Samotność a życie w pojedynkę

Z badań przeprowadzonych przez de Jong-Gierveld i Aalberts (1980) (N = 556) wynika, że osoby nigdy nie będące w związku małżeńskim, rozwiedzione i owdowiałe są przeciętnie

bardziej samotne niż osoby pozostające w małżeństwie. Część osób nigdy nie będących w związku małżeńskim oraz rozwiedzionych osób żyjących w pojedynkę dobrze radziła sobie

ze swoją sytuacją życiową i deklarowała dużo niższy poziom poczucia samotności. Te podgrupę badaczki włączyły do kategorii singli kreatywnych.

W badaniach Roberta Weissa (1981) 23% mężczyzn i 27% kobiet żyjących w pojedynkę odczuwało samotność w porównaniu do 10% mężczyzn i 7% kobiet żyjących

w związku małżeńskim. Badanie amerykańskiej młodzieży ujawniło, że 25,9% młodych singli odczuwało głębokie poczucie samotności w porównaniu do 16,7% młodych singielek (Knox, Vail-Smith, Zusman, 2007). Co odzwierciedla wyższy poziom poczucia samotności wśród młodych mężczyzn w porównaniu do młodych kobiet (Dołęga, 2003).

Pozostawanie singlem „na stałe” koreluje z depresją oraz lękiem jako stanem (Schachner, Shaver, Gillath, 2008). Został udowodniony związek pomiędzy długotrwałym życiem w pojedynkę oraz poza bezpiecznym (lękowym i unikającym) stylem przywiązania a samotnością jako negatywną emocją. Podobne wyniki uzyskała Sheehan (Sheehan, 1989, za:

Darrington, Piercy, Niehuis, 2005), która potwierdziła związek samotności z dzieciństwem i aktualnymi relacjami interpersonalnymi. Zinterpretowała powyższe wyniki

powołując się na teorię przywiązania. Samotność zatem była istotnie powiązana z brakiem bezpiecznego stylu przywiązania w relacjach. Biorąc jednak pod uwagę wyniki niektórych

88 badań (Palus, 2010) wśród singli znajduje się więcej osób o pozabezpiecznym stylu przywiązania, zatem można wnioskować również o tym, że będą mieć większe poczucie samotności. Nie wszystkie badania jednak potwierdzają różnice w bezpiecznym stylu przywiązania wśród osób w związkach i samotnych (Schachner i in., 2008).

Niezależnie od poczucia szczęścia i satysfakcji z życia, osoby żyjące w pojedynkę często mają poczucie odrzucenia w sytuacjach społecznych. Przykładem jest tendencja do spotykania się ze sobą par. Osoby żyjące pojedynkę czują się niepotrzebne albo często nie są zapraszane na spotkania towarzyskie, w których uczestniczą tylko pary (Lewis, 2001).

Pearl Dykstra (1995) przeprowadziła badanie poczucia samotności wśród 131 duńskich

kobiet i mężczyzn w wieku 65-75 lat, którzy nigdy nie byli w związku małżeńskim lub byli w nim uprzednio (osoby rozwiedzione i owdowiałe). Wyniki zostały zoperacjonalizowane na

skali poczucia samotności, gdzie 0 – to najmniejszy poziom, a 11- największy poziom. W poszczególnych grupach osiągnięty wynik był niższy od przeciętnego. Mężczyźni osiągali wyższe wyniki na skali samotności niż kobiety. Wśród mężczyzn uprzednio żonaci osiągnęli średnio wynik - 4,3, nigdy nie żonaci – 3,6. Kobiety uprzednio zamężne – 3,4, a nigdy niezamężne – 2,0. Najniższy poziom samotności w okresie starości osiągnęły zatem kobiety, które nigdy nie były w związku małżeńskim.

Badanie to zostało powtórzone (Dykstra, de Jong Giervield, 2004) z większą próbką populacji (N = 3,737) o szerszych granicach wiekowych (54-89 lat) z dodatkowym udziałem osób aktualnie będących w związku małżeńskim. Uzyskane wyniki w grupie nie będących w związku małżeńskim nie zmieniły się. Wyniki były poniżej średniej, a mężczyźni czuli się bardziej samotni niż kobiety. Jedynie w grupie osób rozwiedzionych wyniki nie były różnicowane przez płeć. W porównaniu z grupą osób aktualnie będących w związku małżeńskim (pierwsze lub kolejne małżeństwo) osoby niezamężne i nieżonate okazały się jednak bardziej samotne. Niemniej jednak w grupie kobiet tylko kobiety w pierwszym małżeństwie osiągnęły równie niski wynik, co kobiety, które nigdy nie były w związku. Można zatem zauważyć, że w okresie dojrzałości i starości najmniej samotne okazują się kobiety pozostające w pierwszym małżeństwie oraz te, które nigdy nie wyszły za mąż. Można domniemywać, że stały styl życia wzmacnia sposoby radzenia sobie z życiowymi trudnościami i zapobieganiu poczuciu samotności.

Starsze badania wskazują, że choć wiele osób żyjących w pojedynkę prowadzi życie pełne aktywności społecznej (Larsen, Zuzanek, Mannell, 1985), to samotność jest dużo częstsza wśród osób żyjących w pojedynkę (Havinghurst, 1978; Hunt, 1978; Wenger, Shahtahmasebi, Scott, 1996). Samotność natomiast nie jest bezpośrednio związana z tą formą życia.

89 Holenderskie badania (Van Tilburg, de Jong-Giervield, 1999) wśród grupy liczącej 3,823 osoby, w wieku 54-89 lat, żyjących niezależnie, ujawniły, że badani nisko oceniają swój poziom samotności. 68% badanych nie uważa się za samotnych, 28% za umiarkowanie samotnych, jedynie 4% za samotnych. Na tak niski poziom deklarowanej samotności może wpływać zasada oporu psychicznego, niechęć do ujawniania negatywnych emocji, ale również środowisko i kontekst kulturowy, który jest znaczący jako predyktor samotności (Rokach, 1998).

Należy także zwrócić uwagę, ze przemiany następujące w społeczeństwie sprawiły, że pod koniec XX w. starsi ludzie żyjący w pojedynkę odczuwali ponad dwukrotnie niższy poziom samotności. Z badań wynika, że w 1945 r. przeciętnych poziom poczucia samotności wynosił 32%, a w 1999 r. – 14% (Victor, Scambler, Shah, Cook, Harris, Rink, de Wilde, 2002).

Marja Aarsten i Marja Jylhä (2011) opublikowały raport z badań prospektywnych

obejmujących 28 lat, mający na celu ujawnienie korelatów samotności w starszym wieku w perspektywie czasowej. Przebadano 469 osób w wieku 60-86 lat, które w pierwszym badaniu

nie odczuwały samotności. Ostatecznie wśród ok. 30 % badanych w przeciągu 28 lat wzrósł poziom poczucia samotności. Analizy wykazały, że takie korelaty jak: utrata partnera, zmniejszenie społecznej aktywności, wzrost fizycznych dolegliwości bardziej wzmacniały poczucie obniżonego nastroju, bezużyteczności, nerwowości i konsekwencji samotności niż podstawowa charakterystyka grupy. Podejście poznawcze konceptualizuje samotność jako nieprzyjemne uczucie powstające w wyniku odbieranej rozbieżności pomiędzy oczekiwanym a osiąganym poziomem społecznych i personalnych interakcji. Kobiety średnio uzyskały wyższy wynik niż mężczyźni, jest on jednak w pełni tłumaczony śmiercią współmałżonka (Aarsten, Jylhä, 2011).

Poziom samotności w starszym wieku wysoce różnicują różnice kulturowe i normy społeczne oraz cenione wartości. W krajach nordyckich osoby, które często odczuwają

samotność to około 3% , a w południowej Europie – ok. 30% (Jylhä, Jokela, 1990). Życie

w pojedynkę jest ściśle związane z izolacją społeczną. Nie wszystkie osoby żyjące w pojedynkę mają poczucie izolacji społecznej, ale większość osób izolowanych żyje

w pojedynkę (Wenger i in., 1996). Izolacja społeczna występuje najczęściej wśród osób owdowiałych. Pomimo tego, że wśród tej grupy dominują kobiety, to właśnie wśród mężczyzn poziom izolacji społecznej może przybierać większe nasilenie (Dibner, 1981).

90 3.6.8. Samotność a aktywność w Internecie

Samotność i poczucie izolacji stanowią kluczowy element afektywnych zaburzeń i ogromny czynnik ryzyka dla wielu chorób o podłożu somatycznym i psychicznym (Hawkley,

Cacioppo, 2010). Istnieje związek pomiędzy aktywnością na portalu społecznościowym Facebook a mniejszym poczuciem samotności oraz większym poczuciem społecznej przynależności / zespolenia (connectedness) (Burke, Kraut, Marlow, 2011), co potwierdza wcześniejsze badania w zakresie społecznego kapitału (Ellison, Steinfield, Lampe, 2007).

Badania te wskazują na silny związek pomiędzy używaniem Facebooka a trzema typami kapitału społecznego. Dodatkowo wyniki wskazują na istotną interakcją pomiędzy używaniem Facebooka a czynnikami dobrostanu psychicznego, wskazując, na możliwość zwiększonych korzyści dla osób z niską samooceną i niską satysfakcją z życia.