Specyfika transferu technologii w sektorze MŚP

Sektor MŚP, to obszar działalności mikro- małych i średnich przedsiębiorstw. Do momentu uregulowania i standaryzacji definicji określającej wielkość przedsiębiorstwa przez finansowe instytucje międzynarodowe, była ona zazwyczaj determinowana poprzez liczbę zatrudnionych. Jednakże dla poszczególnych krajów przyjmowano różne progi, np. w Polsce zatrudnienie powyżej 250 pracowników kwalifikowało firmę jako dużą, natomiast w Belgii próg ten wynosił 100 pracowników. Postępujące zmiany gospodarcze, likwidacja barier działalności, postęp technologiczny, a w szczególności koncentracja produkcji (coraz mniejsza liczba przedsiębiorstw jest w stanie zaspokoić światowe zapotrzebowanie na produkty) i rosnący sektor usług spowodowały, że definicja wielkości przedsiębiorstwa opierająca się na liczebności zatrudnienia stała się anachroniczna. Pojawiły się bowiem istotne z punktu widzenia gospodarki przedsiębiorstwa, zatrudniające relatywnie mało osób, ale wykazujące bardzo wysoki obrót i bilans roczny. Dlatego też OECD i Bank Światowy standaryzowały definicję, poszerzając ją o wielkości kapitału, jakimi obraca przedsiębiorstwo. Przyjęto że w kategorii mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw plasują się firmy, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 mln euro, i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 mln euro73. Poniżej przedstawiono uszczegółowienie progów wyznaczających wielkość przedsiębiorstwa.

Tabela 6. Kategorie definiujące MŚP

Kategoria ^Liczba

zatrudnionych Roczny obrót ^{Całkowity bilans}

roczny

Średnie <250  50 mln €  43 mln €

Małe <50  10 mln €  10 mln €

Mikro <10  2 mln €  2 mln €

Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia KE 800/2008.

42

Według danych GUS spośród 4,1 mln74

firm zarejestrowanych w rejestrze REGON w Polsce funkcjonuje około 1,67 mln przedsiębiorstw aktywnych⁷⁵ (1,53 mln wg Eurostat⁷⁶). Daje to Polsce pod tym względem pozycję szóstej gospodarki w UE, gdzie liczba firm wynosi prawie 21 mln⁷⁷ (jeszcze w 2000 r. pod względem liczby firm Polska zajmowała piąte miejsce, przed Wielką Brytanią). Według danych Eurostatu z 2008 r. najliczniejsze pod względem liczby przedsiębiorstw są Włochy, których liczba firm (3,92 mln) była ponad dwa i pół razy większa niż w Polsce. Choć MŚP mają zazwyczaj niewielki zasięg działania i mały wpływ na otoczenie, w którym funkcjonują, to ich liczba nadaje sektorowi MŚP duże znaczenie w kształtowaniu gospodarki.

Przeprowadzone przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) badanie rynku wybranych usług wspierających rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności w Polsce w obszarze transferu technologii⁷⁸ pokazuje, że innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw ma zwykle charakter imitacyjny, czyli ukierunkowany na adaptację lub kopiowanie rozwiązań sprawdzonych i zweryfikowanych. W sektorze MŚP wprowadza się rozwiązania technologiczne podpatrywane na rynku (udział w targach i wystawach, obserwowanie klientów, dostawców, konkurentów) oraz w oparciu o opracowania popularnonaukowe i literaturę fachową. Jednocześnie wyniki tego badania pokazują mały popyt na usługi proinnowacyjne w sektorze MŚP. Najczęściej wynika to z braku zapotrzebowania na tego typu usługi, konieczności ponoszenia kosztów, a także braku znajomości dostawców takich usług. Po usługi proinnowacyjne sięgają przede wszystkim firmy intensywniej i w większej skali inwestujące w rozwój oraz podmioty większe⁷⁹.

Podsumowując rozważania zawarte w pierwszym rozdziale, należy stwierdzić, że dynamiczny rozwój w sektorze wiedzy i technologii oraz rozwijająca się konkurencja wymuszają na przedsiębiorstwach wprowadzanie innowacji, które stały się determinantem przetrwania na rynku. Głównym uczestnikiem systemu transferu technologii i komercjalizacji wiedzy jest zatem innowacyjny przedsiębiorca (innowator) wprowadzający innowacyjne

74 Dane dotyczą sekcji B-U PKD 2007.

75 Dane GUS za 2009 r. dotyczą sekcji B-J, L-S PKD 2007. 76 Dane dotyczą sekcji C-I, K NACE rev. 2.

77

Dane Eurostat za 2008 r.

78 Badanie rynku wybranych usług wspierających rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności w Polsce. Obszar:

Transfer technologii, PARP 2010. Badanie to było przeprowadzane na reprezentatywnej próbie sektora MSP

obejmującej przedsiębiorstwa od 5 do 249 pracowników. Nie uwzględniono w nim istotnej części mikroprzedsiębiorców (od 0 do 4 pracujących).

[online] http://swksu.parp.gov.pl/res/doc/badania_eksprtyzy/transfer_technologii_rapkon_2011_01_25_fin.pdf

[dostęp 30.11.2010r.]. 79 Ibidem.

43

pomysły w istniejącym lub tworzonym do tego celu przedsiębiorstwie. Każde przedsiębiorstwo posiada określoną zdolność innowacyjną (wewnętrzną i zewnętrzną), limitującą realizację innowacji. Luka między zdolnością innowacyjną a zamierzeniami przedsiębiorstwa jest uważana za przyczynę korzystania przez przedsiębiorstwo z usług proinnowacyjnych, oferowanych przez instytucje wsparcia i podmioty komercyjne.

Jednak innowacyjne mikro- i małe przedsiębiorstwa z reguły nie są w stanie samodzielnie przełożyć swoich idei i koncepcji na komercyjną ofertę rynkową. Dostęp do zewnętrznych źródeł poszukiwanych usług na rzecz innowacji, a z drugiej strony rozwój zdolności do absorpcji i zastosowania wiedzy wytworzonej poza firmą, stają się kluczowym czynnikiem innowacyjności sektora MŚP. Przedsiębiorstwa te są zbyt małe, aby przejawiać niezbędne kompetencje i zasoby naturalnie dostępne w dużych firmach. Przedstawiciele sektora MŚP zwracają w szczególności uwagę na80

:

 brak informacji: naukowych, technicznych, rynkowych itp.,

 niedobór środków finansowych na działalność rozwojową,

 brak zasobów ludzkich i umiejętności w zakresie zarządzania,

 niemożność wprowadzenia na rynek produktu z powodu różnego rodzaju obowiązujących regulacji i przepisów.

Z uwagi na ww. ograniczenia mikro-, mali i średni przedsiębiorcy najczęściej nie mogą stworzyć interdyscyplinarnej bazy badawczej, aby samodzielnie prowadzić działania marketingowe, czy też organizować dystrybucję swoich wyrobów. Warunkiem przetrwania jest konieczność nawiązania współpracy z innymi podmiotami, kooperacja w otoczeniu, w którym możliwe jest wykorzystanie wiedzy innych organizacji. Tworzenie skutecznych strategii innowacyjnych wymaga budowy sieci współpracy i kooperacji z rozlicznymi zewnętrznymi partnerami w dziedzinie innowacji.

W rozdziale dokonano analizy podstawowych pojęć, a przede wszystkim istoty innowacji i jej rozumienia w literaturze. Omówiono również specyfikę procesu transferu innowacji przez badaczy z różnych krajów i w oparciu o zróżnicowane doświadczenia empiryczne. Dokonano także zestawienia dostępnych w literaturze przesłanek i uwarunkowań na temat stymulacji i organizacji transferu technologii. Zawarte w literaturze koncepcje wynikają zarówno z analizy czynników i uwarunkowań kształtujących problem transferu technologii w bardzo zróżnicowanej populacji firm i organizacji, jak i z różnych kontekstów

44

formalno-prawnych. Zwrócono uwagę także na cechy charakterystyczne transferu w obszarze firm z grupy MŚP.

Rozdział II. Modele i koncepcje innowacji w transferze