Skarby kultury i przyrody

Afryka Zachodnia, jak widać z powyższych opisów, jest bardzo zróżnicowana. O randze walorów przyrodniczych i kulturo-wych tego regionu niech świadczy liczba miejsc wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Jeszcze więcej kandydatur zostało zgłoszonych do wpisu. Niepokoić może natomiast rosnąca liczba obiektów uzna-nych przez UNESCO za zagrożone. W lipcu 2012 roku taki status miało aż sześć na dwadzieścia siedem pomników światowego dziedzictwa w Afryce Zachodniej. Trudna sytuacja większości

20 Powołana w 2002 roku w miejsce istniejącej od czasów dekolonizacji Orga-nizacji Jedności Afrykańskiej, która mimo ambitnych celów okazała się mało skuteczna.

Świadomi i pomocni 64

z nich związana jest z toczącymi się wokół konfliktami. Krótką charakterystykę obiektów wpisanych na Listę Światowego Dzie-dzictwa UNESCO można znaleźć w tabeli 2.1.

Kraj Obiekt Opis

Kompleks pałacowy stanowiący w latach 1625–1900 siedzibę dwu-nastu królów. Każdy z nich (z jednym wyjątkiem) budował w obrębie otoczonego glinia-nymi murami kompleksu nową budowlę, zachowując jednak cią-głość architektoniczną całości. ośrodka osadniczego ludów Loro i Kulango, w którym kontrolowano wydobycie i prze-twarzanie złota; przypuszczalnie aktywnego między XIV a XVII wiekiem. Szczegóły przeszłości tego miejsca wymagają dalszych badań.

Wyspa James i związane z nią zabytki są świadectwem różnych okresów i płaszczyzn kontaktów między Europą i Afryką, które odbywały się wzdłuż brzegów rzeki Gambii, nieprzerwanie od okresu przedkolonialnego aż do uzyskania przez Gambię niepod-ległości. Obszar ma szczególne znaczenie ze względu na swój bezpośredni związek zarówno z początkami handlu niewolnika-mi, jak i z jego obaleniem.

2003

Gam-bia/Senegal

Kamienne kręgi Senegambii

Cztery wielkie grupy kamien-nych kręgów, obejmujące ponad 1000 obiektów (w tym liczne kurhany i grobowce), wzdłuż rzeki Gambia na obszarze 350 na 100 km, powstałe między III wiekiem p.n.e.

a XVI wiekiem n.e.

Warowne forty i faktorie, założo-ne pomiędzy 1482 a 1786 rokiem;

pozostałość szlaków handlowych z epoki wielkich odkryć geograficznych.

Zbudowane z drewna, ziemi i sło-my budynki, ostatnie świadectwa materialne kultury Aszantów, której apogeum przypadło na XVIII wiek.

Górska wyspa bioróżnorodności;

wyjątkowo bogatą florę i faunę charakteryzuje wysoki stopień endemizmu.

1981/1992

Mali Stare mia-sta Djenné

Funkcjonujący od 250 roku p.n.e.

zespół dawnych ośrodków han-dlowych na szlaku transsaharyj-skim, centrum rozprzestrzeniania islamu w XV i XVI wieku. Zespół obejmuje cztery stanowiska archeologiczne i wyróżniające się tradycyjną zabudową w stylu sudańskim miasto Djenné. Wy-jątkowym zabytkiem architektury jest wielki meczet.

1988

Świadomi i pomocni 66

Mali Timbuktu

W XV i XVI wieku znaczące cen-trum intelektualne i duchowe, port karawan na szlaku transsa-haryjskim. Świadectwem złotego wieku miasta są trzy zbudowane w stylu sudańskim meczety oraz kilkanaście mauzoleów.

Malownicza piaskowcowa skarpa oraz płaskowyż zamieszkane przez Dogonów, lud o bogatej tradycji i kulturze materialnej.

1989

Mali Grobowiec Askii

Wysoki na 17 m grobowiec w kształcie piramidy, wznie-siony w Gao dla Mohamme-da I, władcy imperium Songhaj.

Wyjątkowy przykład architektury sudańskiej.

Zespół wydm, bagien przybrzeż-nych, małych wysp

i płytkich obszarów wodnych.

Miejsce zimowania wielu gatunków ptaków migrujących;

występują tu również żółwie morskie i delfiny.

Ośrodki handlowe istniejące od XI i XII wieku; niegdyś też ważne centra rozprzestrzeniania kultury islamu. Zachowały strukturę urbanistyczną ukształtowaną między XII a XVI wiekiem.

1996

Jeden z największych obszarów chronionych Afryki, obejmuje wulkaniczne góry Aїr i najwięk-szy saharyjski erg.

1991/1992

Niger Park Naro-dowy W

Położona w Nigrze część Parku Narodowego W; reprezentuje obszar przejściowy między strefą sawannową i leśną, charakteryzu-jący się wysoką różnorodnością biologiczną.

1996

Nigeria Krajobraz kulturowy Sukur

Usytuowany na wzgórzu pałac hidi (władcy). Położone niżej wioski, tarasowe pola oraz liczne pozostałości wytopu żelaza stanowią ważną pamiątkę kultury materialnej i duchowej, a także przykład relacji między człowie-kiem a przyrodą.

1999

Nigeria Święty gaj Oszun w Oszogbo

Jedna z ostatnich pozostałości pierwotnych lasów górskich południowej Nigerii. Uważany za siedzibę bogini płodności Oszun, należącej do panteonu bóstw plemienia Joruba.

2005

Senegal Wyspa Gorée

Położona naprzeciw Dakaru wyspa od XV do XIX wieku była największym ośrodkiem handlu niewolnikami na wybrzeżu Afryki.

1978

Położone w dolinie rzeki Gam-bia lasy galeriowe i sawanny zamieszkuje bogata fauna, m.in. największa antylopa świata eland.

1981/2007

Senegal Rezerwat ptaków Djoudj

Mokradła w delcie rzeki Senegal są ważnym miejscem postoju

ptaków migrujących. 1981

Świadomi i pomocni 68

Senegal Wyspa Saint-Louis

Położone na wyspie miasto, ważny ośrodek handlowy i administracyjny Francuskiej Afryki Zachodniej. Przykład kolonialnej architektury i urbanistyki.

2007

Senegal Delta rzeki Saloum

Świadectwo współistnienia przyrody i człowieka; kilkaset wysp, lasy namorzynowe oraz wody morskie i rzeczne zapew-niające byt rybacko-zbierackiej społeczności. Świadectwem wielowiekowej działalności człowieka jest kilkaset potężnych (długość do kilkuset metrów) kopców z muszli oraz kilkadziesiąt grobowych tumulusów. obszary osadnictwa wiejskiego w południowo-wschodniej części kraju.

Obszar w północno-wschodnim Togo wyróżnia architektura wiej-ska. Przypominające wieże domy takienta zbudowane są z gliny.

2004

Jeden z ostatnich fragmentów pierwotnego lasu równikowego w Afryce Zachodniej, stanowi-sko zagrożonych wyginięciem gatunków flory i fauny (m.in.

hipopotamów karłowatych i 11 gatunków małp).

1982

Obszar o wyjątkowej różnorod-ności świata roślinnego, obej-mującej zbiorowiska od leśnych po sawannowe. urbani-stycznego kolonialnego miasta z przełomu XIX I XX wieku. 2012

tabela 2.1. Obiekty wpisane na listę światowego Dziedzictwa uneScO.

Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony internetowej uneScO.