techniczne i społeczne oraz uprawnienia
Konsekwencja Inicjatywa, kreatywność, wiarygodność, przewidywalność. Trafność
sądu i opinii w określonych, złożonych sytuacjach Lojalność
Chęć bronienia, np. pracownika, przełożonego lub podwykonawcy oraz klienta, zamawiającego materiały budowlane lub usługi montażowe; chęć pomocy drugiej osobie
Otwartość Komunikacja bez szumów, dzielenie się informacjami i pomysłami
w celu osiągnięcia obopólnych korzyści przez współpracujące strony Źródło: Opracowanie własne na podstawie: P. L. Schindler, C. C. Thomas, The structure of Interpersonal Trust
In the Workplace, Psychological Reports, 1993, s. 565-569.
Zachowanie moralne, zaufanie do drugiej osoby oparte jest na poczuciu odpowiedzialności i wymaga od kluczowych osób właściwie ukształtowanych cech charakteru, stosownego sposobu myślenia, określonych wzorców zachowań, a przede wszystkim posiadania etycznego systemu wartości. Tak określone zalety współczesnego menedżera są pożądane, jednakże zdarza się, że bardzo często osoby nie są w stanie im sprostać326
. Dlatego tak ważne są działania na rzecz wzrostu zaufania klienta do firmy. Tabela 3.3. Wymogi i działania zmierzające do wzrostu zaufania klienta w trakcie
kształtowania relacji i rozwoju partnerstwa w budownictwie
Wymogi pracownika Charakterystyka niezbędnych działań i umiejętności
Kompetencje
Ekspercka wszechstronna wiedza, doświadczenie branżowe i umiejętność jej przekazania. Doradztwo projektowe lub wykonawcze poprzez wysokie kompetencje pracowników może przyczynić się do optymalizacji rozwiązań technicznych i kosztów inwestycji
Niezawodność
Dotrzymanie słowa i zawsze wywiązywanie się z poczynionych obietnic przez wykonawcę budowlanego na rzecz klienta, punktualność, terminowość dostaw i realizacji prac wykonawczych, według zatwierdzonych harmonogramów prac budowlanych i montażowych Zorientowanie na klienta
Zgodnie z zasadami partnerstwa wykonawca budowlany powinien przedkładać korzyści dla klienta nad własnymi krótkookresowymi korzyściami
Uczciwość
Wykonawca powinien przestrzegać zasad etycznych, nie może kłamać,
unikać istniejącej korupcji w budownictwie, nie korzystać z programów lojalnościowych opartych o prowizje finansowe
Sympatia
Narady na budowie, rozmowy projektowe i opieka przez indywidualnego opiekuna klienta (kierownika projektu) powinna być dla klienta przyjemnością i satysfakcją. Pogoda ducha, optymizm, równowaga psychiczna, umiejętność rozwiązywania problemów to cechy wymagane przez pracownika firmy budowlanej w celu zdobycia sympatii klienta Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. Światowiec, Więzi partnerskie na rynku przedsiębiorstw, PWE,
Warszawa 2006, s. 126
Niektóre dostępne publikacje dotyczące zaufania, podają go jako główny czynnik warunkujący utrzymanie relacji partnerskich na rynku budowlanym. O. S. Cheung, H. C. H. Suen, W. K. K. Cheung identyfikują źródła braku zaufania w budownictwie i proponują kilka metod jego rozwijania. Autorzy przedstawiają kluczową rolę zaufania jako ważnego czynnika sukcesu w partnerstwie oraz proponują zasady jego kształtowania. Dane empiryczne pochodzą z analizy projektu inwestycji budowy linii kolejowej w Hong Kongu, gdzie przy pomocy kwestionariuszy dokonano oceny istotnych czynników, które mają wpływ na siłę zaufania na rynku budowlanym. Wyniki badań potwierdziły, że zaufanie między wykonawcą a klientem rozwija się wraz z odwzajemnieniem gestów współpracy. W wielu krajach uwidacznia się to w czasie kryzysów lub załamań koniunktury gospodarczej w budownictwie. W przypadku pomocy i rozwiązania zaistniałych problemów technicznych lub finansowych jednego ze współpracujących przedsiębiorstw zaufanie może rosnąć i wpływać na siłę partnerstwa. Podkreśla to ideę współzależności, która bardzo często nie jest szanowana w budownictwie327.
Wzajemny brak zaufania jest podstawową barierą rozwoju partnerstwa strategicznego. Najczęściej ten swoisty opór ma podłoże kulturowe i mentalnościowe, niemający większego uzasadnienia ekonomicznego328. Na zaufanie jako jeden z kluczowych mierników siły relacji partnerskich z klientem wskazuje również M. Mitręga (tabela 3.4.).
Tabela 3.4.
Mierniki siły relacji partnerskich z odbiorcą na rynku przedsiębiorstw budowlanych
Pojęcie Charakterystyka
Czas trwania relacji Okres liczony od pierwszej transakcji klienta z przedsiębiorstwem. Im dłuższa jest historia wzajemnych kontaktów, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia trwałych, silnych relacji partnerskich
Intensywność relacji Funkcja częstotliwości kontaktów z danym klientem (bezpośrednio osobiście, telefoniczne lub za pomocą Internetu lub faxu)
Satysfakcja odbiorcy Sposób, w jaki klient ocenia stopień realizacji swoich oczekiwań wobec procesu wymiany z firmą. Zadowolenie klienta prowadzi do lojalności i stanowi determinantę długofalowej rentowności działań firmy
Porównawczy poziom odniesienia
Sposób, w jaki klient ocenia prawdopodobieństwo zastąpienia obecnej firmy innym przedsiębiorstwem, z którym transakcje byłyby ewentualnie bardziej korzystne dla klienta
Orientacja klienta Klient ocenia pracowników, dostawcy/wykonawcy, pod względem zorientowania ich działań na długookresowe spełnianie jego potrzeb, w odróżnieniu od wywierania nacisku na wysoką sprzedaż w krótkim okresie
Wiedza, profesjonalizm sprzedawcy
Sposób, w jaki klient ocenia poziom wiedzy technicznej pracowników oraz praktycznej zdolności do przekazywania tej wiedzy w trakcie kontaktów
327
O. S. Cheung, H. C. H. Suen, W. K. K. Cheung, An automated partnering monitoring system – Partnering Temperature Index. Automation in Construction, 12(3), 2003, 331-342, por. E. Radziszewska-Zielina, Badanie relacji…, op. cit., s. 33.
328
J. Światowiec-Szczepańska, Obszary ryzyka w partnerstwie strategicznym, [w:] P. Kwiatek, G. Leszczyński, M. Zieliński, Marketing business-to-business…, op. cit., s. 84.
Zaangażowanie klienta Pozytywne, obojętne lub negatywne oraz emocjonalne nastawienie klienta wobec
kontaktu z przedsiębiorstwem dostawcy. Występowanie w roli ambasadora i rzecznika przedsiębiorstwa rekomendującego innym firmę budowlaną lub
rozpowszechniającego złe informacje o przedsiębiorstwie
Zaufanie klienta Przekonanie klienta, że obietnice i deklaracje poczynione przez wykonawcę budowlanego lub dostawcę materiałów pozostaną zrealizowane
Jakość produktu, usługi, opieka pogwarancyjna
Ocena jakości produktu szczególnie w okresie gwarancji i rękojmi. Istotny czas
reakcji i serwisu w trakcie eksploatacji, przeglądy i naprawy urządzeń oraz elementów budynku lub infrastruktury zagospodarowania terenu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Mitręga, Marketing Relacji. Teoria i praktyka, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2005, s. 75.
Zaufanie powinno być postrzegane nie tylko jako stan emocjonalny, ale również jako przekonanie, że druga strona będzie zachowywać się zgodnie z obietnicami, uczciwie i rzetelnie. Według P. Sztompki proces globalizacji wpływa destrukcyjnie, podważa lub osłabia wszystkie czynniki sprzyjające wytwarzaniu się silnego rozpowszechniania zaufania między przedsiębiorstwami329. Brak kontaktów osobistych utrudnia kształtowanie partnerstwa i skłania w wielu przypadkach do wstrzemięźliwości w udzieleniu zaufania. W przypadku realizacji prac budowlanych przez polskie przedsiębiorstwo z Gorzowa, dla firmy zagranicznej mającej siedzibę w Kijowie, kontakty osobiste decydentów są ograniczone do minimum, z uwagi na znaczną odległość do pokonania. Na rysunku 3.1. przedstawiono kształtowanie zaufania do przedsiębiorstw na rynku budowlanym w Polsce.
Rysunek 3.1. Kształtowanie zaufania na rynku budowlanym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: B. Dobiegała-Korona, Zaufanie jako przesłanka współtworzenia wartości, [w:] L. Garbarski, J. Tkaczyk (red.), Kontrowersje wokół marketingu w Polsce. Niepewność i zaufanie a zachowania klientów, Warszawa 2009, s. 383.
Schemat budowy zaufania powinien składać się z trzech głównych płaszczyzn: firma budowlana musi zasłużyć sobie na zaufanie,
329 P. Sztompka, Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, s. 382. Budowa relacji partnerskich Podtrzymywa-nie zaufania Zasłużenie na zaufanie
musi kształtować relacje z klientem krok po kroku,
powinna skutecznie dostarczać i kreować nowe przesłanki zaufania celem jego podtrzymania.
Ch. Brogan, J. Smith zwracają uwagę, że budowa zaufania z klientami powinna dotyczyć wszystkich pracowników przedsiębiorstwa, a nie pojedynczej jednostki, tylko „zespół całej firmy może dokonać czegoś szczególnego w kształtowaniu partnerstwa z klientami”330. Pielęgnowanie zaufania i podtrzymanie relacji powinno być zadaniem realizowanym przez wszystkich pracowników, a także kształtowanym przez dłuższy czas. W związku z powyższym niezbędna jest wiedza na temat cyklu życia relacji partnerskich w aspekcie kształtowania zaufania z uczestnikami rynku budowlanego (rysunek 3.2.).
Rysunek 3.2. Cykl życia relacji partnerskich a zaufanie między uczestnikami rynku budowlanego
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: N. Tzokas, I. Saren, Knowledge and Relationship Marketing In Consumer Markets, Rotterdam 1996, cyt. za: K. Furtak, Marketing partnerski na rynku usług, PWE, Warszawa 2003, s. 94.
Istotą fazy cyklu życia relacji jest zbieranie informacji na temat ofert potencjalnych usługodawców. Przeanalizowane dane pozwalają na wybór alternatyw i podjęcie optymalnych decyzji. Ocena ta dokonywana jest przy użyciu różnych czynników konkurencyjności przedsiębiorstw budowlanych: referencje, termin wykonania, pozycja
330
CH. Brogan, J. Smith, Zaufanie 2.0. Jak wywrzeć wpływ, zdobyć lojalność klientów i kreować markę, Helion, Gliwice 2010, s. 171.
Faza wstępna Eksperymentowanie (negocjacje)
Transakcje Doskonalenie relacji
Zbieranie informacji oraz ocena: -potrzeb -celów -kompetencji -zachowań -możliwości współpracy Podstawą zaufania jest analiza korzyści
Pogłębienie wiedzy o partnerze wymiany
na podstawie pierwszych kontaktów: -wstępna ocena usług -wymiana informacji
-współpraca -szacowanie korzyści
Podstawą budowy zaufania jest wiedza
Znoszenie barier i realizacja nowych zadań i umów: -doskonalenie umiejętności -pogłębienie związku -otwartość, szczerość, sympatia Podstawą rozwoju zaufania jest utożsamianie się z partnerem wymiany Planowanie przyszłości -kreatywność -nowe możliwości -integracja - wspólne prace badawcze Podstawą trwałości zaufania jest integracja i pielęgnacja relacji Czas
kosztowa, zaspokojenie potrzeb, zbieżność celów. Faza wstępna kończona jest z chwilą wyboru wykonawcy i oznacza początek więzi. Faza druga jest okresem, w którym następuje pogłębienie kontaktów i budowanie zaufania między klientem a wykonawcą. Dzięki temu dochodzi do konfrontacji oczekiwań klienta z rzeczywistością i realnym światem. W fazie trzeciej stopniowo znoszone są bariery między partnerami i dochodzi do pogłębienia więzi. Głównym zadaniem w czasie trwania fazy czwartej jest doskonalenie związku i pełna integracja podmiotów, gdzie istnieje także, niestety, możliwość zaniku relacji331
. W tabeli 3.5. przedstawiono uwarunkowania kształtowania zaufania między wykonawcą a odbiorcą usług budowlanych.
Tabela 3.5. Uwarunkowania kształtowania zaufania na rynku budowlanym
Założenia Opis
Budowa zaufania jest procesem narastającym
Proces narastający wyrażający pozytywne doświadczenie klientów, a nie jedno zjawisko i pojedynczą sytuację
Racjonalne i emocjonalne przesłanki budowania zaufania
Z jednej strony zaufanie powinno wynikać z pozytywnych doświadczeń klienta w skutecznym rozwiązywaniu jego problemu, z drugiej strony zaś podtrzymywane muszą być pozytywne emocje, przywiązania klienta do firmy
Zaufanie jako relacja dwustronna
Klienci powinni partycypować w rozwoju relacji
i zaangażowania. Zdolność klientów do ufności musi być koniecznym warunkiem budowy relacji opartych na zaufaniu Zaufanie jest odpowiedzią na
ryzyko
Zależnie od poziomu ryzyka firmy muszą dążyć do ograniczania ryzyka, aż do jego całkowitego wyeliminowania
Marka i reputacja
Stanowią instytucjonalne symbole zaufania, natomiast podtrzymywanie zaufania ma bardziej personalny charakter. Zaufanie buduje się i rozwija głównie w interpersonalnych relacjach między pracownikami
Źródło: Opracowanie własne.
Pewna minimalna ilość zaufania na rynku przedsiębiorstw jest niezbędna jako warunek progowy, żeby w ogóle współpraca między organizacjami mogła zaistnieć i rozwijać się dalej. Zaufanie można badać na dwóch poziomach. Jeden pomiar skupia się na osobach (ludziach), którzy są podmiotem zaufania, drugie podejście dotyczy organizacji (podmiotów instytucjonalnych). Coraz bardziej zaufanie umacnia swoją pozycję w naukach o zarządzaniu. Dzieje się tak z uwagi na działania przedsiębiorstw budowlanych w środowisku niepewności
i ryzyka. Gdyby współpraca organizacji odbywała się w warunkach całkowitej pewności, zaufanie byłoby zbędne. Istnieje ono przede wszystkim w turbulentnym otoczeniu, w warunkach silnej konkurencji, współzależności i kooperacji332. Budowa zaufania szczególnie dotyczy obszaru kształtowania relacji partnerskich z partnerami traktowanego jako proces, który ma swój początek i koniec. Istotnym zagadnieniem dla zarządzających przedsiębiorstwami jest zapewnienie różnego rodzaju korzyści dla współpracujących organizacji333.
Według C. Grönroosa koncepcja marketingu partnerskiego opiera się na relacjach z klientami, w których najważniejsze jest wzajemne zaufanie, a nie wrogość do partnerów biznesowych334. Proces budowy zaufania dotyczy przede wszystkim aspektów personalnych i relacji osobistych międzyludzkich, które mogą istnieć w obrębie jednej lub wielu organizacji, ale należy pamiętać, że jest to przede wszystkim domena personalna i osobista, kształtowana i realizowana przez ludzi335. W dynamicznie zmieniającym się złożonym środowisku rynku budowlanego, kształtowanie autentycznego zaufania jest kluczowym wymogiem rozwoju relacji partnerskich i rozwoju organizacji336. Jest ważną, unikatową umiejętnością, która powinna być procesem ciągłym, zapewniającym wymierne efekty przedsiębiorstwu budowlanemu.
Dla kształtowania partnerstwa z klientem i osiągnięcia sukcesu firmy budowlanej zdobycie zaufania u odbiorców ma znaczenie fundamentalne. Aby zdobyć i utrzymać zaufanie, trzeba na nie zasługiwać, a to uzyskuje się także dzięki postawie etycznej w biznesie337. Na rynku budowlanym niewielu klientów będzie budowało i kontynuowało współpracę z wykonawcą, który będzie nieuczciwy. Czasami jeden błąd w organizacji budowlanej może zachwiać żmudny proces kształtowania partnerstwa z klientem i zdobywania zaufania odbiorców. Istotnym wyzwaniem przy kształtowaniu partnerstwa na rynku budowlanym jest stworzenie takiego obszaru i formy współpracy, w którym zarówno wykonawcy, jak i zamawiający wykonanie usług budowlanych będą mogli realizować swoje cele, w atmosferze wzajemnego poszanowania i zaufania.
332
A. Rudzewicz, Zaufanie przegląd koncepcji, [w:] L. Garbarski, J. Tkaczyk (red.), Kontrowersje wokół marketingu…, op. cit., s. 421.
333 D.H. Maister, C. H. Green, R. M. Galford, Zaufany doradca. Jak budować trwałe relacje z klientami. Wydawnictwo Helion, Warszawa 2011, s. 8.
334 C. Grönroos, The rise and Fall of Modern Marketing – and Its Rebirth, [w:] Marketing in Evolution: Essays in Honor of Michael J. Baker, S.A. Shaw, N. Hood (eds.), Macmillan, New York 1996, s. 14-35, cyt. za: R. Furtak, Marketing…, op. cit., s. 164.
335 K N. Dervitsiotis, Trust for Excellence In Performance and Adaptation to Change, Total Quality Management 2006, Vol. 17, No. 7, s. 797-809.
336 Por. M. Rutkowski, Zaufanie pomiędzy ogniwami kanału dystrybucji jako podstawowy czynnik warunkujący partnerstwo – wyniki badań, [w:] G. Sobczyk (red.), Współczesny marketing – strategie, PWE, Warszawa 2008, s. 174-180.