Skala Poczucia Samotności UCLA III (D. Russell 1996), adaptacja własna

UCLA wielowymiarową skalą mierząca emocjonalne reakcje osób badanych na spostrzeganą rozbieżność pomiędzy pożądanym a osiąganym stopniem kontaktów społecznych, definiująca samotność jako subiektywne uczucie (Weiss 1973).

Skala Poczucia Samotności UCLA III jest 3. wersją skali opracowaną przez D. Russell’a (1996). Polską adaptację drugiej wersji (D. Russell, L. Peplau, C. Curtona 1980) przeprowadził Józef Rembowski (1992). Trzecia wersja różni się od poprzedniej uproszczeniem pytań (redukcja podwójnych zaprzeczeń) i w odróżnieniu do drugiej itemy są w formie pytającej („Jak często czujesz (…)”), rozbudowana została także instrukcja. W pełni zmieniony został 17. item (było: Jestem nieszczęśliwy, wtedy, gdy czuję się odrzucony; jest: Jak często czujesz się nieśmiały/a?).

Wskaźnik ɑ Cronbacha dla różnych grup osiągnął wartości w przedziale 0.89 – 0.94.

W badaniu została zastosowana wersja UCLA III z użyciem tłumaczenia itemów w adaptacji Rembowskiego (1992) w formie pytającej. Do interepretacji samotności włączono także podskale (za Rembowskim,1992), choć autorzy wersji oryginalnej zachęcają do traktowania wyników całej skali łącznie jako podstawowego wymiaru samotności.

Przeprowadzona analiza rzetelności wskazała na wysoką rzetelność badanych skal (ɑ>0,7):

- Poczucie samotności (ɑ=0,95),

- Poczucie braku kontaktu intymnego (ɑ=0,90), - Poczucie zerwanych więzi społecznych (ɑ=0,89), - Poczucie przynależności do grupy (ɑ=0,84).

121

5.5.2. Skala Satysfakcji z Życia SWLS (E. Diener, R. A. Emmons, R. J. Larson, S. Griffin, 1985) , adaptacja Z. Juczyński (2009)

SWLS jest przeznaczona do indywidualnego i grupowego badania zdrowych i chorych osób dorosłych (Juczyński 2009). Skala zawiera pięć stwierdzeń. Badany ocenia, w jakim stopniu każde z nich odnosi się do jego dotychczasowego życia według 7 stopniowej skali. SWLS

powstała na podstawie 48-itemowej wersji kwestionariusza stworzonego przez Dienera i współpracowników (1985), który w wyniku analizy czynnikowej ujawnił trzy czynniki:

pozytywny afekt, negatywny afekt oraz satysfakcję i na tej podstawie wyłoniono 5 twierdzeń.

Wynikiem pomiaru jest ogólny wskaźnik poczucia zadowolenia z życia, będący efektem porównania własnej sytuacji z ustalonymi przez siebie standardami . Wartości wersji w polskiej adaptacji uzyskały zadawalające wartości (alfa Cronbacha 0,81) zbliżone do wersji oryginalnej (Juczyński 2009).

5.5.3. Wielowymiarowy Kwestionariusz Samooceny MSEI (E.J. O`Brien, S.Epstein,

1986), adaptacja D. Fecenec (2008)

Wielowymiarowy Kwestionariusz Samooceny MSEI jest narzędziem samoopisowym umożliwiającym pomiar różnych aspektów samooceny i został oparty na modelu samowiedzy i samooceny Epsteina (Epstein1980). Główne założenia teorii zostały zawarte w 11 skalach kwestionariusza, które są pogrupowane hierarchicznie: Skala Ogólnej Samooceny (OS);

Komponenty środkowego piętra struktury samowartościowania: Kompetencje (K), Bycie Kochanym (BK), Popularność (P), Samokontrola (S), Zdolności Przywódcze (ZP), Samoakceptacja Moralna (SM), Atrakcyjność Fizyczna (AF), Witalność (W); Skala Integracji Tożsamości (IT); Skala Obronnego Wzmacniania Samooceny (OWS). Narzędzie składa się ze 116 twierdzeń, wobec których należy się ustosunkować używając skali od 1 do 5.

Kwestionariusz jest przystosowany do indywidualnego i grupowego badania.

Wyniki polskiej adaptacji wskazują na odmienną strukturę czynników od oryginalnej.

Fecenec (2008) sugeruje redukcję struktury 11-czynnikowej do dychotomicznej: samoocena dyspozycji instrumentalnych (Bycie Kochanym (tylko w grupie kobiet); Kompetencje, Popularność, Zdolności Przywódcze, Atrakcyjność Fizyczna, Witalność,) oraz samooceny dyspozycji moralno-społecznych (Bycie Kochanym (tylko w grupie mężczyzn), Samokontrola, Samoakceptacja Moralna, Integracja Tożsamości, Obronne Wzmacnianie Samooceny).

Niniejsze badania będą odwoływać się do koncepcji funkcji samooceny jako podtrzymującej

122 spójność obrazu Ja (O’Brien, Epstein 1988). Poziom samooceny pozytywnie wpływa na stopień integracji informacji dotyczących ja, a im wyższa spójność obrazu Ja, tym skuteczniej jednostka pobiera i asymiluje informacje na swój temat.

5.5.4. Wielowymiarowy Kwestionariusz Seksualności MSQ (W.E. Snell, T.D. Fisher, A.S. Walters (1993),adaptacja własna

Wielowymiarowy Kwestionariusz Seksualności (The Multidimensial Sexuality Questionnaire, MSQ) (Snell, Fisher, Walters, 1993) jest obiektywnym narzędziem mierzącym 12 obszarów seksualności: seksualną samoocenę, zabsorbowanie seksualnością, wewnętrzną kontrolę seksualną, świadomość seksualną, motywację seksualną, niepokój seksualny, asertywność seksualną, seksualną depresję, zewnętrzną kontrolę seksualną, monitorowanie seksualnego wrażenia, lęk przed seksualnością, seksualną satysfakcję. Analiza czynników potwierdziła uzasadnienie 12 czynników seksualności (Snell i in., 1993). Narzędzie w wersji oryginalnej osiągnęło oczekiwaną rzetelność (wartości ɑ Cronbacha poszczególnych podskal przyjmują wartości 0,71-0,94) (Fisher, Snell 1995). MSQ jest kolejną wersją kwestionariusza, który początkowo dotyczył 20 skal seksualności (Snell, Papini, 1989; Snell, Fisher, Schuh, 1992; Snell, Fisher, Miller, 1991). Kwestionariusz składa się z 60 itemów prezentowanych w formie twierdzeń, wobec których badany ustosunkowuje się na 5 punktowej skali Likerta.

Przeprowadzona analiza rzetelności badana wskaźnikiem ɑ Cronbacha wskazuje na wartości wymiarów seksualności:

- seksualna samoocena (ɑ=0,91), zabsorbowanie seksualnością (ɑ=0,78), wewnętrzna kontrola seksualna (ɑ=0,66), świadomość seksualna (ɑ=0,71), motywacja seksualna (ɑ=0,81), niepokój seksualny (ɑ=0,87), asertywność seksualna (ɑ=0,44), seksualna depresja (ɑ=0,88), zewnętrzna kontrola seksualna (ɑ=0,63), monitorowanie seksualnego wrażenia (ɑ=0,77), lęk przed seksualnością (ɑ=0,75), seksualna satysfakcja (ɑ=0,88).

Najniższa rzetelność uzyskała skala asertywności seksualnej. Mimo przeprowadzenia procesu adopcji językowej narzędzia wśród grupy pilotażowej, prawdopodobnie używanie słowa asertywność w kontekście seksualności, mogło wydawać się niejasne dla osób badanych, co należy wziąć pod uwagę w dalszych pracach nad polską wersją kwestionariusza.

Jednocześnie, mimo że wyniki skal o niskiej rzetelności, należy bardzo ostrożnie

interpretować, to wyniki badań wykazały trafność zewnętrzną. Potwierdziły, zgodnie z założeniami teoretycznymi, przynależność asertywności seksualnej do wymiarów

seksualności pozytywnie wiążącym się z funkcjonowaniem psychologicznym.

123 5.5.5. Inwentarz Oceny Płci Psychologicznej IPP (A. Kuczyńska, 1992)

Inwentarz ten powstał w oparciu o adaptację amerykańskiego inwentarza Bem Sex Roles Inventory BSRI. Podstawę teoretyczną stanowi teoria schematów płciowych L.S.Bem (1981).

IPP bada nasilenie męskości, kobiecości, androgyniczności i nieokreślenia seksualnego wśród kobiet i mężczyzn. Inwentarz składa się z 35 cech, które badają męskość, kobiecość, a także

buforowych. Badany musi określić, w jakim stopniu charakteryzuje go każda cecha w następujących w skali od do 5.

Do określenia rzetelności testu zastosowano metodę estymacji wewnętrznej zgodności testu, korzystając ze wzoru Kudera-Richardsona w adaptacji Fergusona. Otrzymano współczynniki rzetelności: dla skali Męskości 0,78, dla skali Kobiecości 0,79.

5.5.6. Interpersonal Multhiphasic Inventory IMPI (J.M. Stanik, 2009)

IMPI jest narzędziem diagnozy stylów zachowań interpersonalnych i stanowi zrewidowaną wersję Skali Ustosunkowań Interpersonalnych (Stanik 1994), opartym na teorii funkcjonowania interpersonalnego T. Leary`ego (1975). Składa się z 12 skal , które odnoszą się do samoopisu badanych zachowań interpersonalnych: zachowania kierowniczo-autokratyczne; zachowania podtrzymująco- opiekuńcze; zachowania współpracująco-przyjacielskie; zachowania uległo-zależne; zachowania wycofująco-masochistyczne;

zachowania buntowniczo-podejrzliwe; zachowania agresywno-sadystyczne; zachowania współzawodnicząco-narcystyczne; oraz skal badających: Samooakceptację, Pesymizm, Zaradność, Kłamstwo. Rzetelność kolejnych skal mieści się w przedziale 0,69-0,89. Badania ustosunkowują się wobec itemów wykorzystując 5 stopniową skalę.

5.5.7. Kwestionariusz Kompetencji Interpersonalnych ICQ (D. Buhrmester, W. Furman, M.T. Wittenberg, H.T. Reis 1988), adaptacja własna

Kwestionariusz Kompetencji Interpersonalnych (Interpersonal Competence Qustionnare ICQ) (Buhrmester, Furman, Wittenberg, Reis 1988) ujmuje kompetencje interpersonalne jako

zjawisko wielowymiarowe. Podejście to zakłada, że istnieją kluczowe rodzaje kompetencji, w ramach których jednostka może prezentować różny poziom umiejętności (Dodge, Murphy,

1984; Goldfried, D’Zurilla, 1969; McFall, 1982). W pracy nad kwestionariuszem wyróżniono pięć kluczowych kompetencji interpersonalnych w relacjach o równym statusie (Buhrmester, Furman, Wittenberg, Reis, 1988): nawiązywanie kontaktu; wyrażanie negatywnych emocji;

124 ujawnianie swojego Ja w kontaktach społecznych; zarządzanie konfliktem i wsparcie emocjonalne. Stanowią one jednocześnie nazwy podskal. Narzędzie składa się z 40 twierdzeń opisujących hipotetyczną sytuację, wobec których osoba badana ustosunkowuje się na

5-stopniowej skali. W oryginalnej wersji skale okazały się rzetelne osiągając wartość ɑ Cronbacha w zakresie 0,77 – 0,87.

Przeprowadzona analiza rzetelności narzędzia w języku polskim wykazała wysoką rzetelność badanych skal badaną wskaźnikiem ɑ Cronbacha:

- Nawiązywanie kontaktu, ɑ=0,90;

- Asertywne wyrażanie negatywnych emocji, ɑ=0,89;

- Ujawnianie informacji osobistych, ɑ=0,84;

- Zarządzanie konfliktem , ɑ=0,82;

- Dawanie wsparcia emocjonalnego, ɑ=0,90;

dając średni wynik ɑ=0,87, który jest wyższy niż w narzędziu oryginalnym (ɑ=0,83).

5.5.8. Skala Przekonań Romantycznych RBS (Sprecher, Metts 1989), adaptacja własna