Służba zdrowia, w której występują:

- brak dyscypliny finansowej i nawyk niespłacania długów odziedziczony po poprzednim systemie;

- brak doświadczenia i słabość nowych instytucji stworzonych w związku z reformą służby zdrowia;

- ogromne sumy (ponad 22 mld zł w 1999 r.) przekazane Regionalnym Kasom Chorych, są przez nie rozdzielane, w związku z tym konieczne jest wypracowanie skutecznych mechanizmów monitorowania rozdziału tych środków oraz jasne reguły zawierania kontraktów;

38W Polsce ponad 50 rodzajów działalności gospodarczej jest regulowanych administracyjnie.

- niskie wynagrodzenie lekarzy i pozostałego personelu medycznego;

- styk na linii szpitale, lekarze i przemysł farmaceutyczny sprzyjający nadużyciom przez apteki i firmy farmaceutyczne;

- fałszywe zaświadczenia usprawiedliwiające nieobecność w pracy, dotyczące zasiłków chorobowych i niezdolności do pracy³⁹.

Jak można zatem wywnioskować, zakres nieefektywności związanych ze zjawiskami korupcyjnymi dotyczyć może ponad 50% polskiego PKB. Czy sytuacja ta, wpływa na zachowania podmiotów gospodarczych, a w szczególny sposób na inwestorów zagranicznych? Oczywiście, że tak. Przyjrzyjmy się więc bliżej, jakie koszty pociąga za sobą korupcja?

Bank Światowy zwraca uwagę na koszty, jakie niesie ze sobą występowanie zjawisk o charakterze korupcyjnym, należą do nich:

- koszty makrofiskalne (zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie) - polegają na utracie przychodów z podatków, ceł, prywatyzacji oraz ponoszeniu nadmiernie wysokich kosztów, np. przez korupcyjnej natury obciążenia związane z zamówieniami publicznymi;

- redukcja produktywnych inwestycji i wzrostu gospodarczego - np. przez nadużywanie kompetencji regulacyjnych, niewłaściwe zamówienia publiczne itp. (im wyższy w danym kraju wskaźnik korupcji, tym niższa w nim stopa inwestycji i wzrostu gospodarczego);

- obciążenie społeczeństwa, a szczególnie uboższych obywateli;

- utrata zaufania do instytucji życia publicznego⁴⁰.

Tak ogólnie sformułowane wnioski nie są wystarczającym dowodem wpływu korupcji na wzrost gospodarczy, niech więc za przykład posłuży badanie wykonane przez A. Del Monte i E. Papaginiego wskazujące na wpływ korupcji na rozwój regionalny. Badając 20 regionów, w latach 90., we Włoszech, badacze doszli do wniosku, że regiony o wyższej korupcji, mierzonej liczbą oficjalnych śledztw dotyczących administracji regionalnej, miały o blisko 0,3 p. p. niższy wzrost gospodarczy od średniej dla badanych podmiotów⁴¹. P. Collier i

39 Korupcja w Polsce. Przegląd obszarów priorytetowych i propozycji przeciwdziałania zjawisku, Bank Światowy 2003.

40 Ibidem

41 A. Del Monte, E. Papagni, Public Expenditure, Corruption and Economic Growth: the Case of Italy, „European Journal of Political Economy” 2001, No. 17.

A. Hoeffler, m.in. na tej podstawie, wskazują na cztery podstawowe obszary ograniczeń związanych z korupcją⁴²:

a) ograniczenie wydatków na inwestycje infrastrukturalne (samo tylko uwolnienie usług telekomunikacyjnych przyniosło podniesienie inwestycji dokonywanych przez firmy telekomunikacyjne o 0,8%);

b) ograniczenie wzrostu produktu krajowego brutto (przykład Włoch);

c) podniesienie kosztów operacyjnych usług w sektorach infrastrukturalnych przez inwestorów zagranicznych (przykład krajów Ameryki Łacińskiej - w Kostaryce ograniczenie korupcji przyniosło 23% spadek kosztów energii);

d) podniesienie kosztów usług infrastrukturalnych, co pociąga za sobą ograniczenie dostępu do nich.

Dlatego też korupcja wywiera wpływ na decyzje podmiotów zainteresowanych wejściem na rynek lokalny. Od jej percepcji zależy też wybór sposobu wejścia na nowy rynek. Prowadzone przez naukowców badania wskazują na negatywne oddziaływanie korupcji na wielkość strumienia napływających inwestycji zagranicznych, ale także na międzynarodowe operacje handlowe. Co z kolei wpływa na tendencje wzrostu gospodarczego, przyczyniając się do jego ograniczenia.

Właśnie tymi zależnościami Autorzy chcieliby się zająć w swoich dalszych badaniach.

Wnioski

Istnieje silna negatywna korelacja między postrzeganym poziomem korupcji kraju a jego wiarygodnością. W przyjmowanych metodologiach badawczych korupcja w sposób bezpośredni albo nie pojawia się wcale, albo stanowi tylko jeden z wielu czynników branych pod uwagę. Jak wynika z przedstawionych w pracy badań jest ona jednak istotnym czynnikiem wpływającym w sposób pośredni na szereg elementów decydujących o ogólnej wiarygodności kraju, takich jak:

- skuteczność systemy podatkowego,

- racjonalność i wysokość wydatków budżetowych, - poziom inwestycji zagranicznych,

42 P. Collier, A. Hoeffler, The economic costs of corruption in infrastructure, „Transparency International Annual Report” 2005, www.transparency.org.publications/annual_report.

- dynamika wzrostu PKB na mieszkańca.

Wyniki badań przedstawionych w tabeli 4 pozwalają na stworzenie wzorca kraju, którego struktury powinny być, teoretycznie, odporne na różnego rodzaju działania korupcyjne. Powinien on się charakteryzować:

- wysoką wolnością i otwartością ekonomiczną, - wysoką wewnętrzną konkurencyjnością, - wysokim PKB na głowę mieszkańca,

- wysoką przejrzystością działań polityczno-ekonomicznych, - wolną prasą,

- niezależnym wymiarem sprawiedliwości,

- dobrze opłacanymi urzędnikami państwowymi o wysokich kwalifikacjach, - wysokim udziałem kobiet w polityce i jako procent zatrudnionych,

- eksportującym wysoko przetworzone produkty.

Można by powiedzieć, idąc w ślad za reklamą telewizyjną, że „takie rzeczy to tylko w

…”. Praktyka pokazuje jednak, że kraje bardzo zbliżone do przedstawionego wzorca funkcjonują w praktyce. Zajmują one czołowe miejsca na liście Transparency International.

Nie jest sprawą przypadku, że ta sama grupa zajmuje czołowe miejsca na listach oceniających wiarygodność kredytowo-inwestycyjną kraju.

Głównymi przyczynami korupcji (wg Banku Światowego) są:

- istnienie restrykcji handlowych, - subsydia rządowe,

- kontrola cen,

- różnice dochodowe między sektorem publicznym i niepublicznym, - restrykcje dotyczące sektora wydobywczego,

- czynniki socjologiczne (np. silne więzi rodzinne).

Próbując określić działania zmierzające do ograniczenia poziomu korupcji kraju należy – zgodnie z zasadą, iż lepiej zapobiegać niż leczyć – przede wszystkim zlikwidować jej główne przyczyny, działania o charakterze represyjnym powinny natomiast pełnić jedynie rolę pomocniczą.

Bibliografia

Materiały instytucji publikujących rankingi wiarygodności krajów:

Institutional Investor’s Country Credit Ratings, „Institutional Inwestor”.

International Country Risk Guide, „The PRS Group” (Political Risk Service).

Sovereign Rating History Since 1975, www.mathoum.com/press2/72E40.htm (Standard &

Poor’s).

Raporty organizacji krajowych i międzynarodowych:

Annual Transition Report 1999, EBRD . Bank Światowy.

Naczelna Izba Kontroli.

Prace badawcze:

Ades A, Di Tella R., The Causes and Consequences of Corruption: A Review of Recent Empirical Contributions, Liberalization and the New Corruption, „Institute of Development Studies Bulletin”, Brighton 1996, No. XXVII.

Ades A., Di Tella R., Competition and Corruption, Draft Paper, Keble College, Oxford University 1995.

Ades A., Di Tella R., National Champions and Corruption: Some Unpleasant Interventionist Arithmetic, „The Economic Journal”1997, No. CVII.

Alesina A., Weder B., Do Corrupt Governments receive less Foreign Aid?, National Bureau of Economic Research Working Paper, No. 7108, MA: Cambridge 1999.

American Economic Review Papers and Proceedings” 1998, No. LXXXVIII.

Beck P.J et all., The Impact of the Foreign Practices Act on US Exports, „Managerial and Decision Economics” 1991, No. XII.

Brunetti A. et all., Credibility of Rules and Economic Growth – Evidence From a World Wide Private Sector Survey, The World Bank 1997.

Brunetti A., Weder B., A Free Press is Bad News for Corruption, Wirtschaftswissenschaftliches Zentrum der Universitat Basel Discussion Paper, No.

9809, 1998b.

Brunetti A., Weder B., Investment and Institutional Uncertainty: A Comparative Study of Different Uncertainty Measures, Welltwirtschaftliches Archiv., No. CXXXIV, 1998a.

Del Monte A., Papagini E., Public Expenditure, Corruption and Economic Growth: the Case of Italy, „European Journal of political Economy” 2001, No. 17.

Elliott K., Corruption as an International Policy Problem: Overview and Recommendations, Corruption and the Global Economy, Institute for International Economics, D.C.:

Washington 1997.

Evans P.B., Rauch I.E., Bureaucratic Structures and Economic Performance in Less Development Countries, Mimeograph, UC San Diego 1996.

Fons J., Improving Transparency in Asian Banking Systems, Conference Paper, Internet Center for Corruption Research 1999.

Henderson D.R., Power Corrupts – Editorial Comment, „The Wall Street Journal”

19.04.1999.

Husted B., Wealth, Culture and Corruption, „Journal of International Business Studies” 1999, Vol. XXX, No. 2.

Johnson S. et all., Regulatory Discretion and the Unofficial Economy, „The

La Palombara J., Structural and Institutional Aspects of Corruption, „Social Research” 1994, No. LXI.

La Porta R et all., Trust in Large Organizations, „The American Economic Review Papers and Proceedings” 1997, Vol. CXXXVII, No. 2.

La Porta R. et all., The Quality of Goverment, „The Journal of Law, Economics and Organization” 1999, Vol. XV, No. 1.

Lambsdorff J., The Impact of Corruption on Capital Productivity, Gotingen University 1999, (materiały niepublikowane).

Leite C., Weidemann I., Does Mother Nature Corrupt? Natural Resources, Corruption and Economic Growth, International Monetary Fund, Working Paper , No. 85, 1999.

Mauro P., Corruption and Growth, „Quarterly Journal of Economics”1995, No. CX.

Mauro P., The Effects of Corruption on Growth, Investment and Government Expenditure: A cross country Analysis, Corruption and the Global Economy, Institute of International Economics, D.C: Washington 1997.

Paldam M., The Big Pattern of Corruption, Economics Culture and the Seesaw Dynamics, Aarhus University, Denmark 1999 (materiały niepublikowane).

Swamy A., Gender and Corruption, IRIS Center, University of Maryland 1999.

Treisman D., Decentralization and Corruption: Why are Federal States Perceived to Be More Corrupt, University of California, Los Angeles 1999a.

Treisman D., The Causes of Corruption: A Cross-National Study, University of California, Los Angeles 1999b, (materiały niepublikowane).

Van Rijckeghem C., Weder B., Corruption and the Rate of Temptation: Do Low Wages in Civil Service Cause Corruption?, International Monetary Fund Working Papers, No. 73, 1997.

World Development Report, World Bank, Washington 1997.

Hanna Kuzińska