Strategia rozwoju e-zdrowia w Polsce

W Polsce dokumenty programowe na rzecz rozwoju e-zdrowia opracowano w 2004 r. , a następne w 2009 r. i 2011 r. (rys. 7).

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2004-2006

Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2009-2015

Kierunki informatyzacji e-Zdrowie Polska na lata 2011-2015

Rysunek 7. Oś czasowa dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju e-zdrowia w Polsce Źródło: Opracowanie własne.

Dokument strategiczny w obszarze e-zdrowia opracowany przez Ministerstwo Zdrowia we wrześniu 2004 roku został stworzony w oparciu o opracowanie Ministerstwa Nauki i Informatyzacji „Strategia Informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej – e-Polska na lata 2004-2006” oraz przy uwzględnieniu zaleceń Komisji Europejskiej w zakresie e-Health, zawarte w dokumencie 9185/04, obejmującym plan działań- „Action plan for a European e-Health Area”. W strategii przyjęto trzy główne cele, które planowano osiągnąć: ¹⁰²

− łatwiejszy dostęp obywateli do informacji z zakresu ochrony zdrowia;

− poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia w zakresie elektronicznego obiegu dokumentacji,

− utworzenie Systemu Informacji Medycznej.

Realizacja głównych punktów zawartych w strategii była możliwa dzięki temu, że Internet, poczta elektroniczna i telefonia komórkowa ułatwiają dostęp do informacji, w tym dotyczącej opieki zdrowotnej. Szybki i łatwiejszy dostęp do informacji dotyczących ochrony zdrowia zostanie osiągnięty poprzez stworzenie elektronicznej dokumentacji

101 http://ec.europa.eu/information_society/apps/projects/factsheet/index.cfm?project_ref=325077.

102 Ministerstwo Zdrowia, Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2004-2006,Warszawa 2004.

70 medycznej. W związku z tym, rozwój i udoskonalanie technologii elektronicznego obiegu informacji ma bardzo istotne znaczenie. Utworzenie i wdrożenie ogólnopolskiego Systemu Informacji Medycznej pomoże w uzyskania rzetelnych i wiarygodnych danych o świadczonych usługach medycznych, pozwoli sprawdzić dostępność do świadczeń oraz uzyskać również nadzór nad wykorzystaniem środków przeznaczonych na ochronę zdrowia.

W realizacji przyjętych celów szczególną rolę odgrywał przygotowany program działania w zakresie e-zdrowia. Wskazywał on na następujący zakres zadań do wykonania:

− realizacja programów informacyjnych przez podmioty ochrony zdrowia przy wykorzystaniu technik informatycznych (tabela 9),

− utworzenie centralnych baz danych i rejestrów w ochronie zdrowia (tabela 10),

− dostęp do informacji w ochronie zdrowia (tabela 11),

− rozwój telemedycyny (tabela 12),

− prowadzenie edukacji zdrowotnej i jej promocji (tabela 13),

− zapewnienie bezpieczeństwo i ochrony danych (tabela 14)¹⁰³.

Tabela 9. Działania związane z realizacją programów informacyjnych przez podmioty ochrony zdrowia przy wykorzystaniu technik informatycznych.

Program „Internet w każdej placówce ochrony zdrowia”

Zastosowanie jednolitych standardów rozwiązań informatycznych w podmiotach ochrony zdrowia

Wprowadzenie systemu korespondencji elektronicznej pomiędzy podmiotami ochrony zdrowia

Przygotowanie infrastruktury technicznej dla zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych wynikających z członkostwa Polski w UE

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/Strategia-e-Zdrowia-2004-2006.pdf.

Placówki wykorzystujące programy informacyjne dotyczące ochrony zdrowia powinny posiadać zainstalowany Internet. Należało zatem zrealizować program „Internet w każdej placówce ochrony zdrowia”. Unia Europejska zalecała szerokopasmowy dostęp do Internetu w każdej placówce ochrony zdrowia. Istotnym działaniem było zapewnienie jednolitych standardów rozwiązań informatycznych. W ramach strategii e-zdrowia

103 Ministerstwo Zdrowia, Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2004-2006,Warszawa 2004.

71 należało dokonać analizy wykorzystywanych obecnie systemów informatycznych w celu włączenia ich w proces ujednolicenia rozwiązań informatycznych, którego efektem będzie utworzenie jednolitego systemu zbierania danych. Zamierzano ogłosić również formaty wymiany danych pomiędzy świadczeniodawcą i płatnikiem instytucjonalnym zgodne z normami europejskimi, wprowadzić korespondencję elektroniczną pomiędzy podmiotami ochrony zdrowia. Elektroniczna wymiana danych ułatwiła oraz usprawniła korespondencję pomiędzy zakładami opieki medycznej oraz instytucjami ochrony zdrowia co umożliwiło wysyłanie sprawozdań dotyczących statystyki publicznej. Ostatnim działaniem w ramach realizacji programów informacyjnych było wprowadzenie i stosowanie wspólnych dla państw członkowskich zasad oraz reguł określających zakres i warunki otrzymania świadczeń zdrowotnych na terenie UE.

Tabela 10. Działania związane z stworzeniem centralnych baz danych i rejestrów w ochronie zdrowia

Wprowadzenie Systemu Informacji Medycznej

Rozwój systemu „Rejestr Zakładów Opieki Zdrowotnej i Ratownictwa Medycznego”

Utworzenie centralnego rejestru aptek i hurtowni farmaceutycznych Utworzenie centralnych rejestrów zawodów i specjalności medycznych

Utworzenie centralnej bazy wysokospecjalistycznej aparatury i sprzętu medycznego Rejestr baza leków zarejestrowanych

Mapy cyfrowe z rozmieszczeniem jednostek ochrony zdrowia

Utworzenie systemu bezpieczeństwa żywności i monitoringu jakości wody do picia Utworzenie systemu rejestru pacjentów z wybranymi schorzeniami

Koordynacja wdrożeń oraz integracja baz i rejestrów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/Strategia-e-Zdrowia-2004-2006.pdf.

Ministerstwo Zdrowia zamierzało utworzyć system informacji medycznej, który będzie rejestrować wszystkie procesy zachodzące w systemie ochrony zdrowia, zapewni wielokierunkowe i wielopoziomowe zarządzanie danymi oraz będzie współpracował z rejestrami państwowymi, branżowymi, samorządowymi oraz systemami płatników, co zapewni przetwarzanie danych zgodnie z potrzebami uczestników ochrony zdrowia.

Podejmowane działania stworzą RZOZiRM (Rejestrów Zakładów Opieki Zdrowotnej i Ratownictwa Medycznego, dzięki któremu będzie można uzyskać informacje na temat zakładu i dziedziny medycyny , w jakich świadczy usługi. Kolejnym działaniem będzie

72 stworzenie rejestru aptek i hurtowni co umożliwi jednoznaczną identyfikację podmiotów, które biorą udział w procesie refundacji leków.

Następnym tworzonym rejestrem będzie rejestr zawodów i specjalności medycznych, który dostarczy informacje o stanie zatrudnienia specjalistów w publicznych oraz niepublicznych zakładach medycznych. Zamierzano stworzyć również rejestr wysokospecjalistycznego sprzętu i aparatury medycznej. Dzięki niemu będzie można zaplanować zakupy nowego sprzętu oraz jego rozmieszczeni. W działaniach zaplanowane było również utworzenie bazy leków. Baza będzie zawierała informacje dotyczące składu leku, wskazania zastosowania danego leku, sposobu dawkowania oraz skutków ubocznych.

Tabela 11. Działania związane z programem: Dostęp do informacji w ochronie zdrowia Utworzenie centralnego portalu informacyjnego ochrony zdrowia

Rozwój systemu komunikacji elektronicznej w ochronie zdrowia

Utworzenie systemu monitorującego czas oczekiwania na świadczenia zdrowotne w placówkach ochrony zdrowia

Program rozwoju elektronicznego systemu rejestracji pacjenta w placówkach ochrony zdrowia

Utworzenie elektronicznego poradnika zdrowia

Przygotowanie i prezentacja na stronach WWW opracowań oraz tłumaczeń aktów prawnych państw UE, a także innych krajów dotyczących ochrony zdrowia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/Strategia-e-Zdrowia-2004-2006.pdf.

Dostęp do informacji w ochronie zdrowia miał zapewnić centralny portal informacyjny dotyczący ochrony zdrowia skierowany dla pacjentów, pracowników ochrony zdrowia oraz administracji samorządowej oraz państwowej. Przyjęto, że portal informacyjny dotyczący ochrony zdrowia będzie zawierać następujące informacje dotyczące: instytucji ochrony zdrowia, aktów prawnych ochrony zdrowia, dyrektyw i zaleceń UE dotyczących zdrowia, strategii w ochronie zdrowia, informacji na temat programów pomocowych UE związanych z ochroną zdrowia, informacji z zakresu telemedycyny, zestawień statystycznych oraz informacji dotyczących profilaktyki¹⁰⁴. Wprowadzenie certyfikatów wiarygodności zapewni, że informacje zawarte na portalach informacyjnych dotyczących ochrony zdrowia będą wiarygodne oraz wysokiej jakości.

Komunikacja elektroniczna pozwoli na szybkie uzyskanie właściwej wiadomości przez pacjenta Wykorzystanie kanału elektronicznego przez świadczeniodawców oraz

104 Ministerstwo Zdrowia, Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2004-2006,Warszawa 2004.

73 publikowanie bieżących informacji o ich działalności pozwoli również pacjentowi na dostęp do informacji dotyczącej leczenia, profilaktyki bądź dostępności do świadczeń.

Przeniesienie wymiany informacji między świadczeniodawcom a świadczeniobiorcom na platformę elektroniczną przyśpieszy proces komunikacji, ułatwi weryfikację poprawności danych, wzrost bezpieczeństwa informacji, ograniczenie pracochłonności oraz zmniejszenie kosztów. Utworzenie systemu monitorującego czas oczekiwania na świadczenie zdrowotne w placówkach ochrony zdrowia pozwoli płatnikowi na dostosowanie środków finansowych w zależności od potrzeby, pacjentowi na dostęp do informacji o czasie oczekiwania a tym samym znalezienie świadczeniodawcy, który oferuje krótszy czas oczekiwania. Należy również wprowadzić rozwiązania, które ułatwią rejestrację pacjentów w przychodniach. Wspierane będą działania, które będą wspierać tworzenia elektronicznego systemu zapisów. W ramach profilaktyki zdrowotnej należy stworzyć elektroniczne poradniki zdrowotne. Zawierałyby one informacje dotyczące profilaktyki, leczenia oraz dostępności świadczeń. W związku z przystąpieniem Polski do UE konieczne jest również utworzenie strony WWW, która zawierałaby informacje dotyczące strategii UE na temat ochrony zdrowia, aktualnymi aktami prawnymi dotyczącymi ochrony zdrowia.

Tabela 12. Działania w kierunku rozwoju telemedycyny

Przygotowanie aktów prawnych umożliwiających rozwój telemedycyny Stworzenie warunków do świadczenia usług medycznych na odległość

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/Strategia-e-Zdrowia-2004-2006.pdf.

Rozwój telemedycyny warunkuje przygotowanie odpowiednich aktów prawnych, które pozwolą na świadczenie usług medycznych na odległość oraz przesyłanie danych medycznych, w związku z tym należy we właściwy sposób chronić przesyłane dane, w jasny sposób opisać realizowane procedury oraz zająć się kwestią odpowiedzialności wykonawcy za świadczenie zdalnych usług.

Tabela 13. Działania w kierunku edukacji zdrowotnej i promocji

Przygotowanie systemu szkoleń personelu medycznego z zakresu obsługi systemów informacyjnych

Internetowe szkolenia medyczne dla personelu medycznego Internetowe szkolenia medyczne dla dzieci i młodzieży

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/Strategia-e-Zdrowia-2004-2006.pdf.

74 W związku z wprowadzaniem w placówkach medycznych systemów informatycznych niezbędnym działaniem było przeszkolenie całego personelu medycznego z zakresu obsługi tychże systemów. Dzięki powszechnemu dostępowi do Internetu zasadnym stało się prowadzenie szkoleń poprzez kanał elektroniczny.

Internetowe szkolenia dla personelu medycznego pozwoliły na szerszy dostęp do informacji przez większą grupę zainteresowanych osób (pielęgniarki, lekarze, personel medyczny). Należało również przeprowadzać szkolenia medyczne dla dzieci oraz młodzieży w celu przekazania im podstawowych zagadnień dotyczących ochrony zdrowia (profilaktyka zdrowotna, udzielanie pierwszej pomocy) Szkoły oprócz przekazywania wiedzy miały również rozwijać nawyki związane z dbaniem o kondycję fizyczną oraz zdrowie. Najlepsze rozwiązania będą przedstawiane w centralnym portalu informacyjnym ochrony zdrowia.

Tabela 14. Działania w kierunku uzyskania bezpieczeństwa i ochrony danych medycznych Opracowanie aktów prawnych dotyczących elektronicznej dokumentacji medycznej Wprowadzenie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego

Przeprowadzenie przeglądu systemów informacyjnych w instytucjach ochrony zdrowia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/Strategia-e-Zdrowia-2004-2006.pdf.

Bezpieczeństwo danych w opracowanych systemach informatycznych zostanie zapewnione poprzez stosowanie norm europejski: - EN 14484 „Międzynarodowy przekaz medycznych danych osobowych objętych dyrektywą UE dotyczącą ochrony danych.

Polityka wysokiego poziomu bezpieczeństwa.” - EN 14485 „Wskazania do operowania medycznymi danymi osobowymi w międzynarodowych aplikacjach z uwzględnieniem dyrektywy UE dotyczącej ochrony danych”.

Drugim dokumentem opracowanym w obszarze e-zdrowia był projekt „Strategia rozwoju e-Zdrowie na lata 2009-2015” utworzony w 2009 r. Dokument aktualizował poprzedni dokument „Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2005,4-2006”. Celem projektu było określenie głównych kierunków rozwoju informatyzacji w ochronie zdrowia. W opracowaniu strategii wykorzystano dokumenty: „Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013”, „Strategia informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej Polska”. Pod uwagę wzięto również zalecenia Komisji Europejskiej na temat e-Health. W strategii przyjęto cztery główne cele:

75

− ułatwienie dostępu obywateli do informacji z zakresu ochrony zdrowia,

− poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia w zakresie elektronicznego obiegu dokumentacji,

− unowocześnienie systemu informacji medycznej w celu analizy zapotrzebowania na realizowane świadczenia zdrowotne,

− praktyczna realizacja budowy rozwiązań IT (ang. information technology) w ochronie zdrowia zgodnych z wytycznymi Komisji Europejskiej umożliwiającej włączenie Rzeczpospolitej Polskiej w obszar

„interoperacyjnego” elektronicznego zapisu medycznego (EHR – Electronic Health Record)¹⁰⁵.

Szczegółowy program działań polegał na (1) realizacji programów informacyjnych przez podmioty ochrony zdrowia przy wykorzystaniu technik informatycznych, (2) wprowadzeniu systemu informacji medycznej, (3) stworzeniu centralnych bazy danych i rejestrów w ochronie zdrowia, (4) utworzeniu dostępu do informacji w ochronie zdrowia, (5) rozwoju Telemedycyna oraz edukacji zdrowotnej¹⁰⁶. Zakładano, że realizacja przedstawionych celów doprowadzi do stanu, w którym każdy pacjent oraz lekarz z dowolnego miejsca w kraju będzie miał dostęp do historii choroby i wyników badań, co ułatwi stawianie diagnozy oraz podejmowanie skutecznego leczenia. Pacjent będzie regularnie otrzymywał informacje o koniecznych badaniach profilaktycznych prosto do swojej „skrzynki informacji medycznych”¹⁰⁷.

Z kolei w trzecim projekcie, który koordynował działania w obszarze e-zdrowia Kierunki informatyzacji „e-Zdrowie Polska” na lata 2011-2015 oraz był dokumentem opracowanym na podstawie „Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce do roku 2013” i „Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” oraz „Europejska Agenda Cyfrowa”

głównymi celami były:

− ułatwienie dostępu obywateli do informacji z zakresu ochrony zdrowia,

105 Ministerstwo Zdrowia, Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2011-2015, Warszawa 2009.

106 Tamże.

107 Tamże.

76

− poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia w zakresie elektronicznego obiegu dokumentacji,

− stworzenie procedur, wytycznych, zebranie i udostępnienie dobrych praktyk mających na celu usprawnienie zarządzania zakładem opieki zdrowotnej, lepsze wykorzystanie do podnoszenia zdolności zarządczych, systemów teleinformatycznych,

− unowocześnienie systemu informacji medycznej w celu analizy zapotrzebowania na realizowane świadczenia zdrowotne,

− praktyczna realizacja budowy rozwiązań IT w ochronie zdrowia zgodnych z wytycznymi Komisji Europejskiej umożliwiającej włączenie Rzeczypospolitej Polskie w obszarach interoperacyjnego elektronicznego zapisu medycznego (EHR – Electronic Health Record)¹⁰⁸.

W projekcie tym przewidziano następujące działania:

− zastosowanie jednolitych standardów rozwiązań informatycznych u świadczeniodawców, przygotowanie infrastruktury technicznej dla zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych wynikających z członkowstwa Polski w UE,

− wprowadzenie Systemu Informacji Medycznej oraz koordynacja wdrożeń oraz integracja baz i rejestrów,

− utworzenie Centralnych Baz Danych i Rejestrów w ochronie zdrowia:

Rejestr Zakładów Opieki Zdrowotnej, Centralny rejestr aptek, centralny rejestr zawodów i specjalności medycznych oraz rejestr osób uprawnionych do wykonywania zawodów medycznych, Utworzenie Centralnego Rejestru Doskonalenia Zawodowego Kadr Ochrony Zdrowia, Centralna baza wysokospecjalistycznego sprzętu i aparatury medycznej, baza zarejestrowanych produktów leczniczych, mapa cyfrowa z rozmieszczeniem jednostek ochrony zdrowia, systemy rejestru pacjentów z wybranymi schorzeniami, rozwój elektronicznego kodowania,

108Kierunki informatyzacji „Zdrowie Polska” na lata 20011-2015 opracowanie w ramach - Aktualizacja dokumentu „Strategia e-Zdrowie 2004-2006” będącego przedmiotem Umowy realizowanej w ramach projektu nr 2006/018-180.01.01 współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Transitation Facility 2006, Beneficjent CSIOZ, Warszawa 2009, s. 5.

77

− utworzenie centralnego portalu informacyjnego ochrony zdrowia, rozwój systemu komunikacji elektronicznej w ochronie zdrowia, utworzenie systemu monitorującego czas oczekiwania na świadczenia zdrowotne w placówkach ochrony zdrowia, program rozwoju elektronicznego systemy rejestracji pacjenta u świadczeniodawców, utworzenie elektronicznego poradnika zdrowia, utworzenie elektronicznego systemu wspomagania decyzji finansowych, projekty ścieżki integracji z EESSI¹⁰⁹ (Electronic Exchange of Social Security Information),

− przygotowanie aktów prawnych umożliwiających rozwój telemedycyny, stworzenie warunków do świadczenia usług medycznych na odległość,

− przygotowanie systemu szkolenia personelu medycznego z zakresu obsługi systemów informatycznych, internetowe szkolenia medyczne dla personelu medycznego, internetowe szkolenia dla dzieci i młodzieży, promocja edukacji zdrowotnej¹¹⁰.

Podsumowując należy stwierdzić, że Unia Europejska oraz Polska zmierzając do utworzenia obszaru e-zdrowia skupiła swoje działania przede wszystkim na utworzeniu odpowiednich regulacji prawnych w postaci dyrektyw, decyzji, rozporządzeń, ustaw oraz komunikatów. Założono, że rozwój e-zdrowia wpłynie na poprawę jakości obsługi pacjenta oraz dostęp do opieki zdrowotnej jak również za pewni dostęp do opieki medycznej w państwach UE a wprowadzone działania przedstawione w programach e-zdrowia zmienią kształt świadczeń opieki zdrowotnej. Istotna jest zatem empiryczna diagnoza w tym obszarze w Polsce.

109 Projekt w ramach którego nastąpi pełna elektronizacja wymiany danych miedzy instytucjami łącznikowymi krajów UE. W Polsce taką instytucją jest NFZ.

110 Tamże, s. 29.

78

R

III B

-